Informacje o stosowaniu ziół zostały znalezione już w starożytnym Egipcie, w napisach umieszczonych na ścianach świątyń lub grobowców pochodzących z 300 r. p.n.e. Natomiast znaleziony przez Georga Ebersa w 1872 r. 20-metrowy papirus pochodzący z 1550 r. p.n.e. zawierał opisy 190 roślin wykorzystywanych w lecznictwie przez egipskich kapłanów. Dzieła opisujące wiele roślin napisali Arystoteles ze Stagiry (384-322 r. p.n.e.) oraz Teofrast z Erosom (372-287 r. p.n.e.). Abu Ali ibn Sina, zwany Avicenną (980-1037) scharakteryzował ponad 400 roślin z terenów Azji i Europy w dziele pt. „Canon medicine”. Claudius Galenus (130-210), uważany za „ojca medycyny rzymskiej” opisał preparaty z ziół do przygotowania których użyto wody lub wina. Natomiast Teofrastus Bombastus Paracelsus (1495-1541) był twórcą teorii, że nie cała roślina leczy, ale zawarte w niej składniki, które należy wyodrębnić.

Obecnie coraz częściej zarówno w profilaktyce, jak i w terapii różnych schorzeń w obrębie jamy ustnej, stosuje się preparaty roślinne. Leki te zwykle nie wywołują niepożądanych objawów i wspomagają oddziaływanie stosowanych równocześnie leków syntetycznych. W stomatologii znajdują zastosowanie preparaty ziołowe działające przeciwdrobnoustrojowo, przeciwkrwotocznie, przeciwzapalnie i immunomodulująco. Leki te są produkowane w formie płynów do płukania, tabletek do ssania, maści i żeli. Szereg substancji roślinnych, w tym olejki eteryczne, dodawanych jest do leczniczych past do zębów i płynów antyseptycznych.

Wśród preparatów stosowanych w różnych schorzeniach jamy ustnej są też Dentosept i Dentosept A (Phytopharm, Klęka). Oba preparaty zawierają płynne wyciągi: z kory dębu, koszyczków rumianku, liści szałwii (po 13,0 g); wyciągi z kwiatów arniki, kłączy tataraku, ziela mięty i tymianku (po 6,5 g), standaryzowanych na zawartość olejków eterycznych (nie mniej niż 0,25%) i garbników (mniej niż 1,5%). Preparaty zawierają między innymi: garbniki, cyneol, pinen, triterpeny, kwasy fenolowe, alkohole seskwiterpenowe i flawonoidy. Olejki eteryczne, pochodzące z ziela tymianku, liści mięty i szałwii, kwiatów arniki i kłączy tataraku, wywierają działanie przeciwbakteryjne i przeciwzapalne (1, 3, 4, 7, 10, 11, 12, 14, 16, 17, 19). Dentosept A (100,0 g) poza głównym składnikiem, którym jest Dentosept (50,0 g), zawiera dodatkowo boraks (4,0 g), metylocelulozę (1,5 g), anestezynę (2,0 g), wodę destylowaną (24,45 g), glicerynę (14,0 g) i etanol 95° (4,05 g). Dentosept A różni się od Dentoseptu przede wszystkim zawartością anestezyny, która działa miejscowo znieczulająco i boraksem działającym odkażająco, a także substancjami zagęszczającymi, wpływającymi na zwiększenie przyczepności preparatu do tkanek, co przedłuża jego obecność w miejscu zapalenia i zwiększa skuteczność działania. Przeciwzapalne i ściągające działanie preparatu jest możliwe dzięki synergistycznemu oddziaływaniu składników zawartych w Dentosepcie. Dentosept A stosowany jest miejscowo do pędzlowania w stanach zapalnych błony śluzowej jamy ustnej, ropnym zapaleniu dziąseł, chorobach przyzębia, zapaleniach języka, w aftach, stomatopatiach protetycznych, zakażeniach okołoimplantowych i innych zakażeniach bakteryjnych i grzybiczych jamy ustnej.

Celem badań była ocena wrażliwości na Dentosept A bakterii beztlenowych wyizolowanych z różnych zakażeń w obrębie jamy ustnej.

