© Borgis - Postępy Fitoterapii 1/2008, s. 37-46
*Bogdan Kędzia
Przegląd sposobów leczenia propolisem chorób ginekologiczno-położniczych i proktologicznych
REVIEW OF THERAPEUTICAL METHODS OF TREATMENT OF OBSTETRICAL-GYNECOLOGICAL AND PROCTOLOGICAL DISEASES
Instytut Roślin i Przetworów Zielarskich w Poznaniu
Dyrektor Instytutu: dr hab. n. med. Przemysław M. Mrozikiewicz
Summary
The treatment of obstetrical-gynecological and proctological diseases with propolis preparations (extracts, ointments, liniments, suppositories and vaginal suppositories) during recent 50 years was reviewed. The review includes the hospital and ambulatory studies published in Poland and other countries.The main part of diseases were the inflammatory states, ulcerations and cervix erosions also states after electrocoagulation and krioconization of this organ. In the case of proctological diseases the propolis preparations have been used for treatment of haemorrhoids and anal fissures. The results of treatment of above mentioned diseases show, that propolis helped to completely cure or significant improve 80% of gynecological and proctological cases difficult to heal with traditional remedies.
Pierwsze próby zastosowania propolisu u chorych cierpiących z powodu schorzeń ginekologicznych, położniczych i proktologicznych datuje się na lata 60. i 70. ubiegłego stulecia. Podjęli je lekarze rosyjscy. Szybko jednak metody leczenia wymienionych chorób zostały zaakceptowane przez klinicystów bułgarskich, rumuńskich, polskich, a także kubańskich i innych. Istniały dwa powody takiego postępowania. Przede wszystkim w tamtych czasach poszukiwano nowych, skutecznych leków pochodzenia naturalnego, wspomagających terapię lekami syntetycznymi. Innym czynnikiem było dość szybkie narastanie oporności drobnoustrojów na antybiotyki oraz trudności w leczeniu chorób, z którymi radzono sobie ówcześnie za pomocą konwencjonalnych sposobów leczenia.
Propolis zastosowany w postaci różnych form zewnętrznych okazał się lekiem alternatywnym i wysoce skutecznym w terapii wielu schorzeń ginekologiczno-położniczych i proktologicznych.
Oto możliwie pełny przegląd sposobów leczenia tych chorób, od początków klinicznego zastosowania propolisu, do powszechnego wprowadzenia go do lecznictwa w czasach współczesnych, często pod nazwą produktów do użytku medycznego, kosmetyków leczniczych lub kosmeceutyków.
Propolis w leczeniu chorób ginekologicznych i położniczych
Próby stosowania propolisu do leczenia schorzeń ginekologicznych i położniczych sięgają lat 60. ubiegłego stulecia. Brusiłowski w 1960 r. (cyt. za 1 i 2) w Klinice Położnictwa i Ginekologii Krymskiego Instytutu Medycznego z powodzeniem zastosował maść propolisową u 120 pacjentek. Wśród nich 56 miało nadżerki szyjki macicy, 18 wywinięte nadżerki macicy, 18 zapalenie błony śluzowej szyjki macicy, 16 starcze zapalenie pochwy i 12 niepełną epitelizację nabłonka po diatermicznej koagulacji szyjki macicy. Metoda leczenia była następująca: szyjkę macicy odsłaniano za pomocą wzierników położniczych, tamponem usuwano śluz z jej kanału za pomocą 2% roztworu sody oczyszczonej, powierzchnię osuszano, a następnie wprowadzano w miejsce nadżerki tampon z 10% maścią propolisową, szczelnie go dociskając. Po 10-12 godz. tampon usuwano. Zabieg przeprowadzano codziennie przez 10-12 dni. Zwykle po 4-5 dniach trwania terapii na powierzchni nadżerki pojawiały się niewielkie obszary nabłonka płaskiego o barwie białej. Jego narastanie postępowało od krańców szyjki macicy do zewnętrznego ujścia macicy. W miarę leczenia polepszało się samopoczucie chorych, zmniejszała się liczba drobnoustrojów występujących w pochwie oraz zmieniał się charakter wydzieliny z tego narządu. U większości pacjentek ustąpiły bóle lędźwiowe i krzyżowe. Całkowity powrót do zdrowia, to jest ustąpienie nadżerek i procesu zapalnego, stwierdzono u 79 pacjentek (65,8%), częściowe wyzdrowienie, ze znacznym zmniejszeniem powierzchni nadżerek lub procesu zapalnego, nastąpiło u 28 pacjentek (23,3%), natomiast brak efektu terapeutycznego stwierdzono u 13 chorych (10,9%).
