Mononukleoza zakaźna jest ostrą chorobą wirusową występującą najczęściej w dzieciństwie i okresie dojrzewania. Czynnikiem etiologicznym jest wirus Epstein-Barr (EBV). Istotą choroby jest samoograniczający się proces limfoproliferacyjny, a głównymi objawami są kilkunastodniowa gorączka, powiększenie węzłów chłonnych, najczęściej szyjnych, ostry nieżyt gardła i migdałków lub angina z ropnym nalotem, hepatosplenomegalia, niekiedy wysypka plamisto-grudkowa na tułowiu i kończynach. Choroba ma kilkutygodniowy, najczęściej dość łagodny przebieg. Powikłania zdarzają się rzadko, jednakże mogą mieć ciężki przebieg. Należą do nich powikłania ze strony układu oddechowego, (obturacja górnych dróg oddechowych, zapalenie oskrzeli i płuc), powikłania neurologiczne (zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, porażenia nerwów czaszkowych, zespół Guillaina-Barrego), hematologiczne (niedokrwistość hemolityczna, małopłytkowość, granulocytopenia) czy pęknięcie śledziony (1, 2). Wyjątkowo rzadko zdarza się zapalenie mięśnia sercowego, ostre zapalenie nerek, zapalenie jąder czy zapalenie trzustki (3-5).

W artykule prezentujemy przypadek 5-letniego chłopca, u którego w przebiegu zakażenia wirusem Epstein-Barr rozwinęło się ostre zapalenie trzustki.

Chłopiec w wieku 5 lat i 8 miesięcy został przyjęty do Oddziału Chorób Dziecięcych z powodu utrzymujących się od tygodnia objawów infekcji górnych dróg oddechowych z gorączką do 39°C oraz powiększeniem węzłów chłonnych szyi. Do czasu hospitalizacji był leczony objawowo preparatami witaminy C, wapna oraz lekami przeciwgorączkowymi. Trzy dni przed przyjęciem dołączyły się zmiany o charakterze pokrzywkowym na skórze całego ciała. Dotychczas chłopiec rozwijał się prawidłowo, oprócz kilku infekcji kataralnych górnych dróg oddechowych nie chorował. Wywiad w kierunku alergii nie obciążony.

Przy przyjęciu dziecko było w stanie ogólnym dość dobrym, temperatura ciała 38°C. Nie zgłaszało dolegliwości bólowych. Podczas badania przedmiotowego stwierdzono wykwity pokrzywkowe na tułowiu, kończynach oraz twarzy. Wyczuwalne były liczne, powiększone (największe wielkości ok. 25 mm x 20 mm), niebolesne, ruchome węzły chłonne podżuchwowe, szyjne, nadobojczykowe, pachowe oraz pachwinowe. Stwierdzono śluzowo-ropną wydzielinę w nosie oraz żywo czerwone gardło i łuki podniebienne. Nie zaobserwowano zamian w obrębie układu oddechowego i układu krążenia. W badaniu palpacyjnym brzuch pozostawał miękki, niebolesny, bez wyczuwalnych oporów patologicznych. Wątroba była wyczuwalna pod łukiem żebrowym, o gładkiej spoistej konsystencji, śledziona niewyczuwalna. Nie stwierdzono objawów otrzewnowych. Wykonane przy przyjęciu badania laboratoryjne w ocenie parametrów stanu zapalnego były podwyższone (CRP 49,7 mg/l, leukocytoza 17,3 tys./ml), z obecnością w rozmazie ręcznym krwi 16% limfomonocytów. Wykonane RTG klatki piersiowej wykazało obraz prawidłowy płuc i serca, nie uwidoczniono powiększonych węzłów chłonnych. Pobrany wymaz z gardła nie wykazał flory patologicznej.

W toku dalszej diagnostyki potwierdzono aktualne zakażenie wirusem Epstein-Barr stwierdzając obecność przeciwciał anty-EBV w klasie IgM. W badaniu USG węzłów chłonnych uwidoczniono powiększone, silnie unaczynione węzły chłonne wszystkich grup szyi. Ślinianki podżuchwowe i przyuszne w badaniu USG były prawidłowe. Badanie USG jamy brzusznej uwidoczniło powiększoną wątrobę normoechogeniczną, bez zmian ogniskowych, słabo wypełniony pęcherzyk żółciowy cienkościenny, bez złogów, drogi żółciowe wewnątrzwątrobowe i PŻW nieposzerzone, powiększoną śledzionę o długości 107 mm, bez zmian ogniskowych oraz powiększoną trzustkę o wym. głowa – 31 mm, trzon 15 mm, ogon 16 mm, normoechogeniczną, bez zmian ogniskowych. W nadbrzuszu wokół trzustki uwidoczniono liczne powiększone węzły chłonne, kolejne wzdłuż aorty oraz wzdłuż naczyń biodrowych. Pomiędzy prawym płatem wątroby stwierdzono płyn z hiperechogenicznymi echami (włóknik?), podobny, ale w mniejszej ilości przy pęcherzu.

Rozszerzono diagnostykę o oznaczenie stężenia amylazy całkowitej w surowicy krwi, które wynosiło 624 IU/I (norma ≤100 IU/I). W kolejnym badaniu wykonanym po 12 godzinach amylaza całkowita wynosiła 273 IU/I, w tym frakcja trzustkowa 246 IU/I. Poziom bilirubiny całkowitej, enzymów wątrobowych oraz glukozy pozostawał w granicach normy. Na podstawie przeprowadzonej diagnostyki rozpoznano ostre zapalenie trzustki u chłopca z mononukleozą zakaźną oraz ostrą pokrzywką.

Znając częste przyczyny ostrego zapalenia trzustki u dzieci wykluczono kamicę żółciową, zakażenie wirusem świnki, CMV oraz wirusami zapalenia wątroby typu B i C. Rodzice dziecka negowali możliwość urazu brzucha oraz spożycie leków mogących mieć toksyczny wpływ na trzustkę.