Materiały do badań pobrano od 21 pacjentów z zapaleniem przyzębia (5 osób), z owrzodzeniem błony śluzowej jamy ustnej (5), z ropnym zapaleniem dziąseł (4), ze stomatopatią protetyczną (4) i z zakażeniem okołoimplantowym (3). Próbki pobierano aseptycznie i umieszczano w płynie transportowym, przygotowanym metodą PRAS, który zapewniał warunki beztlenowe (1). Materiał po ujednoliceniu (mieszalnik mimośrodowy) posiewano na powierzchni jednego podłoża wzbogaconego z dodatkiem 5% odwłóknionej krwi baraniej i 6 podłoży selektywnych (1). Hodowlę próbek prowadzono przez 10 dni w temperaturze 37°C, w anaerostatach zawierających mieszaninę gazów: 10% C0₂, 10% H₂ i 80% N₂ oraz katalizator palladowy i wskaźnik warunków beztlenowych (1).

Wyhodowane drobnoustroje były identyfikowane według schematów przedstawionych w Virginia Anaerobe Laboratory Manual (2), Bergey´s Manual (3), z uwzględnieniem najnowszych zmian taksonomicznych (4). W ocenie bakterii beztlenowych brano pod uwagę cechy morfologiczne, fizjologiczne i biochemiczne (z wykorzystaniem testów API 20A i innych, oznaczaniem wytworzonych z glukozy kwasów tłuszczowych od C₁ do C₆, kwasu mlekowego i bursztynowego) oraz zdolności kolonii do naturalnej fluorescencji w promieniach UV (5).

Ocenie wrażliwości poddano 118 szczepów bakterii beztlenowych należących do następujących rodzajów: Bacteroides (10 szczepów), Dialister (5), Porphyromonas (15), Prevotella (28), Fusobacterium (12), Veillonella (3), Anaerococcus (1), Finegoldia (4), Micromonas (10), Peptoniphilus (1), Peptostreptococcus (1), Ruminococcus (2), Propionibacterium (11), Actinomyces (8), Eubacterium (4), Clostridium (3) oraz 4 szczepy wzorcowe: Bacteroides fragilis ATCC 25285, Fusobacterium nucleatum ATCC 25586, Propionibacterium acnes ATCC 11827 i Peptostreptococcus anaerobius ATCC 27337.

Wrażliwość (MIC) bakterii beztlenowych na Dentosept A badano metodą seryjnych rozcieńczeń w agarze. Rozcieńczenia preparatu przygotowywano w jałowej wodzie bezpośrednio przed doświadczeniem. Następnie odpowiednie stężenia Dentoseptu A dodawano do agaru Brucela zawierającego 5% odwłóknionej krwi baraniej (5, 6). Inokulum zawierające 10⁶ żywych komórek bakteryjnych w 1 ml przenoszono za pomocą inokulatora Steersa na powierzchnię podłoży z odpowiednimi rozcieńczeniami preparatu oraz bez preparatu (kontrola wzrostu szczepu). Inkubację podłoży prowadzono przez 48 godzin w temp 37° C w anaerostatach w warunkach beztlenowych. Za najmniejsze stężenie hamujące (MIC) przyjęto takie rozcieńczenie preparatu, które całkowicie hamowało wzrost badanych bakterii beztlenowych.

Uzyskane wyniki badań wrażliwości bakterii beztlenowych na Dentosept A zostały zebrane w dwóch tabelach. Z tabeli 1 wynika, że spośród Gram-ujemnych bakterii beztlenowych największą wrażliwość na oceniany preparat wykazały pałeczki z rodzaju Prevotella. Stężenia wynoszące od ≤0,6 do 1,2 mg/ml hamowały wzrost 10 szczepów (40%), a kolejne stężenie (2,5 mg/ml) wzrost 6 szczepów (21%). Natomiast 5 (18%) szczepów wymagało do zahamowania wzrostu wysokich stężeń (≥20 mg/ml). Niskie stężenia preparatu, w zakresie ≤0,6 do 1,2 mg/ml hamowały wzrost 33% szczepów pałeczek Porphyromonas i 25% szczepów z rodzaju Fusobacterium. Jednak dla 5 (42%) szczepów wrzecionowców oraz 3 (33%) szczepów z rodzaju Prevotella stężenie hamujące wzrost szczepów wynosiło ≥20 mg/ml lub więcej. Na niskie stężenia preparatu (1,2 mg/ml) były wrażliwe 3 (38%) szczepy z rodzaju Bacteroides, które słyną z wysokiej oporności na częściej stosowane antybiotyki. W zakresie stężeń wynoszących od 1,2 do 5 mg/ml Dentosept A hamował wzrost 7 (70%) szczepów tych pałeczek. Dwa szczepy wymagały do zahamowania wzrostu stężeń w wysokości ≥20 mg/ml.