Badania Babuchadiji i wsp. (cyt. za 1) w 1965 r. wykazały, że 5-letnie stosowanie maści propolisowej w połączeniu z podawanymi ówcześnie preparatami leczniczymi (Imanin, Streptocyd, Hydrokortyzon, Chlorofos, Orasol), dawało pozytywne efekty w wielu schorzeniach ginekologicznych. Zwykle nadżerki szyjki macicy leczono w ciągu 4-5 dni, rzadko okres ten wydłużał się do 10 dni. Według danych dostarczonych przez trzy gabinety ginekologiczne i jeden szpital, maść propolisową stosowano u 220 kobiet cierpiących z powodu nadżerek szyjki macicy, u 25 pacjentek z odleżynami spowodowanymi wypadnięciem szyjki macicy i u 27 kobiet cierpiących na świąd zewnętrznych narządów płciowych. W większości przypadków uzyskano trwałe wyleczenie, w innych wyraźną poprawę. Wraz z usunięciem rzęsistka następowało wyleczenie nadżerek szyjki macicy. Leczenie rzęsistkowicy okazało się skuteczne u 205 kobiet (96,2%). Maść, w skład której wchodziły preparaty lecznicze – Imanin i Hydrokortyzon oraz propolis, dała pozytywny efekt terapeutyczny u 14 kobiet z polipowatym i u 17 kobiet z rozrostowym zapaleniem błony śluzowej macicy.
Korik i Ljubimowa (3) również w 1965 r. opublikowali wyniki leczenia rzęsistkowicy u 36 kobiet za pomocą wodnego wyciągu z propolisu. Surowiec w ilości 20 g zalewali oni 200 ml wrzącej wody, intensywnie mieszali przez 20 min., ogrzewając mieszaninę na ogniu i nie dopuszczając do wrzenia, a następnie wyciąg sączono przez gazę. Wodny wyciąg w ilości 10 ml wprowadzano do dróg rodnych na 3-5 min. Równocześnie chorym podawano doustnie po 15 kropli 40% wyciągu etanolowego propolisu 2-3 razy dziennie. Leczenie prowadzono przez 10 dni. W 26 przypadkach (72,2%) uzyskano całkowite wyleczenie.
Winogradowa i Zajcewa (cyt. za 1) w 1966 r. leczyły 42 pacjentki z nadżerkami szyjki macicy za pomocą maści propolisowej. W ciągu 8 miesięcy potwierdziły wyleczenie 34 z nich (81,0%), a u 5 kobiet odnotowano wyraźne polepszenie (11,9%). Tylko w 3 przypadkach (7,1%) leczenie maścią propolisową nie odniosło skutku.
Pieszczanskij (cyt. za 1, 4) w Klinicznym Szpitalu w Kijowie stosował do leczenia trudno gojących się nadżerek macicy 10, 20 i 30% maści sporządzone z zagęszczonego wyciągu propolisowego i bezwodnej lanoliny. Szczególnie dobre efekty autor uzyskiwał w przypadku nie gojących się ran po zabiegu elektrokoagulacji. U 5 pacjentek w wieku 24-39 lat proces gojenia pojawił się po 5-14 zabiegach. Autor opisuje także przypadek 42-letniej kobiety z nie gojącą się nadżerką szyjki macicy, która miała rozmiary 2 x 2,5 cm i nie udawało się jej zagoić przez 4 lata na drodze terapii konwencjonalnej, a następnie elektrokoagulacji (4). Groziła jej amputacja tego narządu. Zastosowanie 30% maści propolisowej w postaci tamponów, zakładanych 7 razy dziennie, spowodowało zagojenie się rany w ciągu 2 tygodni.
