© Borgis - Postępy Fitoterapii 2/2004, s. 95-98
Katarzyna Karłowicz-Bodalska1
Znaczenie ekstraktu z owoców palmy Serenoa repens (Sabal serrulata) w leczeniu łagodnego rozrostu gruczołu krokowego
Hasco-Lek S.A we Wrocławiu
Łagodny rozrost gruczołu krokowego (benign prostate hyperplasia = BPH) występuje szczególnie często u mężczyzn po 50 roku życia, przy czym częstotliwość występowania tego schorzenia wzrasta wraz z wiekiem.
Patogeneza BPH nie jest dotąd jednoznacznie określona. Najbardziej prawdopodobną wydaje się hipoteza przypisująca ważną rolę dihydrotesteronowi i estrogenom, jako hormonom, a także prostaglandynom i leukotrienom, jako mediatorom stanu zapalnego. Za główną przyczynę namnażania komórek stercza uważa się bowiem zmiany w aktywności hormonalnej wewnątrz gruczołu krokowego, które powodują redukcję testosteronu do dihydrotestosteronu (DHT), androgenu aktywującego proliferację komórek prostaty (3). Proces ten jest spowodowany podwyższoną aktywnością enzymów: 5-a-reduktazy i dehydrogenazy 3-hydroksysteroidowej. Stąd też leczenie BPH prowadzi się głównie przez zahamowanie lub ograniczenie aktywności tych enzymów, uniemożliwiając tym samym tworzenie się DHT oraz indukowanie prostaglandyn i leukotrienów. Brak jasności odnośnie etiologii łagodnego przerostu gruczołu krokowego uniemożliwia zastosowanie racjonalnej terapii, dostosowanej indywidualnie do aktualnego stanu pacjenta.
Na sympozjum poświęconym BPH (Federal Health Office (BGA) w Dusseldorfie, 1993), wyróżniono 3 ekstrakty roślinne wykorzystywane z dobrym skutkiem w leczeniu tego schorzenia. Należą do nich:
1. ekstrakt z owoców palmy sabal (Serenoa repens) (Bartram), J.K. Small., syn. Sabal serrulata (Michaux), rodz. Arecaceae (Palmae),
2. ekstrakt z nasion dyni (Cucurbita pepo, rodz. Cucurbitaceae) oraz
3. ekstrakt z korzeni pokrzywy zwyczajnej (Urtica urens, rodz. Urticaceae).
Najwięcej badań w tym aspekcie przeprowadzono z ekstraktem z owoców palmy Serenoa repens, który został uznany za oficynalny lek, skuteczny i bezpieczny w leczeniu objawowym BPH, dobrze tolerowany przez większość pacjentów. Zaobserwowano przy tym, że najlepsze rezultaty osiąga się stosując wyciąg z wysuszonych owoców, otrzymany w wyniku ekstrakcji surowca za pomocą CO2 w warunkach nadkrytycznych z zachowaniem określonych parametrów temperatury i ciśnienia (10). Wyciąg ten, pozyskiwany w jednakowy sposób z surowca o wymaganej zawartości ciał czynnych (Ph. Eur. 4), w wyznaczonych warunkach ekstrakcji nadkrytycznym CO2, gwarantuje stałość składu chemicznego uzyskanego produktu w określonych granicach. Otrzymany w ten sposób wyciąg może być bezpośrednio stosowany w lecznictwie bez dalszego oczyszczania.
Palma Serenoa repens (Bartram) J.K. Small (ang. Saw-Palmetto) z rodz. Arecaceae jest niskim, pełzającym krzewem lub karłowatym drzewkiem o krótkim, poziomo rosnącym, często rozgałęzionym pędzie długości 1,8-3,0 m. Występuje rodzimie na południowym wybrzeżu Ameryki Północnej (Południowa Karolina, Floryda) (7). Nazwa rodzaju Serenoa pochodzi od nazwiska botanika – Sereno Watson´a, natomiast przymiotnik repens (łac.) oznacza płożący, pełzający.
