© Borgis - Postępy Fitoterapii 2/2007, s. 71-77
*Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia
Badanie wpływu olejków eterycznych na bakterie, grzyby i dermatofity chorobotwórcze dla człowieka
Studies on effect of volatile oils on pathogenic bacteria, yeast fungi and dermatophytes
Instytut Roślin i Przetworów Zielarskich w Poznaniu
Dyrektor Instytutu: dr hab. n. med. Przemysław M. Mrozikiewicz
Summary
The studies included 53 volatile oils of native and foreign origin. Microbiological screening respected MIC in relation to standard strain of S. aureus FDA 209P. The studies were carried out using method of serial dilutions in fluid medium. Than 18 of the most active oils (MIC ≤ 100 μg/ml) have been investigated on the wider bacteria and fungi spectrum of hospital origin: on 2 Gram-positive cocci, 3 Gram-negative bacilli,3 yeast fungi and on 3 dermatophytes. The carried out studies showed that the stronger activity on the Gram-positive cocci of hospital origin exhibited: Ol. Cedri, Ol. Curcumae, Ol. Damianae, Ol. Nigellae, Ol. Salviae miltiorrhizae and Ol. Thymi. No one of investigated volatile oils show in above concentration the activity against Gram-positive bacilli. Against yeasts in low concentration were active Ol. Benzoe, Ol. Damianae, Ol. Nigellae and Ol. Vetiveri. On the base of carried out studies could be concluded that the volatile oils with a strong activity against Gram-positive cocci, yeast fungi and dermatophytes could be used for the treatment of dermatological diseases caused by above mentioned microorganisms. From theoretical point of view the growth of investigated pathogenic microorganisms should be inhibited by external used remedies (ointments, gels, fluids) containing 0,1% of above mentioned oils. For comparison the growth of standard strain of S. aureus FDA 209P was inhibited by 0,1 μg/ml of tetracycline and the growth of standard strain of C. albicans PCM 1409 PZH by 1,0 μg/ml of amphotericine B.
Wcześniejsze badania wykazały, że wybrane olejki eteryczne pochodzenia australijskiego odznaczają się wysoką aktywnością antybiotyczną wobec niektórych drobnoustrojów chorobotwórczych dla człowieka (1). Wyniki zebrane w tabeli 1 wskazują, że olejki eteryczne z drzewa herbacianego, manuka, sandałowy australijski i mirtowy australijski hamowały w podłożu płynnym wzrost bakterii Gram-ujemnych ( S. aureus, E. faecalis), grzybów drożdżoidalnych ( C. albicans) i dermatofitów ( M. gypseum) w stężeniach niższych od 100 μg/ml.
Tabela 1. Działanie wybranych olejków australijskich na drobnoustroje chorobotwórcze dla człowieka.
Drobnoustroje | Badane olejki (MIC - μg/ml) |
z drzewa herbacianego | manuka | sandałowy australijski | mirtowy australijski |
Bakterie Gram-dodatnie mmStaphylococcus aureus mmEnterococcus faecalis | 25 50 | 25 25 | 10 10 | 75 75 |
Bakterie Gram-ujemne mmEscherichia coli mmKlebsiella pneumoniae mmPseudomonas aeruginosa | 500 500 750 | 500 750 1000 | 500 1000 750 | 250 500 750 |
Grzyby drożdżoidalne mmCandida albicans mmCandida krusei mmGeotrichum candidum | 75 100 500 | 75 500 500 | 25 500 500 | 25 25 25 |
Grzyby pleśniowe mmAspergillus flavus | 500 | 750 | 1000 | 250 |
Dermatofity mmMicrosporum gypseum | 25 | 25 | 50 | 50 |
Badania powyższe stanowiły podstawę do poszukiwania olejków eterycznych krajowych i zagranicznych o silnym działaniu antybiotycznym. Za takie uznano działanie olejków eterycznych na bakterie i grzyby chorobotwórcze dla człowieka w podłożu płynnym, w stężeniach niższych od 100 μg/ml, w kontekście ich ewentualnego wykorzystania praktycznego.
Materiał i metody
Pochodzenie olejków eterycznych
W badaniach wykorzystano 53 olejki eteryczne, krajowe i zagraniczne, pochodzące od następujących wytwórców: Neo-Spiro (Częstochowa), Pollena-Aroma (Warszawa), Etja (Elbląg) i Avicenna-Oil (Wrocław). Niektóre olejki eteryczne oddestylowano z surowców roślinnych w Instytucie Roślin i Przetworów Zielarskich w Poznaniu.