Nie mniejsze sukcesy w leczeniu za pomocą propolisu schorzeń ginekologicznych i położniczych odnosili również polscy klinicyści. Ich osiągnięcia w tamtym okresie oraz w latach następnych zostały opisane na końcu niniejszego przeglądu.
Mavrić et al. (5, 6) z dawnej Jugosławii stwierdzili, że stosowanie 30% etanolowego wyciągu z propolisu w postaci aplikacji miejscowych również przynosi dobre efekty. Propolis okazał się skuteczny w leczeniu zmian dystroficznych (niedożywieniowych) szyjki macicy, takich jak przemieszczenie, nadżerki i stany zapalne tego narządu. Schorzenia te leczono u 137 kobiet w wieku 18-49 lat. Po 15 codziennych aplikacjach u wszystkich pacjentek nastąpiło wyraźne polepszenie stanu zdrowia i pełna epitelizacja nadżerek szyjki macicy.
Możerenkow i Agafonow (7) podają, że zastosowali maść propolisową u 107 pacejentek z nadżerkami szyjki macicy, stanami zapalnymi błony śluzowej macicy, zapaleniem szyjki macicy i innymi schorzeniami ginekologicznymi. Chorym codziennie zakładano dopochwowo tampony z maścią propolisową na 10-12 godz. przez 10-12 dni. Pełne wyleczenie uzyskano w 79 przypadkach (73,9%), a znaczne polepszenie stanu zdrowia w 28 przypadkach (26,2%).
Szkenderow (cyt. za 2) stosował 3-15% wyciągi etanolowe z propolisu w przypadkach nadżerek szyjki macicy, owrzodzeniach i stanach zapalnych tego narządu. Autor stwierdził, że propolis dawał lepsze efekty od leczenia konwencjonalnego. Szczególnie dobre wyniki uzyskano wtedy, gdy wraz z aplikacjami miejscowymi pacjentki zażywały doustnie po 40-50 kropli 10% wyciągu etanolowego z propolisu, trzy razy dziennie, na 30 min przed posiłkami. Tego typu leczenie powodowało wyraźne działanie przeciwzapalne i przeciwświądowe, zmniejszało przekrwienie tkanek narządów rodnych i normalizowało wskaźniki krwi obwodowej.
Z kolei Dudov i wsp. (cyt. za 2) stosowali 20% maść propolisową w niewielkich ilościach w nadżerkach szyjki macicy w postaci tamponów. Ponadto przy dłuższym leczeniu autorzy polecają 5% wyciąg etanolowy z propolisu, który w postaci tamponów wprowadza się do miejsc zmienionych chorobowo co 2-3 dni przez miesiąc.
Duży wkład w leczenie schorzeń ginekologicznych za pomocą propolisu wnieśli lekarze kubańscy. Jimenez i wsp. (8) uzyskali dobre efekty przy leczeniu 20 kobiet z nieswoistym zapaleniem szyjki macicy za pomocą 15% etanolowego wyciągu z propolisu.
Roman i wsp. (9) korzystne efekty lecznicze uzyskał w trakcie leczenia za pomocą propolisu 137 pacjentek z rozlanym zapaleniem, owrzodzeniami i nadżerkami szyjki macicy. W tym celu stosował on rumuńskie globulki Mipropol, etanolowy wyciąg z propolisu do natryskiwania na chore miejsca, maści i mazidła z propolisem, a także doustnie nalewkę propolisową i tabletki z propolisem o nazwie Proposept. Po 20-25 dniach terapii pełne wyleczenie uzyskał w 53 przypadkach (38,7%), bardzo dobre w 24 przypadkach (17,5%) i zadowalające w 28 przypadkach (20,4%). A zatem pozytywne efekty lecznicze autorzy ci odnotowali w 105 schorzeniach szyjki macicy.
Późniejsze publikacje Pereza i wsp. (10) oraz Rodrigueza i wsp. (11) również wskazują na skuteczność leczenia stanów zapalnych szyjki macicy u 30 pacjentek za pomocą miejscowego stosowania maści propolisowej oraz u 50 pacjentek z przewlekłym zapaleniem błony śluzowej szyjki macicy, przy użyciu globulek dopochwowych o nazwie Vagiprol.
