© Borgis - Nowa Pediatria 1/2003, s. 48-50
Elżbieta Piontek, Daniel Witkowski
Cukrzyca typu 1 u dzieci, a inne choroby o podłożu autoimmunologicznym
Type 1 diabetes in children and other autoimmunological diseases
z Kliniki Pediatrii, Diabetologii i Alergologii, Instytutu „Pomnika – Centrum Zdrowia Dziecka" w Warszawie
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. Elżbieta Piontek
Streszczenie
Diabetes mellitus type 1 often coexists together with autoimmune diseases, characterised by cell-mediated or humoral immune response to organ specific or systemic self antigens. The clustering of autoimmune disorders is observed in the same diabetic patient – the different phenotypes represent a spectrum of immune dysregulation – which is necessary to understand and remember to obtain the best metabolic control in children suffering from type 1 diabetes.
Cukrzycę typu 1, podobnie jak inne choroby o podłożu autoimmunologicznym, łączą podobne mechanizmy patogenetyczne – związane z zaburzeniami regulacji układu odpornościowego – prowadzące do syntezy autoprzeciwciał skierowanych przeciwko elementom komórkowym narządów endokrynnych i tkanek ustroju (1). We wszystkich chorobach autoimmunologicznych współistniejących z cukrzycą typu 1 można zaobserwować podobne zjawiska immunologiczne:
– nacieki tkankowe z komórek immunokompetentnych,
– destrukcję zależną od układu odpornościowego,
– narządowoswoistą reakcję humoralną.
Wszystkie schorzenia o podłożu autoimmunologicznym cechuje złożony, poligenowy mechanizm dziedziczenia, o niepełnej penetracji genów. Zarówno czynniki środowiskowe (wirusy, białka mleka krowiego posiadające właściwości antygenowe), jak i genetyczne [obecność predysponujących loci w obrębie genów HLA klasy II, locus zlokalizowane na długim ramieniu chromosomu 2 (2q33-34)] biorą udział w ich patogenezie oraz decydują o ich współwystępowaniu (2).
Choroby o podłożu autoimmunologicznym można sklasyfikować jako narządowo swoiste (najczęściej z zajęciem nadnerczy, trzustki, tarczycy, żołądka) i narządowo nieswoiste (z zajęciem skóry, nerek, mięśni i stawów) – w zależności od tego, czy odpowied jest skierowana przeciwko antygenom umiejscowionym w określonym narządzie czy przeciwko antygenom powszechnie występującym (3).
Spektrum chorób autoimmunizacyjnych wg Roitta przedstawia tabela 1.
Tabela 1.
Narządowo swoiste
Narządowo nieswoiste |
Zapalenie tarczycy typu Hashimoto
Pierwotny obrzęk śluzakowaty
Tyreotoksykoza
Anemia złośliwa
Zanikowe zapalenie żołądka
Choroba Addisona
Cukrzyca insulinozależna
Celiakia
Zespół sztywnego człowieka
Zespół Goodpasture´a
Miastenia
Niepłodność męska
Pechęrzyca
Pemfigoid
Współczulne zapalenie oka
Stwardnienie rozsiane
Anemia hemolityczna
Idiopatyczna plamica małopłytkowa
Idiopatyczna leukopenia
Pierwotna marskość żółciowa
Przewlekłe czynne zapalenie wątroby
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego
Zespół Sjögrena
Reumatoidalne zapalenie stawów
Zapalenie skórno-mięśniowe
Twardzina
Mieszana choroba tkanki łącznej
Toczeń układowy
|
Immunopatologiczny mechanizm uszkodzenia jest zależny od tego, w którym miejscu znajduje się dana jednostka chorobowa w zestawieniu powyżej. Jeśli autoimmunizacja jest narządowo swoista dominuje najczęściej typ II nadwrażliwości i reakcje komórkowe, jeśli natomiast narządowo nieswoista – w proces zapalny włączone są różnorodne mechanizmy, powodując aktywację dopełniacza i gromadzenie fagocytów (3).
Najczęściej z cukrzycą typu 1 współwystępują autoimmunologiczne choroby tarczycy (AITD) (4). Choroba Hashimoto charakteryzuje się obecnością autoprzeciwciał przeciwko tyreoglobulinie (TG Ab) i peroksydazie (TPO Ab), natomiast dla choroby Graves-Basedowa typowe są autoprzeciwciała przeciwko receptorowi dla TSH (TSH R-Ab). U dzieci z cukrzycą typu 1, bez jawnej choroby tarczycy, częściej występują autoprzeciwciała przeciwko strukturom tarczycy niż u pacjentów bez cukrzycy. Przeciwciała przeciwmikrosomalne tarczycy są obecne u 18-30% (vs. 5,8% w populacji ogólnej), przeciw tyreoglobulinie u 10% (vs. 4,4% w populacji ogólnej) (5). Badania wykazały także, że u krewnych I stopnia chorych na cukrzycę typu 1 częściej, niż w ogólnej populacji, notuje się zachorowania na AITD. Dlatego obecność przeciwciał przeciwtarczycowych u dzieci z cukrzycą typu 1 jest czynnikiem ryzyka rozwoju chorób tarczycy o podłożu autoimmunologicznym. Kordonouri i wsp. (10) uważają na podstawie swoich badań, że u 50% dzieci z cukrzycą i podwyższonym mianem przeciwciał przeciwko peroksydazie (TPO Ab) ujawnią się zaburzenia funkcji tarczycy w przeciągu 3 do 4 lat – dlatego zalecają coroczne oznaczanie przeciwciał przeciwtarczycowych. Wysokie miana przeciwciał powinny bezpośrednio skłaniać do wykonania badań w kierunku oceny funkcji tarczycy, łącznie z oceną ultrasonograficzną gruczołu – w celu diagnozowania niedoczynności tarczycy. Subkliniczna niedoczynność tarczycy ma związek ze zwiększonym ryzykiem występowania epizodów hypoglikemii, których ilość jest redukowana po włączeniu leczenia substytucyjnego (7).
