© Borgis - Nowa Pediatria 1/2008, s. 13-17
*Anna Gawęda, Halina Woś
Żywienie uzupełniające niemowląt i dzieci w wieku poniemowlęcym z terenu Górnego Śląska
Supplemental nutrition of babies In Upper – Silesian Region
Górnośląskie Centrum Zdrowia Dziecka i Matki, Klinika Pediatrii
Kierownik Kliniki: prof. ŚUM dr hab. n. med. Halina Woś
Streszczenie
Aim of the study: 1.Assessment of correctness of introduction supplemental foods at babies up to 24th month. 2.Comparison of supplemental nutrition practices and recommended standards. 3.Identification of socioeconomic factors responsible for inappropriate nutrition
Materials and method: The research was carried out in the group of 300 mothers with babies up to 24th month on the basis of an exclusive questionnaire concerning introduction first supplemental foods. For the assessment of results descriptive and analytical statistics has been used.
Results: The dietary faults observed on introducing infants to solid foods are mainly associated with too early use of supplemental foods. It exert greatest chance of correct introduction of first supplementary foods for diet of infant in cases of taking by mother of information of child nutrition from different sources.
Conclusions: 1. Introducing infants to first solid foods did not reflect standards recommended in Poland, obligatory both from year 2001 and the current. 2.It should be broaden the information about correct nutrition both given by medical health workers and the information provide for families. 3.Parents´ education, especially mothers education, has influence on correct child nutrition.
Wstęp
Stan zdrowia i czas trwania życia człowieka w dużej mierze zależy od czynników środowiskowych, wśród których wymienia się styl życia, zwyczaje kulturowe rodziny oraz całokształt zachowań związanych z żywieniem. Żywienie ma szczególnie duże znaczenie w najwcześniejszym okresie rozwoju człowieka – dzieciństwie. Organizm dziecka nie jest miniaturą organizmu dorosłego człowieka, różni się w zakresie przemian metabolicznych, odporności, reakcji na różne czynniki otaczającego środowiska. Rosnący organizm jest jednocześnie bardzo plastyczny. Od ukształtowania torów metabolicznych w okresie niemowlęcym i dziecięcym w znacznym stopniu zależy jakość życia dorosłego człowieka.
Naturalnym sposobem żywienia noworodka i niemowlęcia jest karmienie piersią. To zagadnienie zostało szerzej omówione w publikacji „Karmienie naturalne oraz czynniki warunkujące jego długość u dzieci z terenu Górnego Śląska” (1). Niezmiernie ważne jest również prawidłowe – odpowiednie do wieku dziecka – wprowadzanie do diety kolejnych produktów spożywczych (2).
Odpowiednie żywienie dziecka to także kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych już w pierwszych latach życia, co ma wpływ na późniejszy sposób żywienia młodzieży i dorosłych oraz może być czynnikiem prewencyjnym wielu chorób cywilizacyjnych. Ostatnio zaszły duże zmiany w sposobie żywienia dzieci. Wpływ na to mają nie tylko czynniki środowiskowe ale i kulturowe. W badaniach dotyczących ich wpływu na sposób żywienia dzieci odnotowano oddziaływanie telewizji i reklamy oraz znaczną tolerancję rodziców do „posiłków telewizyjnych”. Model żywienia rodziny w dużym stopniu zależy od poziomu wykształcenia rodziców i ma zasadniczy wpływ na sposób odżywiania małego dziecka (3).
Przestrzegając schematu żywienia, dostarczamy niemowlęciu składników niezbędnych do jego prawidłowego rozwoju fizycznego i psychoruchowego, a jednocześnie zapobiegamy ewentualnym niekorzystnym zjawiskom.
