Ubiegłoroczne lato było długie i niezwykle upalne. Stąd sezon ogórkowy" rozpoczął się stosunkowo wcześnie i trwał długo. Wiadomo, że wtedy właśnie w prasie pojawiają się tytuły z dreszczem". Od wielu więc lat czytamy o potworach w jeziorach angielskich, o lądowaniach ufonautów i o wielu zjawiskach nadprzyrodzonych. Nic więc dziwnego, że i u nas pojawiają się tytuły wywołujące grozę i mrożące krew w żyłach" wiadomości. Jedną z nich był artykuł w moim ulubionym tygodniku Newsweek" (Nr 24 z 16 czerwca 2002, str. 76-80) pt. Jadowite zioła". Być może efekt merkantylny dla redakcji został osiągnięty, lecz skutki jego dla chorych były opłakane, bo u wielu z nich spowodowało utratę zaufania dla grupy leków roślinnych, które stosowali dotąd z dobrym dla siebie skutkiem. Wielu lekarzy różnych specjalności było i nadal jest zasypywanych pytaniami, czy to prawda, że wszystkie wymienione w artykule leki roślinne to naprawdę jadowite" i bardzo niebezpieczne dla chorych? Stąd temat ten wymaga rzeczowego wyjaśnienia, opartego na faktach a nie fantazji i powierzchownych wiadomościach.

Wiadomo od dawna, że produkty biologicznie czynne pochodzenia roślinnego były i są nadal pionierami do dalszych transformacji chemicznych i doskonałymi modelami dla nowych produktów syntetycznych. Znalezione w roślinach układy strukturalne były często modelem do syntez chemicznych nowych leków, które uznano za niezbędne w medycynie. Pojęcie niezbędny" zawarte jest w raporcie WHO z 1977 roku i dotyczy leków koniecznych w zabezpieczeniu zdrowia publicznego. Jako przykłady substancji izolowanych z roślin można wymienić: atropinę, kodeinę, kofeinę, digoksynę, morfinę, skopolaminę i wiele innych. Na podstawie danych historycznych można stwierdzić, że fitoterapia torowała drogę rozwoju farmakoterapii. Fitoterapia nie może być przeciwstawiana lekowi syntetycznemu, a razem z nim powinna być stosowana w klinice, wzajemnie się uzupełniając. Zgodnie z przepisami amerykańskiego Food and Drug Administration (FDA) metody badań przewidziane w celu dopuszczenia leku do obrotu są jednakowe zarówno dla leków syntetycznych, jak i fitoterapeutyków. Dlatego wiele dawniej stosowanych leków roślinnych nie jest obecnie dopuszczonych do lecznictwa.

W celu rozpowszechnienia naukowo udowodnionej fitoterapii tworzą się towarzystwa naukowe edukujące zarówno lekarzy, jak i chorych w zakresie nowoczesnej fitoterapii. Dlatego właśnie w 1990 roku utworzono ESCOP (European Scientific Cooperative for Phytotherapy). W Polsce również powstała Sekcja Fitoterapii Polskiego Towarzystwa Lekarskiego, która bardzo aktywnie szerzy wiedzę wśród lekarzy wielu specjalności na temat wskazań i przeciwwskazań klinicznych do stosowania leków pochodzenia roślinnego; rozpowszechnia także obserwacje kliniczne o ujawnionych działaniach niepożądanych.

Autorka cytowanego artykułu na wstępie słusznie pisze, że stosowane preparaty roślinne zgodnie z zaleceniami pomagają, nadużywane – mogą być niebezpieczne". Jest to prawda oczywista, którą należy upowszechniać. Natomiast ciąg dalszy cytatu mija się z prawdą obiektywną – uczeni poznali już mechanizm działania niektórych preparatów roślinnych". Otóż trzeba wiedzieć, że rejestracja preparatów wymaga niezwykle dokładnych, wielokierunkowych badań farmakologicznych, toksykologicznych i klinicznych. Znamy więc dokładnie mechanizm działania nie tylko niektórych", lecz wszystkich preparatów roślinnych stosowanych w oficjalnej dystrybucji aptek. Badania rejestracyjne interdyscyplinarne, często długoletnie, przebiegają w Polsce wg powszechnie obowiązujących standardów europejskich. Wszystkie one wymagają uzyskania zgody Komisji Bioetycznej i gwarantują pełne bezpieczeństwo stosowania leków roślinnych, jak również przeciwwskazań do ich stosowania. I te fakty należało właśnie nagłośnić w cytowanym artykule, a nie spłycić zagadnienie niezwykle ważne i klinicznie istotne, jakim jest bezpieczeństwo stosowania leków.

Z kolei jadowitym ziołem" zdaniem autorki jest Echinacea – niebezpieczna dla chorych na astmę ponieważ przyspiesza ataki duszności". Jest to tylko częściowa prawda ponieważ jak wiadomo, alergicy i astmatycy reagują nieprawidłowo na bardzo wiele surowców naturalnych, ale na Echinacea niezwykle rzadko. Cytowane 24 przypadki uczulenia na tę roślinę w USA w ciągu kilku lat, to kropla w morzu uczuleń na preparaty roślinne, np. z pospolitego rumianku powszechnie stosowanego w medycynie. Jestem specjalistą alergologii z 35-letnią praktyką lekarską, kierownikiem Kliniki Alergologii i nigdy w tym czasie nie obserwowałem podobnych objawów związanych ze stosowaniem preparatów z Echinacei – rośliny o udokumentowanym działaniu na procesy odpornościowe, tak istotne w przypadku astmy oskrzelowej. Od dawna alergologom jest wiadomym, że substancje czynne rumianku, mięty pieprzowej i cynamonu nie są wskazane u chorych alergicznych, i w związku z tym nie przepisuje się im preparatów, które substancje te zawierają. Problem ten w zdecydowanie większym stopniu dotyczy chorych leczonych preparatami syntetycznymi, które są niejednokrotnie niebezpieczne u chorych alergicznych, np. niezwykle popularna aspiryna jest lekiem wywołującym tzw. astmę aspirynową – schorzenie o bardzo ciężkim przebiegu. Te fakty są doskonale znane lekarzom, którzy znają przeciwwskazania pewnych grup leków, zarówno pochodzenia syntetycznego, jak i roślinnego. Leki syntetyczne tych działań niepożądanych mają zdecydowanie więcej. Według badań statystycznych przeprowadzonych w USA – na skutek powikłań po długotrwałym stosowaniu antybiotyków i sterydów systemowych umiera tam rocznie kilkadziesiąt tysięcy osób. Jak się to ma do 24 wspomnianych przez autorkę przypadków uczulenia na Echinacea?!