© Borgis - Postępy Fitoterapii 1-2/2005, s. 2-6
Anna Kędzia
Aktywność Citroseptu ( Cintamani) wobec grzybów drożdżopodobnych wyizolowanych z zakażeń jamy ustnej
The activity of Citrosept (Cintamani) against yeast like fungi isolated from infections of oral cavity
Zakład Mikrobiologii Jamy Ustnej Akademii Medycznej w Gdańsku
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. Anna Kędzia
Summary
A total of 80 strains of oral-like fungi isolated from samples obtained from patients with infections of oral cavity were tested. The susceptibility yeast-like fungi to the Citrosept (Cintamani) was determined by means of plate dilution technique in Sabouraud agar. The inoculum containing 106 CFU per spot was seeded with Steers inoculator upon the surface of agar. Incubation was performed in aerobic conditions at 37°C for 24 or 48 h ( for slow growth strains). The MIC was interpreted as the lowest concentration of the Citrosept inhibiting the growth of yeast. The results indicated, that studied grapefruit seed extract was very active against the yeast-like fungi. The strains belonging to the genera of Saccharomyces were the most sensitive to Citrosept (MICs for 100% of strains were <12,5 mg/ml) and from genus of Geotrichum candidum (MIC for 63% of strains were Ł 12,5-25,0 mg/ml). The strains of Candida albicans were less sensitive. The minimal inhibitory concentration of 36% these strains were from Ł 12,5-50,0 mg/ml, for 4% strains were 100,0 mg/ml and for 60% strains Ł 200,0 mg/ml. The strains belonging to the genus of Candida kefyr, C. mesenterica and C. parapsilosis were the lowest sensitive to Citrosept MIC ł 200,0 mg/ml).
Grzyby drożdżopodobne występują w jamie ustnej u około 60% populacji (12, 21, 26, 37). Zwykle pozostają one w stanie biologicznej równowagi z gospodarzem. Należą one do drobnoustrojów oportunistycznych, które w sprzyjających dla siebie warunkach wywołują zakażenia. U większości pacjentów zakażenie ma charakter endogenny, a rzadko grzyby pochodzą ze środowiska zewnętrznego (droga oddechowa, pokarmowa, uszkodzona skóra). Infekcję poprzedza kolonizacja, która uwarunkowana jest zdolnością grzybów do adhezji do błony śluzowej gospodarza. Chorobotwórczość grzybów z rodzaju Candida wiąże się z ich dymorfizmem (szczególnie z formą mycelialną), wytwarzaniem enzymów hydrolitycznych, tj. lipazy i proteazy, które ułatwiają inwazję tkanek, wytwarzaniem toksyn (np. kandydotoksyny) i mimikrą molekularną, która wspomaga ominięcie mechanizmów obronnych gospodarza (10, 20, 35). Z badań wynika, że forma mycelialna grzyba charakteryzuje się wyższą patogennością w porównaniu z formą drożdżakową (blastospory) (25, 26). Wykazano doświadczalnie, że forma mycelialna łatwiej przenika w głąb tkanek oraz, że posiada na swojej powierzchni takie białka, które wiążą składniki C3 dopełniacza, w tym C3b oraz C3d (25).
W warunkach fizjologicznych organizm człowieka jest skutecznie chroniony przed zakażeniem grzybami drożdżopodobnymi przez sprawne mechanizmy obronne (25). Pierwsza linia obrony jest związana z nabłonkami (złuszczanie, odnowa, obecność migawek). Grzyby także mogą być mechanicznie usuwane z powierzchni błon śluzowych przez ślinę, łzy i kaszel. Ponadto w ślinie występują substancje działające przeciwgrzybiczo, tj. lizozym, peroksydaza, laktoferyna i laktoperoksydaza (26) oraz związki o charakterze peptydowym, wśród których ważną rolę spełniają histatyny (13, 40). Z badań wynika, że histatyny wykazują działanie przeciwgrzybicze, które jest od 50 do 200 razy silniejsze w porównaniu z lizozymem (40). W zapobieganiu kandydozie ważną rolę odgrywa fizjologiczna flora bakteryjna jamy ustnej, która przylega do nabłonków, zajmując w ten sposób miejsca receptorowe znajdujące się na powierzchniach komórek gospodarza.
