Selen, pierwiastek chemiczny o symbolu Se, uważany jest za niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Korzystne działanie selenu wynika przede wszystkim z jego obecności w centrum aktywnym peroksydazy glutationowej (GSHPx), enzymu o silnych właściwościach antyoksydacyjnych. Peroksydaza glutationowa redukuje nadtlenek wodoru i nadtlenki organiczne, przekształcając je w wodę i odpowiednie alkohole, dzięki czemu chroni komórki i tkanki przed szkodliwym działaniem wolnych rodników tlenowych (1, 9, 22).

Przy znacznych niedoborach selenu w organizmie mogą pojawić się objawy kliniczne, takie jak kardiomiopatia, osłabienie i bóle mięśniowe, miopatia, osteoartropatia, pseudoalbinizm, wzrost poziomu transaminaz, makrocytoza erytrocytów, a nawet postępująca encefalopatia (7, 12, 16, 32).

Do klinicznie jawnego niedoboru selenu dochodzi przede wszystkim u osob przez długi czas żywionych pozajelitowo (4, 19, 32), według schematu nie uwzględniającego suplementacji tego pierwiastka oraz u mieszkańców obszarów o krytycznie niskim stężeniu selenu w glebie (np. region Keshan w Chinach) (40). Szczególnie narażone są kobiety ciężarne i dzieci do około 15 roku życia.

Nie wyjaśniono ostatecznie w jakim stopniu niskie stężenie selenu, tzn. takie przy którym nie występują jeszcze objawy kliniczne, ale niższe od przyjętej normy, przyczynia się do występowania chorób. Wielu autorów wykazało związek pomiędzy stężeniem selenu we krwi, a występowaniem chorób nowotworowych (25, 29, 34, 37) i układu sercowo-naczyniowego (27, 30, 33). Potwierdzono również wyraźny wpływ tego pierwiastka na funkcjonowanie układu odpornościowego (11).

Zwrócono też uwagę na korzystne działanie selenu wobec erytrocytów poprzez zapobieganie ich hemolizie (38, 39), oraz że może mieć wpływ na bilirubinemię u noworodków.

Celem pracy była ocena stężenia selenu w osoczu u kobiet w pierwszej dobie po porodzie oraz u zdrowych nieciężarnych, pochodzących z tej samej okolicy kraju.

Badane kobiety podzielono na dwie grupy: kobiety w pierwszej dobie po urodzeniu dziecka (z II Kliniki Ginekologiczno-Położniczej AM w Warszawie) oraz kobiety nieciężarne (ochotniczki spośród personelu Szpitala Klinicznego przy ul. Działdowskiej w Warszawie). Wszystkie pochodziły z Warszawy i najbliższych okolic.

Pierwszą grupę stanowiło 20 zdrowych kobiet w pierwszej dobie po porodzie, w wieku od 18 do 37 lat (średni wiek 25,3), które przebyły ciążę w sposób niepowikłany (nie chorowały, nie przyjmowały leków) i urodziły o czasie zdrowego noworodka.

Drugą grupę stanowiło 20 losowo wybranych, zdrowych kobiet nieciężarnych w wieku od 23 do 44 lat (średni wiek 31,2), które zgłosiły się do badań na ochotnika.

Selen oznaczano w osoczu metodą absorpcyjnej spektrometrii atomowej (AAS). Badania wykonywano w Zakładzie Analizy Leków Wydziału Farmacji AM w Warszawie. Pobierano 1 ml krwi żylnej na heparynę do probówek typu Eppendorf, następnie odwirowywano (3200 obr./min.) i zamrażano osocze w temperaturze – 20°C. Po rozmrożeniu osocze poddawano mineralizacji mieszaniną stężonego kwasu azotowego i 70% kwasu nadchlorowego w stosunku 2:1 v/v w temperaturze 110°C przez 18 godzin. Po zakończeniu mineralizacji ampułki zamrażano w temperaturze -18°C i otwierano. Następnie dodawano wodę destylowaną uzyskując 80-krotne rozcieńczenie badanego osocza. Jako stabilizator stosowano 0,25% roztwór azotanu niklu. Następnie dokonywano pomiaru absorbancji metodą AAS. Po uwzględnieniu absorbancji mieszaniny mineralizującej i tła odczytywano zawartość selenu w badanym roztworze z krzywej wzorcowej. Uwzględniając rozcieńczenie próbki, wyliczano stężenie pierwiastka w osoczu.

Średnie stężenie selenu w osoczu kobiet w pierwszej dobie po porodzie wynosiło 70,1 mg/l i było istotnie niższe (p <0,05) od średniego stężenia selenu u kobiet nieciężarnych (109,1 mg/l) (tab. 1). Stwierdzono również istotną statystycznie ujemną korelację stężenia selenu w osoczu z wiekiem pacjentek, zarówno u kobiet po porodzie (r = -0,92), jak i u kobiet nieciężarnych (r = -0,92).