Cele pracy
1. Ocena prawidłowości wprowadzania posiłków uzupełniających u dzieci w wieku do 24 m.ż.
2. Porównanie sposobu żywienia uzupełniającego dzieci z obowiązującymi standardami.
3. Identyfikacja czynników społeczno-ekonomicznych odpowiedzialnych za nieprawidłowe żywienie.
Materiał i metody
Badania przeprowadzono wśród grupy 300 matek dzieci hospitalizowanych w Górnośląskim Centrum Zdrowia Dziecka i Matki w Katowicach. Do badań włączono dzieci w wieku od 0 do 24 miesiąca życia, rozwijające się prawidłowo, będące w momencie przyjęcia do szpitala na diecie odpowiedniej do wieku. Wszystkie dzieci hospitalizowane były z powodu ostrej choroby lub urazu nie pozostających w związku przyczynowym z przeprowadzanym badaniem.
W badaniu wykorzystano autorski kwestionariusz, który zawierał pytania ogólne (m.in. rodzaj porodu i stan dziecka po urodzeniu, miejsce zamieszkania, wiek i wykształcenie rodziców, ilość dzieci w rodzinie oraz warunki bytowe rodziny w ich własnym odczuciu) oraz szczegółowe dotyczące wprowadzania pierwszych posiłków uzupełniających.
Analiza statystyczna danych została przeprowadzona w dwóch etapach: statystyka opisowa i analityczna. Dla zmiennych ilościowych obliczono typowe statystyki opisowe: wartość średnia, odchylenie standardowe, wartości minimalne i maksymalne. Do oceny zależności pomiędzy zmiennymi jakościowymi wykorzystano test chi-kwadrat. Część analityczna została oparta o metodę uogólnionej analizy liniowej i nieliniowej. Do analizy danych wykorzystano program Statistica.
Wyniki badań
W badanej populacji 159 dzieci (53%) stanowili chłopcy, a 141 (47%) dziewczynki. Większość dzieci (n= 213, 71%) urodziła się siłami natury, pozostała grupa (n=87, 29%) przyszła na świat za pomocą cięcia cesarskiego. Urodzeniowa masa ciała dzieci wahała się od 800 g do 4400 g (średnia: 3136 ± 612 g). Z masą ciała powyżej 2500 gram urodziło się 261 (87,29%) dzieci badanej populacji. Większość dzieci (n=273,91%) przyszła na świat w dobrym stanie ogólnym (Apgar powyżej 7 punktów). Przeważająca grupa dzieci urodziła się z ciąż donoszonych, 63 (21%) dzieci przyszło na świat przedwcześnie – przed 38 tygodniem ciąży.
Wiek rodziców, wykształcenie oraz warunki socjalnobytowe badanych rodzin omówiono w publikacji „Karmienie naturalne oraz czynniki warunkujące jego długość u dzieci z terenu Górnego Śląska” (1).
Tabela 1 przedstawia czas (wiek dziecka) wprowadzania pierwszych posiłków innych niż mleko do diety dziecka.
Tabela 1. Czas wprowadzania pierwszych posiłków uzupełniających.
Miesiąc*
Pierwszy produkt | 0-4 | 5-6 |
| Sok | 102 (34%) | 92 (30,67%) |
| Kaszka | 31 (10,33%) | 107 (35,67%) |
| Zupka | 43 (14,33%) | 139 (46,33%) |
| Warzywa | 38 (12,67%) | 119 (39,67%) |
| Owoce | 66 (22%) | 109 (36,33%) |
*wiek dziecka, w którym wprowadzono do diety pierwszy produkt
W badanej populacji 27 (9%) niemowląt przed ukończeniem 9 miesiąca życia spożywało pieczywo, w tym troje (1%) w wieku do 6 miesiąca życia. Po 9 miesiącu życia 100 dzieci (50%) jada pieczywo pszenne, 6 (3%) pieczywo razowe, natomiast 36 (18%) dzieci spożywa oba rodzaje pieczywa. Zgodnie z obowiązującym schematem żywienia opublikowanym w 2007 roku (4) produkty zawierające gluten (kaszki i kleiki glutenowe) mogą być wprowadzane już w 5 mż. dziecka. Badania dotyczące prezentowanej pracy zostały przeprowadzone przed opublikowaniem nowych zaleceń żywieniowych.