W drugiej linii obrony uruchamiane są mechanizmy komórkowe gospodarza, które także działają przeciwgrzybiczo. Jednak odpowiedź komórkowa spełnia stosunkowo niewielką rolę w tej obronie. Obniżenie sprawności działania mechanizmów odpornościowych przyczynia się do rozwoju kandydozy.
Innym czynnikiem, który sprzyja rozwojowi w jamie ustnej grzybów z rodzaju Candida jest ich zdolność do fermentacji różnych węglowodanów, w tym glukozy, maltozy i sacharozy (26). Wytwarzane przez grzyby kwaśne metabolity (np. kwas octowy) przyczyniają się do obniżenia pH śliny, co sprzyja bytowaniu grzybów (34). Wiadomo też, że dieta wysokowęglowodanowa sprzyja rozwojowi w jamie ustnej paciorkowców próchnicotwórczych, tj. Streptococcus mutans i Streptococcus sobrinus oraz grzybów drożdżopodobnych (33). Przeprowadzono też badania, które potwierdziły, że grzyby z rodzaju Candida występowały zarówno w ślinie, jak i w osadzie nazębnym osób z próchnicą zębów (39). Wykazano też obecność grzybów z gatunku Candida albicans w kanalikach zębinowych tych zębów, w których stwierdzono ubytki próchnicowe (39). Na występowanie grzybów drożdżopodobych w jamie ustnej u osób z chorobami przyzębia wskazują badania przeprowadzone przez Potoczka i wsp. (31) oraz innych autorów (22, 37).
Rozwojowi kandydozy w obrębie jamy ustnej, poza obniżeniem odporności organizmu, sprzyja: niedożywienie, kserostomia, immunosupresja, leczenie kortykosteroidami, użytkowanie ruchomych protez zębowych, niedobory żelaza i witamin z grupy B, dieta bogata w węglowodany i zła higiena jamy ustnej. Do zakażeń grzybiczych przyczynia się także antybiotykoterapia, szczególnie antybiotykami o szerokim spektrum działania, która prowadzi do zniszczenia fizjologicznej flory, a to umożliwia zasiedlenie niszy ekologicznych przez grzyby. Ponadto zwiększona podatność na zakażenia grzybicze występuje u chorych na cukrzycę, chorych na nowotwory, kobiet w ciąży, kobiet przyjmujących doustne środki antykoncepcyjne, chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc i astmę oskrzelową, osób nadużywających alkohol, narkomanów, niemowląt i osób w podeszłym wieku.
Wyniki przeprowadzonych badań wskazują, że wzrasta liczba szczepów grzybów opornych na stosowane częściej antymikotyki (1, 2, 8, 17, 18, 20, 28, 38). Z tego względu stale poszukuje się nowych środków, w tym także pochodzenia roślinnego, działających skutecznie, o niskiej toksyczności, które mogłyby być stosowane w profilaktyce i terapii kandydoz.
Na działanie lecznicze roślin zwrócono uwagę tysiące lat temu. Pierwsze informacje o roślinach leczniczych wiążą się z Sumerami (32). Przepisy o sporządzaniu leków z roślin i owoców zawiera papirus datowany na 1550 r. p.n.e., odszyfrowany przez Georga Ebersa w XIX wieku (32). Leczenie owocami znane było też w medycynie starochińskiej, greckiej i rzymskiej. O możliwościach zastosowania owoców grejpfruta w lecznictwie pisał już w 310 r. p.n.e. Teofras, a potem Pliniusz Starszy, który żył w latach 23-79 n.e. Z opisów wiadomo też, że w pierwszych latach naszej ery grejpfruty pojawiły się w Chinach. Znaleziono je również na Wyspie Barbados i opisano szczegółowo w 1750 roku (23). W wieku XIX rozpoczęto uprawiać grejpfruty w Europie.
Owoce grejpfruta ( Citrus paradisi, rodzina Rutaceae) stanowią cenne uzupełnienie codziennej diety. Badania wskazują na ich korzystne działanie przeciwmiażdżycowe i antyoksydacyjne (23). Z nasion grejpfrutów uzyskuje się ekstrakty. Doświadczalnie wykazano, że zawierają one liczne związki flawonoidowe, wśród których wymienia się glikozydy naringeniny (rutynozyd naringeniny), izosakuranetynę, hesperydynę, neohesperydynę, kemferol, dihydrokemferol, kwercetynę, rutynozyd apigeniny, nobiletynę oraz kilka protein. Flawonoidy działają uszczelniająco na ściany naczyń krwionośnych oraz przeciwzapalnie i diuretycznie (3, 11, 27). Wykazują też działanie przeciwnowotworowe (4, 6, 7, 24). Badania wskazują na hamujący wpływ flawonoidów na rozwój komórek nowotworowych, w tym między innymi białaczki mysiej i ludzkiej, czerniaka, gruczołu sutkowego i jajnika (3, 4, 6, 11, 27, 29).