Badane drobnoustroje chorobotwórcze
Badania obejmowały szczep wzorcowy Staphylococcus aureus FDA 209P (ATCC 6538P), wrażliwy na antybiotyki, a także szczepy drobnoustrojów pochodzenia szpitalnego (tab. 2).
Tabela 2. Drobnoustroje chorobotwórcze pochodzenia szpitalnego użyte w badaniach.
Grupa drobnoustrojów | Nazwa szczepu |
Bakterie Gram-dodatnie | Staphylococcus aureus BK Enterococcus faecalis ATCC 8040 |
Bakterie Gram-ujemne | Escherichia coli PZH 026B6 Klebsiella pneumoniae 231 Pseudomonas aeruginosa OWG 89/3 |
Grzyby drożdżoidalne | Candida albicans PZH 1409 PCM Candida krusei S2 20 Geotrichum candidum OWG 25 |
Dermatofity | Trichophyton mentagrophytes v. interdigitale M15 Trichophyton mentagrophytes v. asteroides J3 Microsporum gypseum K1 |
Przeprowadzenie badań
Badania prowadzono dwuetapowo. W pierwszym etapie wykonywano skrining mikrobiologiczny, który miał na celu wyselekcjonowanie olejków eterycznych o silnym działaniu na szczep wzorcowy S. aureus FDA 209P. W drugim etapie badań określono działanie wyselekcjonowanych olejków na szczepy szpitalne, reprezentujące bakterie Gram-dodatnie, bakterie Gram-ujemne, grzyby drożdżoidalne i dermatofity.
Badania prowadzono metodą rozcieńczeń seryjnych w podłożach płynnych dla bakterii (Antibiotic Medium, Merck) i dla grzybów (Sabouraud Medium, Merck).
Olejki eteryczne rozpuszczano w DMSO (Fluka) w stężeniu 100 mg/ml, a następnie wprowadzano je do odpowiednich podłoży w stężeniach od 10 do 10 000 ?g/ml.
Najmniejsze stężenia olejku eterycznego hamujące wzrost badanych drobnoustrojów (MIC – Minimal Inhibitory Concentration w ?g/ml) określano po 18-godzinnej inkubacji w temp. 37°C (bakterie i grzyby drożdżoidalne) i 5-dniowej inkubacji w temp. 37°C (dermatofity).
Jako substancji referencyjnych użyto tetracykliny (w odniesieniu do bakterii) i amfoterycyny B (w odniesieniu do grzybów).
Wyniki badań
Wyniki badań, dotyczące poszukiwania olejków eterycznych o silnym działaniu na szczep wzorcowy Staphylococcus aureus FDA 209P wrażliwy na antybiotyki, przedstawiono w tabelach 3 i 4. W tabelach podano nazwę olejku eterycznego, roślinę użytą do otrzymywania olejku, surowiec służący do pozyskiwania olejku i stężenie hamujące wzrost szczepu wzorcowego w μg/ml.
Tabela 3. Poszukiwanie olejków eterycznych o silnym działaniu (MIC ≤100 ?g/ml) na Staphylococcus aureus FDA 209P.