Monitorowanie czynności tarczycy u dziecka chorego na cukrzycę insulinozależną jest zgodne z zaleceniami ISPAD (11), przyjętymi przez polskich ekspertów, które dodatkowo obejmują:
– regularne wykonywanie badania klinicznego tarczycy w celu wykrycia wola,
– bezpośrednio po rozpoznaniu cukrzycy – wykonanie badania funkcji tarczycy i oznaczenie poziomu przeciwciał przeciwtarczycowych w celu oceny wyjściowego stanu gruczołu i ewentualnie wykrycia subklinicznej formy choroby,
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Kinalska I.: Cukrzyca a endokrynopatie [w:] Diabetologia (red.) J. Tatoń i A. Czech, PZWL, Warszawa 2001, 121-130. 2. Bodalski J., Młynarski W.: Molekularne i genetyczne aspekty współwystępowania chorób autoimmunologicznych z cukrzycą typu 1. Endokrynol. Pol. 2001, 52, (supl. 1 do z. 4), 12-22. 3. Roitt I.: Autoimmunizacja i choroby autoimmunozacyjne (w:] Immunologia (red.) I. Roitt, J. Brostoff, D. Male, Wydawnictwo Medyczne Słotwiński Verlag, Brema 1996, 27:1-27.13. 4. Fichna P.: Układ dokrewny a cukrzyca insulinozależna [w:] Cukrzyca wieku rozwojowego (red.) E. Otto-Buczkowska. Urban & Partner, Wrocław 1999, 59-67. 5. Krawczuk-Rybak M. i wsp.: Występowanie chorób o podłożu autoimmunoagresji w rodzinach dzieci chorych na cukrzycę typu 1. Endokrynologia, Diabetologia i... 1999, 5, 1:21-27. 6. Rujner J. i wsp.: Występowanie celiakii u dzieci z cukrzycą insulinozależną. Przegl. Ped. 1996, supl. 1/3, 191-197. 7. Mohn A. et al.: The effect of subclinical hypothyroidism on metabolic control in children and adolescents with type 1 diabetes mellitus. Diabetic Medicine 2002, 19, 1:70. 8. Holmes G.: Coeliac disease and type 1 diabetes mellitus – the case for screening. Diabetic Medicine 2001, 18, 3:169. 9. Li voon Chong J. et al.: Is coeliac disease more prevalent in young adults with coexisting type 1 diabetes mellitus and autoimmune thyroid disease compared with those with type 1 diabetes mellitus alone? Diabetic Medicine 2002, 19, 4:334. 10. Kordonouri O. et al.: Predictivity of thyroid autoantibodies for the development of thyroid disorders in children and adolescents with type 1 diabetes. Diabetic Medicine 2002, 19, 6:518. 11. Rozpoznawanie i leczenie cukrzycy typu 1 u dzieci i młodzieży. Aktualne (2000) wytyczne International Society for Pediatric and Adolescent Diabetes (ISPAD). Medycyna Paktyczna Pediatria 2001, wyd. specjalne 1:64. 12. Rujner J. i wsp.: Postacie kliniczne celiakii u dzieci z cukrzycą typu 1. Endokrynol. Pol. 2002, tom 53, zeszyt 3, supl.1, 48. 13. Kordonouri O. et al.: Autoantibodies to tissue transglutaminase are sensitive serological parameters for detecting silent coeliac disease in patients with type 1 diabetes mellitus. Diabetic Medicine 2000, 17, 6:441. 14. Malinowska A. i wsp.: Autoimmunologiczny zespół wielogruczołowy typu I u 15-letniego chłopca. Endokrynol. Pol. 2001, 52, supl.1 do z.4, 282. 15. Szewczyk L. i wsp.: Choroba Addisona u dziewczynki z nadczynnością tarczycy. Endokrynologia, Diabetologia i... 1998, 4, supl. 73. 16. Hołocińska-Kwiatkowska K. i wsp.: Współwystępowanie cukrzycy insulinozależnej, subklinicznej niedoczynności tarczycy oraz młodzieńczego przewlekłego zapalenia stawów u 11-letniej dziewczynki z zespołem Downa. Endokrynol. Pol. 2001, 52, supl.1 do z. 4, 234. 17. Noczyńska A., Wikiera B.: Współwystępowanie cukrzycy typu 1 z celiakią i nadczynnością tarczycy. Endokrynologia, Diabetologia i. .... 1998, 4, supl. 52. 18. Korner A. et al.: Increased risk of other autoimmune disorders in children with type 1 diabetes mellitus. J. Pediatric. Endocrinology and Metabolism 2002, 15, suppl. 4, 353.