Prowadzone w ostatnich latach badania zwróciły uwagę na występowanie interakcji między sokiem z grejpfruta, a niektórymi lekami. Zauważono, że niektóre składniki mogą wpływać na farmakokinetykę leków w organizmie i w efekcie oddziaływać na ich końcowy efekt kliniczny. Ma to związek z podwyższeniem biodostępności leków, w tym leków zaliczanych do antagonistów kanałów wapniowych, cyklosporyny, niektórych leków psychotropowych, steroidów, glikozydów i niektórych leków nasercowych (5, 9). Z tego względu nie zaleca się popijania przyjmowanych leków sokiem z grejpfruta, a czasem nawet sokiem pomarańczowym. Kawakami i wsp. (16) przeprowadzili badania kliniczne dotyczące wpływu soku z grejpfruta i soku pomarańczowego na parametry farmakokinetyczne leku itrakonazol działającego przeciwgrzybiczo. Stwierdzili oni, że sok z grejpfruta nie wywiera niekorzystnego działania na parametry farmakokinetyczne, ale w tych samych warunkach doświadczalnych wykazali pewne niekorzystne działanie na lek soku pomarańczowego. Jest to ważna informacja dla lekarzy praktyków, którzy często stosują itrakonazol w leczeniu ciężkich zakażeń wywołanych przez grzyby drożdżopodobne.
Ekstrakty z nasion grejpfrutów charakteryzują się aktywnością przeciwdrobnoustrojową, która obejmuje bakterie, grzyby i wirusy (6, 14, 23, 36). Mechanizm przeciwbakteryjnego działania prawdopodobnie polega na uszkodzeniu ściany komórkowej i błony cytoplazmatycznej, hamowaniu syntezy aminokwasów i na zaburzaniu procesów oddychania wewnątrzkomórkowego (36).
Firma Cintamani oferuje obecnie dwa produkty, w tym ekstrakt z nasion grejpfruta (płyn) i kapsułki. Ekstrakt o nazwie Citrosept zawiera flawony, flawonole i flawanony (19,37%), witaminę C (1,0 g / 100 ml) oraz wodny roztwór glicerolu otrzymany z oleju palmowego. Ekstrakt charakteryzuje się przyjemnym zapachem i bardzo gorzkim smakiem, który zawdzięcza dużej zawartości flawonoidów. Natomiast Citrosept w kapsułkach zawiera flawony, flawanony i flawanole w ilości 170 mg, co stanowi 53,1% i witaminę C (25 mg = 2,5%) oraz glicerynę (jako nośnik) i dwutlenek krzemu (jako substancję zapobiegającą zbrylaniu).
Celem pracy była ocena wrażliwości na Citrosept (ekstrakt, Cintamani) grzybów drożdżopodobnych wyizolowanych z zakażeń jamy ustnej.
MATERIAŁ I METODY
Grzyby drożdżopodobne zostały wyizolowane z materiałów pobranych od pacjentów z zakażeniem błony śluzowej jamy ustnej. Materiały posiewano na powierzchni agaru Sabourauda oraz w bulionie Sabourauda. Posiewy inkubowano w temperaturze 37°C przez 24-48 godzin. Wyrosłe kolonie grzybów identyfikowano na podstawie morfologii, testu filamentacji, zdolności do wytwarzania chlamydospor (na podłożu ryżowym) oraz wzrostu kolonii na podłożu ChromAgar Candida (Becton Dickinson). Badano cechy biochemiczne, oceniając zdolność szczepu do asymilacji cukrów (auksanogram, test Auxacolor, firmy Bio-Rad) i fermentacji cukrów (zymogram, test Fongiscreen 4 H Bio-Rad). Szczepy klasyfikowano do gatunku lub rodzaju systemem numerycznym.