Roślina wykształca liście ogonkowe długości do 1,5 m o wachlarzowatej blaszce, podzielonej na 18-24 ostroząbkowanych sztywnych odcinków; kwiatostany krótkie, gęsto owłosione, wiechowate. Owoce – ciemnopurpurowe, niemal czarne, jednonasienne jagody średnicy 3 cm, stanowią po wysuszeniu surowiec leczniczy. Surowiec ten pozyskuje się wyłącznie ze stanu dzikiego (7).
Produkty otrzymywane z owoców palmy Sabal mają wielowiekową historię jako leki. Od dawna były stosowane w medycynie ludowej Ameryki w leczeniu zaburzeń funkcyjnych układu moczowego (zaburzenie opróżniania pęcherza z wszystkimi następstwami), spowodowanych przerostem prostaty, a także jako tonicum i sedativum (4). Same owoce stanowiły przez długie lata jeden z ważniejszych składników pożywienia ludności tubylczej zamieszkującej Florydę.
Głównymi składnikami chemicznymi owoców Sabal serrulata, a także otrzymanego z nich ekstraktu, jest frakcja lipidowo-sterolowa, w skład której, poza triglicerydami, wchodzą kwasy tłuszczowe wolne i zestryfikowane (estry etylowe) alkohole tłuszczowe oraz sterole, w tym b-sitosterol wolny, w postaci glikozydowej (3-O-b-D-glukozyd i 3-O-diglukozyd b-sitosterolu), estrowej (3-O-laurynian, 3-O-mirystynian i 3-O-palmitynian b-sitosterolu) oraz w formie glikozydoestrów, np. 3-O-(6-O-kaprynoilo-b-D-glukozyd)-b-sitosterolu. We frakcji tłuszczowej stwierdzono obecność wolnych kwasów tłuszczowych: kaprynowego, kapronowego i kaprylowego, laurynowego, mirystynowego, olejowego i palmitynowego, jak również ich estrów etylowych i triglicerydów (7). W roku 1997 wyizolowano z surowca 2 biologicznie czynne monoacyloglicerydy (1-monolaurynę i 1-monomirystynę) o działaniu cytotoksycznym wobec ludzkich komórek prostaty (PC-3) (18).
Celem badań farmakologicznych i biochemicznych lipidowo-sterolowego ekstraktu z owoców Sabal serrulata (LSESS) było określenie mechanizmu działania i potwierdzenie wskazań medycyny tradycyjnej w odniesieniu do leczenia BPH.
Ponieważ standaryzowany lipidowo-sterolowy ekstrakt z owoców Sabal serrulata stanowi złożoną mieszaninę substancji chemicznych, opisany efekt farmakologiczny mogą warunkować różne grupy związków chemicznych oraz różne mechanizmy. Stwierdzono, że aktywnymi farmakologicznie składnikami tego ekstraktu są kwasy tłuszczowe i fitosterole. Wymienione substancje redukują miejscowo zawartość dihydrotestosteronu (DHT) w prostacie, poprzez hamowanie aktywności 5-a-reduktazy i blokowanie konwersji testosteronu w DHT, czego widocznym skutkiem jest zmniejszenie objawów chorobowych (17). Fitosterole zawarte w ekstrakcie z owoców Sabal serrulata mają zdolność aromatyzowania testosteronu, a dodatkowo działają immunostymulująco i przeciwzapalnie (15).
Innym mechanizmem aktywności farmakologicznej ekstraktu z owoców Sabal serrulata jest wyżej wspomniane hamowanie powstawania mediatorów stanu zapalnego. Stwierdzono działanie hamujące kaskadę kwasu arachidonowego (obniżenie aktywności 5-lipooksygenazy i cyklooksygenazy), co wyjaśnia obserwowane in vivo działanie przeciwobrzękowe i przeciwzapalne tego ekstraktu (9).