Wykres 1 (ryc. 1) przedstawia rodzaje pieczywa spożywane przez badane dzieci w wieku od 10 miesiąca życia.
Ryc. 1. Spożycie pieczywa przez dzieci w wieku od 10 miesiąca życia.
Wykres 2 (ryc. 2) przedstawia rodzaje tłuszczów spożywanych przez niemowlęta i małe dzieci w badanej populacji.
Ryc. 2. Tłuszcze w diecie dzieci.
Wśród potencjalnych czynników determinujących prawidłowość wprowadzania do diety dziecka pierwszych posiłków uzupełniających uwzględniono następujące cechy/okoliczności: wykształcenie rodziców, sytuacja finansowa rodziny, sytuacja mieszkaniowa rodziny, miejsce zamieszkania, praca matki (matka aktywna zawodowo lub bierna zawodowo) oraz źródła uzyskiwania informacji przez matkę na temat żywienia dziecka.
Wykazano statystycznie znamienny negatywny wpływ nie zasięgania przez rodziców informacji na temat żywienia dziecka na prawidłowość wprowadzania kaszki (OR 0,28 (0,10-0,78)), zupki (OR 0,40 (0,17-0,98)) oraz warzyw (OR 0,31 (0,13-0,79)) do diety niemowlęcia. Natomiast pozytywny, statystycznie istotny wpływ na prawidłowość wprowadzania pierwszych warzyw do diety dziecka miało zasięganie przez rodziców informacji o żywieniu od pracowników służby zdrowia (OR 2,47 (1,31-4,64)) (tab. 2).
Tabela 2. Czynniki i okoliczności związane z prawidłowym wprowadzeniem do diety dziecka posiłków uzupełniających.
| Zmienna zależna | Zmienne niezależne | Iloraz szans (OR) | 95% przedział ufności |
| wprowadzanie zupki - zgodnie ze schematem żywienia | źródła 1 | 1,29 | 0,66 | 2,49 |
| źródła 2 | 1,52 | 0,87 | 2,66 |
| źródła 3 | 1,06 | 0,59 | 1,89 |
| źródła 4 | 0,40 | 0,17 | 0,98 |
| wprowadzanie kaszki - zgodnie ze schematem żywienia | źródła 1 | 1,74 | 0,85 | 3,59 |
| źródła 2 | 1,59 | 0,86 | 2,95 |
| źródła 3 | 1,31 | 0,68 | 2,53 |
| źródła 4 | 0,28 | 0,10 | 0,78 |
| wprowadzanie warzyw - zgodnie ze schematem żywienia | źródła 1 | 1,38 | 0,67 | 2,85 |
| źródła 2 | 2,47 | 1,31 | 4,64 |
| źródła 3 | 1,71 | 0,88 | 3,34 |
| źródła 4 | 0,31 | 0,13 | 0,79 |
Źródła 1 – źródła informacji o żywieniu dziecka – czasopisma, książki, broszury
Źródła 2 – źródła informacji o żywieniu dziecka – personel służby zdrowia
Źródła 3 – źródła informacji o żywieniu dziecka – inne (rodzina, znajomi, inne matki)
Źródła 4 – nie zasięgam informacji o żywieniu dziecka
Dyskusja
Pierwsze pokarmy stałe (inne niż mleko) powinno się wprowadzać nie wcześniej niż w 4-6 miesiącu życia dziecka. W tym czasie układ pokarmowy niemowlęcia jest gotowy do przyjęcia węglowodanów złożonych np. skrobi (5). Wiek wprowadzania posiłków stałych uzasadniony jest również posiadaniem przez niemowlę umiejętności motorycznych potrzebnych do okazywania głodu lub sytości. Zbyt wczesne wprowadzenie posiłków stałych może być niekorzystne ze względu na ryzyko alergii pokarmowej, nadmierne obciążenie układu wydalniczego i możliwe zaburzenia łaknienia (6-8).