Oceniono wrażliwość na Citrosept (Cintamani) 80 szczepów grzybów drożdżopodobnych należących do następujących gatunków lub rodzajów: Candida albicans (25 szczepów), C. glabrata (7), C. kefyr (3), C. krusei (6), C. mesenterica (2), C. parapsilosis (10), C. tropicalis (10), Geotrichum candidum (8), Rhodotorula rubra (7) i Saccharomyces spp. (2) oraz 1 szczep wzorcowy Candida albicans PCM 1409 PZH. Wrażliwość grzybów na ekstrakt z nasion grejpfruta badano metodą seryjnych rozcieńczeń w agarze Sabourauda. Preparat rozcieńczano w jałowej wodzie destylowanej bezpośrednio przed doświadczeniem i odpowiednie stężenia dodawano do agaru. Do badań użyto następujących stężeń: 12,5; 25,0; 50,0; 100,0 i 200,0 mg/ml. Inoculum, zawierające 106 CFU na kroplę, nanoszono na powierzchnię agaru inokulatorem Steersa. Inkubację posiewów i podłoży kontrolnych (bez preparatu) prowadzono w temp. 37°C przez 24 lub 48 godzin (dla szczepów wolno rosnących). Za MIC uznawano najmniejsze rozcieńczenie Citroseptu, które hamowało wzrost szczepów grzybów drożdżopodobnych.
WYNIKI I OMÓWIENIE
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Arias A. et al.: In vitro susceptibility of 545 isolates of Candida spp. to four antifungal agents. Mycoses 1994, 37, 285-289. 2.Barchiesi F. et al.: In vitro activity of itraconazole against fluconazole – susceptible and resistant Candida albicans isolates from oral cavity of patients infected with human immunodeficiency virus. Antimicrobial. Agents Chemother. 1994, 38, 1530-1533. 3.Caltagirone S. et al.: Flavonoids apigenin and quercetin inhibit melanoma growth and metastatic potential. Int. J. Cancer. 200, 15, 587-595. 4.Cushman M., Nagarthan D.: Cytotoxicities of some flavonoid analogues. J. Nat. Prod. 1991, 54, 1656-1660. 5.Fuhr U.: Drug interactions with grapefruit juice. Extent, probable mechanisms and clinical relevance. Drug Saf. 1998, 18, 251-272. 6.Galanty A., Janeczko Z.: Badanie wpływu Citroseptu na przeżywalność komórek nowotworowych in vitro. Post. Fitoter. 2003, 1, 16-18. 7.Guthrie N., Carroll K.K.: Inhibition of mammary cancer by citrus flavonoids. Adv. Exp. Med. Biol. 1998, 439, 227-236. 8.Holiday M.G. et al.: Study of incidence of mixed yeast cultures and fluconazole resistance in yeast isolated from hospital and community patients. Clin. Microbiol. Infect. 1999, 5, Suppl. 3, 282. 9.Hollander A.A. et al.: The effect of grapefruit juice on cyclosporine and prednisolone metabolism in transplant patients. Clin. Pharmacol. Ther. 1995, 57, 318-324. 10.Hostetter M.K. et al.: The iC3b receptor on Candida albicans subcellular localisation and modulation of receptor expression by glucose. J. Infect. Dis. 1990, 161, 761-768. 11.Iwashita K. et al.: Flavonoids inhibit cell growth and induce apoptosis in B16 melanoma 4 A5 cells. Biosc. Biotechn. Biochem. 2000, 64, 1813-1817. 12.Kałowski M.: Występowanie drożdżaków w zdrowej jamie ustnej człowieka. Czas. Stomat. 1964, 17, 427-432. 13.Kamysz W. i wsp.: Histatyny – białka ślinowe bogate w histatynę. Nowa Stomatol. 2004, 1, 43-45. 14.Kędzia A.: Działanie Citroseptu na bakterie beztlenowe występujące w zakażeniach dróg oddechowych. Post. Fitoter. 2000, 3, 11-14. 15.Kędzia A.: Dzialanie Citroseptu (Cintamani) na grzyby drożdżopodobne z rodzaju Candida wyizolowane z zakażeń dróg oddechowych. Mik. Lek. 2001, 8, 1-4. 