© Borgis - Postępy Fitoterapii 1/2004, s. 10-13
licja Noculak-Palczewska
Porównanie wartości terapeutycznej preparatów z owoców borówki
The therapeutical value of bilberry products comparision
Katedra Biologii i Botaniki Farmaceutycznej AM we Wrocławiu
Summary
The traditional application of bilberry and its chemical composition is presented, anthocyanin and its biological function emphasized. The volumes of anthocyanin in six commercial products based upon bilberry are compared, the amount per 100 g given.
Borówka czernica (Vaccinium myrtillus L.), zwana popularnie czarną jagodą, jest krzewinką z rodziny wrzosowatych (Ericaceae). Występuje w Centralnej i Północnej Europie, Azji i Północnej Ameryce. W Polsce bardzo popularna, stanowi poszycie lasów, szczególnie tam gdzie gleba jest kwaśna i zasobna w próchnicę (27).
W Europie borówka jest od dawna znaną i cenioną rośliną leczniczą. Liście i owoce wykorzystywano jako środek ściągający i antyseptyczny w biegunkach, hemoroidach, stanach zapalnych układu pokarmowego, infekcjach śluzówki jamy ustnej (3, 12). W Niemczech stosowano herbatkę z liści i korzeni jako lek w schorzeniach reumatycznych. Na Węgrzech liście i owoce tej rośliny pomagały w zaburzeniach trawienia. W medycynie ludów cygańskich oraz w niektórych rejonach Austrii wysuszone liście były stosowane ze skutkiem w cukrzycy (2).
W polskiej medycynie ludowej owoców używano jako środka przeciwko owsikom, zaś miazgi z owoców w leczeniu stanów zapalnych skóry (29). Doskonale znano również ich działanie zapierające w biegunkach (2).
Obecnie jako surowiec stosuje się liść borówki czarnej (Myrtilli folium) suszony w warunkach naturalnych lub w temp. 40°C oraz owoc (Myrtilli fructus) suszony przeważnie w warunkach naturalnych lub w suszarniach w temp. 50-60°C (3). Owoce po wysuszeniu nabierają barwy niemal czarnej, są bezwonne o lekko ściągającym, kwaskowato-słodkawym smaku (28).
Z owoców i liści borówki wyizolowano jako związki czynne głównie flawonoidy, antocjany, garbniki, witaminy, cukry, pektyny, kwasy organiczne, irydoidy i terpeny. Stwierdzono, iż ich zawartość związana jest ściśle z cyklem rozwojowym rośliny (9, 13, 14). Istnieją również różnice składu chemicznego surowców w zależności od ich pochodzenia geograficznego. Przykładowo owoce pochodzące z północy Europy (Norwegia, Szwecja) mają głównie pochodne cyjanidyny, z Europy Środkowej (Polska, Rumunia) – bogate są w pochodne delfinidyny (29).
Ogólnie udało się dotychczas zidentyfikować 109 związków występujących w owocach, z czego 19 z nich należało do alkoholi alifatycznych, 24 do aldehydów lub ketonów, 26 stanowiły pochodne terpenów, a 24 były to związki aromatyczne (30).
Owoce zawierają od 5 do 12% garbników, których podstawę budowy stanowi katechina, epikatechina i ich dimery. Koncentracja garbników maleje w miarę dojrzewania owoców (4, 31). Antocyjanozydy występują w ilości 0,5%, opisano 3-0-glukozydy, 3-0-galaktozydy i 3-0-arabinozydy pochodne 5 aglikonów-cyjanidyny, delfinidyny, malwidyny, pelargonidyny i petunidyny. Koncentracja tych związków wzrasta w miarę dojrzewania owoców (4, 18, 29).
W dojrzałych owocach występują fenolokwasy – kwas chlorogenowy, kawowy, p-kumarowy i ferulowy (4, 7).
Znaleziono również kwas ursolowy i cytrynowy, jabłkowy i bursztynowy (29). W surowcu stwierdzono również obecność witaminy C, B1, B2, kwasu pantotenowego i amidu kwasu nikotynowego (28, 29).
Z owoców borówki otrzymuje się wyciągi standaryzowane na zawartość antocyjanów, i to ich właściwości wpływają na wartość terapeutyczną preparatów sporządzonych na bazie tych wyciągów. Już w czasie II wojny światowej zaobserwowano iż lotnicy angielscy spożywający dżem z czarnej jagody widzą lepiej o zmierzchu niż ich koledzy (15).
Badania farmakologiczne oraz kliniczne potwierdziły zależność między zawartością antocyjanów w owocach, a ich działaniem na system naczyń krwionośnych oka, działaniem usuwającym wolne rodniki, zapobieganiem peroksydacji lipidów (26).