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Gawęda A., Woś H.: Karmienie naturalne oraz czynniki warunkujące jego długość u dzieci z terenu Górnego Śląska. Nowa Pediatria 2007; 1: 5-10. 2. Gruszfeld D. et al.: Żywienie niemowląt – zapobieganie niedoborom żywieniowym i chorobom cywilizacyjnym. Standardy Medyczne 2005; 2, 2: 1552-1561. 3. Rudzka-Kańtoch Z., Weker H., Strucińska M.: Zalecenia żywieniowe dla małych dzieci (2-3 lata). Med. Wieku Rozwoj. 1998; 2, 2: 247-267. 4. Książyk J., Weker H.: Nowe zalecenia żywienia niemowląt w Polsce od roku 2007. Pediat. Współcz. Gastroenterologia, Hepatologia i Żywienie Dziecka 2007; 9, 4: 292-297. 5. Socha J.: Żywienia a rozwój dziecka w pierwszym roku życia. Standardy Medyczne 2003; 5, 4: 1000-1009. 6. Aldous M.: Nutritional issues for infants and toddlers. Pediatr. Ann. 1999; 28(2): 101-105. 7. Socha J., Stolarczyk A., Socha P.: Zachowania żywieniowe – od genetyki do środowiska społeczno-kulturowego. Nowa Pediatria 2002; 3 (30): 212-217. 8. Szajewska H.: Gastroenterologia i żywienie. Medycyna Praktyczna – Pediatria 2002; 2: 91-97. 9. Książyk J., Rudzka-Kańtoch Z., Weker H.: Model żywienia niemowląt karmionych piersią i schemat żywienia niemowląt, które nie są karmione piersią. Medycyna Praktyczna – Pediatria, wyd. specjalne, 2002; 2: 9-40. 10. Stolarczyk A., Zagórecka E.: Wartość odżywcza i sposób żywienia niemowląt w 6 i 12 miesiącu życia w Polsce. Pediat. Współcz. Gastroenterologia, Hepatologia i Żywienie Dziecka 2006; 8,2: 111-115. 11. Zawadzka-Gralec A., Szóstakowska M., Swincow G.: Analiza żywienia niemowląt wiejskich na tle wybranych uwarunkowań środowiskowo-rodzinnych. Przegląd Pediatryczny 2007; 37,3: 284-287. 12. Giovannini M. et al.: Feeding practice of infants though the first year of life in Italy. Acta Paediatr. 2004; 93: 492-497. 13. Rudzka-Kańtoch Z., Weker H., Strusińska M.: Zalecenia żywieniowe dla małych dzieci (2-3 lata). Med. Wieku Rozw. 1998; 2, 2: 247-267. 14. Ziemiański S., Socha P.: Normy i zalecenia dotyczące spożycia tłuszczów ze szczególnym uwzględnieniem dzieci oraz kobiet ciężarnych i karmiących. Pediat. Współcz. Gastroenterologia, Hepatologia i Żywienie Dziecka 1999; 1, 2/3: 139-148. 15. Książyk J., Rudzka-Kańtoch Z., Weker H.: Zalecenia żywienia niemowląt. Standardy Medyczne 2003; 5, 9 supl.: 46-49. 16. Zalecenia dotyczące żywienia dzieci zdrowych w pierwszym roku życia, opracowane przez zespół ekspertów powołany przez konsultanta krajowego ds. pediatrii. Pediatria po Dyplomie 2007; 11, 4: 93-96. 17. Complementary Feeding: A Commentary by the ESPGHAN Committee on Nutrition. IPGN 2008; 46: 99-110. 18. Blumsztajn A.: Niedożywienie dzieci w Polsce: korelat ubóstwa czy problem zdrowia publicznego? Polityka Społeczna 2004; 9: 5-9. 19. Tarkowska E.: Dziecko w biednej rodzinie. Polityka Społeczna 2004; 9: 9-13.