Nr | Nazwa olejku | Roślina użyta do otrzymania olejku | Surowiec | [MIC] (μg/ml) |
1. | Ol. Acori graminei | Acorus gramineus Soland | kłącze | 250 |
2. | Ol. Angelicae | Angelica archangelica L. | korzeń | 250 |
3. | Ol. Anisi | Pimpinella anisum L. | owoce | 250 |
4. | Ol. Artemisiae citriodorae | Artemisia salina var. citriodora Kazakew | ziele | 75 |
5. | Ol. Aurantiae | Citrus aurantium L. | kwiaty | 250 |
6. | Ol. Basilici | Ocimum basilicum L. | kwiatostany | 200 |
7. | Ol. Benzoe | Styrax benzoin Dygand. | żywica | 10 |
8. | Ol. Bergamottae | Citrus bergamia Wight et Arn. | naowocnia | 300 |
9. | Ol. Cajeputi | Melaleuca leucadendron L. | liście i pędy | 250 |
10. | Ol. Calami | Acorus calamus L. | kłącze | 250 |
11. | Ol. Camphorae | Cinnamomum camphora L. Sieb. | drewno | 300 |
12. | Ol. Cani | Ocimum cani Sims | kwiatostany | 200 |
13. | Ol. Cardamomi | Elettaria cardamomum (L.) Maton | owoce | 400 |
14. | Ol. Carvi | Carum carvi L. | owoce | 100 |
15. | Ol. Caryophylli | Eugenia caryophyllata Thumb. | pąki kwiatowe | 400 |
16. | Ol. Cedri | Cedrus atlantica Mannet | drewno | 50 |
17. | Ol. Chamomillae | Chamomilla recutita (L.) Rausch. | koszyczki kwiatowe | 250 |
18. | O. Cinnamomi | Cinnamomum zeylanicum Blume | kora | 150 |
19. | Ol. Citri | Citrus limonum L. | naowocnia | 200 |
20. | Ol. Citronellae | Cymbopogon nardus (L.) Rendle | liście | 200 |
21. | Ol. Coriandri | Coriandrum sativum L. | owoce | 250 |
22. | Ol. Curcumae | Curcuma longa L. | kłącze, ziele | 75 |
23. | Ol. Damianae | Turnera diffusa Willd. Ex Schult. | liście | 25 |
24. | Ol. Dauci carotae | Daucus carota L. | nasiona | 75 |
25. | Ol. Eucalypti | Eucalyptus globulus Labill. | liście i gałązki | 100 |
26. | Ol. Foeniculi | Foeniculum vulgare Miller | owoce | 250 |
27. | Ol. Geranii | Pelargonium odoratissimum Ait. | liście | 100 |
Tabela 4. Poszukiwanie olejków eterycznych o silnym działaniu (MIC ≤100 ?g/ml) na Staphylococcus aureus FDA 209P.
Nr | Nazwa olejku | Roślina użyta do otrzymania olejku | Surowiec | MIC (μg/ml) |
28. | Ol. Hyssopi | Hyssopus officinalis L. | ziele | 250 |
29. | Ol. Juniperi | Juniperus communis L. | szyszkojagody | 75 |
30. | Ol. Lavandulae | Lavandula officinalis Chaix. | kwitnące ziele | 200 |
31. | Ol. Melissae | Melissa officinalis L. | liście | 50 |
32. | Ol. Menthae piperitae | Mentha piperita L. | liście | 300 |
33. | Ol. Millefolii | Achillea millefolium L. | koszyczki kwiatowe | 50 |
34. | Ol. Myristicae | Myristica fragrans Houttuyn | jądra nasienne | 250 |
35. | Ol. Neroli | Citrus aurantium L. | kwiaty | 200 |
36. | Ol. Nigellae | Nigella sativa L. | nasiona | 50 |
37. | Ol. Origani | Origanum majorana L. | ziele | 500 |
38. | Ol. Pimentae | Pimenta dioica (L.) Merrill | niedojrzałe owoce | 250 |
39. | Ol. Pini pumilionis | Pinus montana Mill. | igły i gałązki | 75 |
40. | Ol. Piperis nigri | Piper nigrum L. | owoce | 250 |
41. | Ol. Rosae | Rosa damascena Miller | płatki | 500 |
42. | Ol. Rosmarini | Rosmarinus officinalis L. | liście i gałązki | 500 |
43. | Ol. Santali | Santalum album L. | drewno | 150 |
44. | Ol. Salviae | Salvia officinalis L. | liście | 400 |
45. | Ol. Salviae | Salvia officinalis L. | korzenie | 250 |
46. | Ol. Salviae miltiorrhizae | Salvia miltiorrhiza Bunge | korzenie | 10 |
47. | Ol. Thymi | Thymus vulgaris L. | ziele | 75 |
48. | Ol. Templinum | Abies sibirica Ledeb. | igły i gałązki | 250 |
49. | Ol. Tripartiti | Bidens tripartita L. | liście | 500 |
50. | Ol. Tripartiti | Bidens tripartita L. | kwiaty | 200 |
51. | Ol. Vetiveri | Vetiveria zizianioides Stepf. | korzeń | 25 |
52. | Ol. Ylang-ylang | Cananga odorata (Lam.) Hook f. et Thoms | kwiaty | 50 |
53. | Ol. Zingiberis | Zingiber officinalis Roscoe | kłącza | 250 |
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Hołderna-Kędzia E., Kędzia B., Ostrowski-Meissner H.: Australijskie olejki eteryczne o działaniu przeciwbakteryjnym i przeciwgrzybiczym. Post. Fitoter. 2006, Nr 4, 188.