Właściwości oftalmologiczne antocyjanów były badane w latach sześćdziesiątych we Francji, gdzie podawano je dożylnie królikom, powodując wiekszą adaptację do ciemności po oślepieniu ostrym światłem (1). Uważa się, iż najprawdopodobniej zwiekszają one tempo regeneracji rodopsyny, białka fotoreceptorowego odpowiedzialnego między innymi za proces widzenia o zmroku (32). Mają one również działanie antyagregacyjne – hamują agregację płytek osocza ludzkiego, podane szczurom wydłużały czas krwawienia (21).
Antocyjany korzystnie modyfikują kilka parametrów biochemicznych, w szczególności wpływają na aktywność dehydrogenazy mleczanowej. Zmiany aktywności tego i innych enzymów związane są z uszkodzeniami siatkówki (5, 6).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Alfieri R., Sole P., C.R. Soc. Biol., 1964, 158:2338. 2. Baumgart G.: „Handbuch Volksmedizin” – Bechtermünz Verlag, Augsburg 1998, 13, 65, 90, 92. 3. Berger F.: Handbüch der Drogenkunde, Band 3, Verlag für Medizinische Wissenschaften, Wilhelm Maudrich, Wien-Düsseldorf, 1952, 313-319. 4. Brenneisen R., Steinegger E., Pharm. Acta Helv., 1981, 180-185:341-343. 5. Cluzel C., i wsp., Biochem., Pharmacol., 1970, 19:2295. 6. Cluzel C., i wsp., C.R. Soc. Biol., 1969, 163:147. 7. Dombrowicz E., i wsp., Pharmazie, 1991, 46:680-681. 8. Ferretti C., i wsp., Pharmacol. Res. Comms., 1988, 20, Suppl. 2:150. 9. Friedrich H., Schőnert J., Planta Med., 1973, 24:90. 10. Gandolfo E., Boll. Ocul. 1990, 69:57. 11. Goiffon J.-P., i wsp., Anthocyjanin pigment determination in red fruit juices, concentrated juices and syrops using liquid chromatography, Analitica Chemica Acta, 1999, 382:39-50. 12. Grieve M., Modern Herbal, Vol. 1., Häfner Publishing Co., New York and London, 1967, 99-100. 13. Hegnaver R., Chemotaxonomie der Pflanzen, Band 8, Birkhäuser Verlag, Basel-Boston-Berlin, 1989, 418-433. 14. Hoppe A.H., Drogenkunde, Vol. 1., Walter de Gruyter, Berlin-New York, 1975. 15. Jayle G.-E., Aubert L., Therapie, 1964, 19:171. 16. Jayle G.-E., i wsp., Ann. Ocul., 1965, 198:556. 17. Kadar A., i wsp., Arterial Wall. 1979, 5:187. 18. Krawczyk V., Petri G., Arch. Pharm., 1992, 325:147-149. 19. Lietti A., i wsp., Arzneim. Forsch. 1976, 26:829. 20. Maridonneau L., i wsp., Flavonoids and Bioflavonoids, 1981, L. Farkas, M. Gabor, F. Kállay, H. Wagner (Eds), Elsevier, Amsterdam-Oxford-New York, 1982, pp. 427-436. 21. Morazzoni P., Magistretti M.J., Fitoterapia, 1990, 61:13. 22. Morazzoni P., Malandrino S., Pharmacol. Res. Comms. 20, 1988, Suppl. 2:254. 23. Orsucci P.L., i wsp., Clin. Ocul., 1983, 4/377. 24. Oszmiański J., Badanie wybranych preparatów rynkowych zawierających antycyjanozydy – praca niepublikowana. 25. Perossini M., i inni, Ann. Ottal. Clin. Ocul., 1987, 113:1173. 26. Salvayre R., i wsp., Flavonoids and Bioflavonoids, 1981, L. Farkas, M. Gabor, F. Kalláy, H. Wagner (Eds), Elsevier, Amsterdam-Oxford-New York, 1982, 437-442. 27. Sarwa A., „Wielki leksykon roślin leczniczych” – Książka i Wiedza, Warszawa 2001, 391. 28. Somer E., Encyklopedia witamin i składników mineralnych, Amber, Warszawa, 1997, 30-33. 29. Strzelecka H., i wsp., Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000, 68-69. 30. Van Sydow E., i wsp., Lebensm. Wiss. Technol., 1970, 3:11. 31. Thompson R.S., i wsp., J. Chem. Soc. Perkin Trans., 1972, I:1387-1399. 32. Virno M., i wsp., Boll. Ocul., 1986, 63:1.
