Antytrombina III

Antytrombina III jest jednołańcuchową glikoproteiną o masie cząsteczkowej 58 000 daltonów (1). Gen odpowiedzialny za syntezę AT III znajduje się w chromosomie 1 (2). AT III jest syntetyzowana głównie w wątrobie, ale również w komórkach śródbłonka naczyń, megakariocytach i płytkach krwi (3). Prawidłowe stężenie w osoczu człowieka wynosi 19-31 mg% (4), a aktywność 65-130% (5). U noworodków stężenie tego inhibitora jest o około 50% niższe i wynosi 42-80%, a wartości obserwowane u dorosłych osiągają około 6 miesiąca życia (3, 5). Białko to należy do rodziny proteaz serynowych tzw. serpin – białek inaktywujących trombinę. Antytrombina III tworzy z trombiną kompleks w stosunku 1:1, który następnie zostaje usunięty z krwi krążącej przez układ makrofagów (3). Wydajność tej reakcji 1000-krotnie wzrasta pod wpływem heparyny (2). Głównym działaniem AT III jest hamowanie układu krzepnięcia. Jest uważana za najważniejszy fizjologiczny inhibitor trombiny, a jej aktywność stanowi 50-80% aktywności antytrombinowej osocza (1, 2, 3, 6). Antytrombina III może także inaktywować czynniki: Xa, XIIa, XIa, IXa, a także czynnik VIIa w obecności heparyny. Oprócz hamowania układu krzepnięcia wykazuje też inne działania. Inaktywuje plazminę, kalikreinę, układ komplementu (2, 3). Może łączyć się w kompleks z elastazą, usuwany następnie z krążenia przez układ monocytów. Elastaza jest ważnym enzymem proteolitycznym. Trawi elastynę co powoduje uszkodzenie drobnych naczyń krwionośnych. Jest uwalniana w dużej ilości z aktywowanych cytokinami neutrofili w reakcji zapalnej. Ma zdolność aktywacji układów: krzepnięcia, fibrynolizy, dopełniacza, kininy-kalikreiny. Odsłania receptory dla fibrynogenu, niszczy kininogen. Antytrombina III posiada też właściwości przeciwzapalne. Stymuluje uwalnianie prostacykliny z komórek śródbłonka, przez co przyczynia się do wielu korzystnych działań tej ostatniej, między innymi do: hamowania agregacji płytek krwi i obniżenia uwalniania czynników płytkowych; zmniejszenia adhezji leukocytów do śródbłonka naczyń; stabilizowania błon komórkowych, przez co zmniejsza uwalnianie enzymów z lizosomów, wolnych rodników tlenowych i cytokin. Ze względu na swoje działanie antykoagulacyjne, antyelastazowe i przeciwzapalne, antytrombina III jest obecnie uważana za jeden z podstawowych leków w chorobach wiązanych z jej niedoborem (3). Zwiększoną skłonność do choroby zakrzepowo-zatorowej we wrodzonym deficycie AT III opisał po raz pierwszy w 1965 roku Egeberg (2). Deficyt AT III występuje w populacji z częstością 1:50 000. Wykryto różne mutacje genu AT III odpowiedzialne za heterogenność wrodzonego niedoboru tego inhibitora. Jego obecność wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zakrzepicy żył kończyn dolnych i miednicy, ujawniającej się często już w wieku 20-30 lat (2, 6). Nabyte niedobory AT III mogą wystąpić w wielu stanach klinicznych: w wyniku zwiększonego zużycia – w DIC, przy rozległych oparzeniach, po zabiegach operacyjnych, w posocznicy, w chorobach nowotworowych, w zakrzepicy naczyń; w wyniku zwiększonej utraty – w zespole nerczycowym, w niewydolności nerek, po zastosowaniu dializoterapii, plazmaferezy i krążenia pozaustrojowego; w zaburzonej produkcji – przy uszkodzeniu wątroby będącym wynikiem procesów zapalnych, zwyrodnienia tłuszczowego, zatrucia, marskości; a także po długotrwałej terapii estrogenami (2, 3, 6).