16.Kawakami M. et al.: Effect of grapefruit juice on pharmacokinetics of itraconazole in healthy subject. Int. J. Clin. Pharmacol. Ther. 1998, 36, 306-308. 17.Krajewska-Kułak E., Niczyporuk W.: Aktywność lipolityczna i proteolityczna szczepów Candida albicans a ich wrażliwość na antymikotyki. Mik. Lek. 1997, 4, 197-203. 18.Krajewska-Kułak E. i wsp.: Próba zastosowania Fungitestu w ocenie wrażliwości szczepów grzybów drożdżopodobnych na wybrane chemioterapeutyki przeciwgrzybicze. Mik. Lek. 1999, 6, 93-97. 19.Krajewska-Kułak E. i wsp.: Ocena wpływu Citroseptu na wzrost grzybów drożdżopodobnych. Mik. Lek. 2001, 8, 5-8. 20.Kurnatowska A. i wsp.: Aktywność proteinazy asparaginowej szczepów grzybów izolowanych z jamy ustnej. Mik. Lek 1996, 6, 21-25. 21.Kurnatowska A.: Biologia i ekologia grzybów chorobotwórczych. W: Zarys mikologii lekarskiej. Red. E. Baran. Volumed, Wrocław 1998, 21-35. 22.Kurnatowska A.J.: Activity of hydrolytic enzymes of Candida albicans strains isolated from patients with periodontal and membrane mucosa of oral cavity diseases. Mycopathol. 1998, 141, 105-109. 23.Lamer-Zarawska E.: Owoce cytrusowe w lecznictwie. Wiad. Ziel. 2001, 3, 17-19. 24.Le Marchand L. et al.: Intake of flavonoids in lung cancer. J. Natl. Cancer Inst. 2000, 92, 154-160. 25.Macura A.B.: Przyleganie – jedna z determinant patogenności grzybów Candida.Mik. Lek. 1994, 1, 73-79. 26.Majewska A. i wsp.: Występowanie grzybów drożdżopodobnych w jamie ustnej a intensywność próchnicy zębów. Mik. Lek. 2000, 7, 71-75. 27.Manthey J. et al.: Biological properties of Citrus flavonoids pertaining to cancer and inflammation. Curr. Med. Chem. 2000, 8, 13-18. 28.Mikami Y. et al.: Comparison of in vitro antifungal activity of itraconazole and hydroxy-itraconazole by colorometric MTT assay. Mycoses 1994, 37, 27-33.29. Miranda C.L. et al.: Antiproliferative and cytotoxic effects of phenylated flavonoids from human cancer cell lines. Food Chem. Toxicol. 1999, 37, 271-274. 30.Nawrot U. i wsp.: Podatność grzybów z rodzaju Candida na działanie antymikotyków oznaczonych metodą rozcieńczeniową. Mik. Lek. 2000, 7, 19-26. 31.Potoczek S. i wsp.: Występowanie grzybów drożdżopodobnych w jamie ustnej u osób z chorobami przyzębia. Wrocławska Stomatol. 1992, 141-148. 32.Rembliński R., Kuźnicka B.: Historia farmacji. PZWL, Warszawa 1972. 33.Samaranayake L.P.: Nutritional factors and oral candidiosis. Oral Pathol. 1986, 15, 61-65. 34.Samaranayake Y.H. et al.: The in vitro proteolytic and saccharolytic activity of Candida species cultured in human saliva. Oral Microbiol. Immunol. 1994, 9, 229-235. 35.Saxena A., Calderone R.: Purification and characterization of the extracellular C3d-blinding protein of Candida albicans. Inf. Immun. 1990, 58, 309-314. 36.Sharamons S., Bagiński B.J.: Das Wunder in Kern der Grapefruit. 2 nd. Windpferd Verlaggesellschaft mbH, Aitrag 1997. 37.Słotwińska S.M. i wsp.: Występowanie grzybów z rodzaju Candida w jamie ustnej u pacjentów z zapaleniem dziąseł i zapaleniem przyzębia. Nowa Stomatol. 2000, 3, 51-54. 38.Tawara S. et al.: In vitro activities of a new lipopeptide antifungal agents, FK 463, against a variety of clinically important fungi. Antimicrob. Agents Chemother. 2000, 44, 57-62. 39.Wandelt S.: Uber das Vorkommen von Hefen in der Mundhole und ihre Beziehungen zur karies. Dtsch. Zahnarztl. Z. 1963, 18, 1075-1079. 40.Xu T. et al.: Anticandidal activity of major human salivary histatins. Inf. Immun. 1991, 59, 2049-2054