Blokowanie aktywności androgenów przez LSESS oraz działanie przeciwobrzękowe wykazano w badaniach na zwierzętach. W dalszych eksperymentach in vivo stwierdzono, że podawanie LSESS łącznie z hormonami (testosteronem i estradiolem) powoduje u wykastrowanych szczurów zahamowanie przyrostu masy prostaty (16).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Bach D., Ebeling L.: Long-term drug treatment of benign prostatic hyperplasia - results of a prospective 3-year multicenter study using Sabal extract IDS 89. Phytomedicine 1996, 3, 105-111. 2. Bast A.. et al.: Botanical health products, positioning and requirements for effective and safe use. Environ. Toxicol. Pharmacol. 2002, 12, 195-211. 3. Bayne C.W., et al.: Serenoa repens (Permixon): a 5-a-reductase types I and II inhibitor - new evidence in a coculture model of BPH. Prostate 1999, 40, 232-241. 4. Bennet B.C., Hicklin J.R.: Uses of Saw-Palmetto (Serenoa repens, Arecaceae) in Florida. Econ. Botan. 1998, 52, 381-393. 5. Blumenthal M., et al, (Red.): The complete German Commission E monographs. Therapeutic guide to herbal medicines. Integrative Medicine, Boston 1998. 6. Blumenthal M., et al.: Herbal medicine. Expanded Commission E monographs. Integrative Medicine Communications, Newton 2000, 7. Bombardelli E., Morazzoni P.: Serenoa repens (Bertram) J.K. Small. Fitoterapia 1997, 68, 99-113. 8. Braeckman J.: The extract of Serenoa repens in the treatment of benign prostatic hyperplasia. A multicenter open study. Curr. Ther. Res. Clin. Exper. 1994, 55, 776-785. 9. Breu W., et al.: Anti-inflammatory activity of Sabal fruit extracts prepared with supercritical carbon dioxide. In vitro antagonists of cyclooxygenase and 5-lipooxygenase metabolism. Arzneim.-Forsch. 1992, 42, 547-555. 10. Cristoni A., et al.: Chemical and pharmacological study on hypercritical CO2 extracts of Serenoa repens fruits. Fitoterapia 1997, 68, 355-358. 11. Descotes J.L., et al.: Placebo-controlled evaluation of the efficacy and tolerability of Permixon in benign prostatic hyperplasia after exclusion of placebo responders. Clin. Drug Invest. 1995, 9, 292-297. 12. ESCOP: Fructus Serenoe repentis, 2003. 13. Kurth H.: Saw Palmetto extracts - standardization, characterization and analytical comparison of finished products. Presentation at the 1998 International Saw Palmetto Symposium. American Herbal Products Association, Naples (USA) 1998. 14. Lowe F.C., Ku J.C.: Phytotherapy in the treatment of benign prostatic hyperplasia (review). Urology 1996, 48, 12-20. 15. Odenthal K.P.: Phytotherapy of benign prostatic hyperplasia (BPH) with Cucurbita, Hypoxis, Pygeum, Urtica and Sabal serrulata (Serenoa repens). Phytother. Res. 1996, 10, S141-S143. 16. Paubert-Braquet M., et al.: Effect of Serenoa repens extract (Permixon) on estradiol/testosterone-induced experimental prostate enlargement in the rat. Pharmacol. Res. 1996. 34, 171-179. 17. Plosker G.L., Brogden R.N.: Serenoa repens (Permixon). A review of its pharmacology and therapeutic efficacy in benign prostatic hyperplasia. Drug and Aging 1996, 9, 379-395. 18. Shimada H., et al.: Biologically active acylglycerides from the berries of Saw-Palmetto (Serenoa repens). J. Nat. Prod. 1997, 60, 417-418. 19. Strauch G., et al.: Comparison of Finasteride (Proscar TM) and Serenoa repens (Permixon TM) in the inhibition of 5-alpha-reductase in healthy male volunteers. Eur. Urol. 1994, 26, 247-252. 20. Wilt T.J., et al.: Saw Palmetto extracts for treatment of benign prostatic hyperplasia; a systematic review. JAMA 1998, 280, 1604-1609.