Inni naukowcy kubańscy (12) wykazali ponadto w badaniach na szczurach, że propolis w stężeniach 67 i 100 μg/ml odznacza się działaniem rozluźniającym mięśnie gładkie izolowanej macicy. Poza działaniem przeciwdrobnoustrojowym, przeciwzapalnym i miejscowo znieczulającym, jest to bardzo istotna właściwość propolisu w terapii schorzeń narządu rodnego u kobiet.
Kolejne kubańskie badania kliniczne (13) dotyczyły użycia 5% hydrofilowego kremu propolisowego do leczenia zakażeń pochwy, przenoszonych na drodze kontaktów seksualnych, obejmujących takie drobnoustroje, jak Trichomonas, Gardnerella i Monilia. W wyniku terapii wszystkie 65. pacjentek w wieku od 15 do 33 lat zostało wyleczonych, przy czym na zastosowany preparat propolisowy najlepiej reagowały chore zakażone pałeczką Gram-ujemną Gardnerella vaginalis.U 28 pozostałych pacjentek leczonych konwencjonalnie, leczenie przebiegało znacznie wolniej.
Z badań klinicystów rumuńskiech (14) wynika, że globulki z propolisem (preparat pod nazwą Candiflor) stosowane dopochwowo 1-2 razy dziennie, dawały bardzo dobre efekty lecznicze w zapaleniu pochwy nieswoistym, grzybiczym i rzęsistkowym. Czas leczenia wynosił 10 dni. Wszystkie chore, w liczbie 21, uległy trwałemu wyleczeniu po 6-8 dniach stosowania wymienionego preparatu propolisowego.
Prjalgauskas (15), ginekolog z Kowieńskiej Akademii Medycznej na Litwie, oceniła wpływ 10% maści propolisowej oraz globulek dopochwowych, zawierających 2 g 10% zagęszczonego wyciągu propolisowego w maśle kakaowym. Maścią propolisową leczono 13 kobiet w wieku 25-60 lat z nieswoistym zapaleniem sromu i pochwy oraz zapaleniem szyjki macicy na tle alergicznym oraz 6 dziewcząt z ostrym i przewlekłym zapaleniem sromu i pochwy. Globulki dopochwowe stosowano u 28 kobiet w wieku 27-35 lat. Okazało się, że leczenie chorych tą formą leku dawało pierwsze efekty już po 7 dniach stosowania, a maścią po 10 dniach. Poza tym globulki dopochwowe były wygodniejsze w użyciu i można było stosować je w warunkach domowych. Autorka wykazała, że we wszystkich przypadkach leczenie preparatami propolisowymi było skuteczne, chociaż u starszych kobiet w niektórych przypadkach trwało nawet 20-30 dni. W grupie dziewcząt dobre efekty lecznicze uzyskano w trakcie 10-14-dniowego leczenia.
Panova (16) propolis zastosowała u pacjentek w różnych grupach wiekowych, które cierpiały z powodu stanów zapalnych, atrofii i innych patologicznych zmian narządów rodnych. Leczeniem objęła ona 240 chorych, u których zastosowano tampony dopochwowe nasycone 3% etanolowym wyciągiem z propolisu. Korzystne efekty osiągnięto we wszystkich przypadkach, nawet u tych kobiet, które nie reagowały na leczenie konwencjonalne. Kontrola trwająca przez 3 miesiące po zakończeniu leczenia wykazała tylko nieliczne przypadki nawrotu choroby, głównie u pacjentek nie przestrzegających podstawowych zasad higieny. Autorka uznała zastosowane postępowanie za duże osiągnięcie w leczeniu chorób ginekologicznych i postulowała szersze jego upowszechnienie w praktyce ginekologicznej.
Z ostatnich badań lekarzy kubańskich (17) wynika, że stosowanie opatrunków (tamponów) z 5% wyciągiem propolisowym u kobiet z ostrym stanem zapalnym szyjki macicy dało zdecydowanie lepsze efekty terapeutyczne niż leczenie konwencjonalne. Terapia przeprowadzona u 19 kobiet z powyższym schorzeniem po 10 dniach spowodowała wyleczenie 18 pacjentek (94,7%), podczas gdy w tym samym czasie terapia konwencjonalna 17 pacjentek przyniosła wyleczenie zaledwie 8 z nich (41,7%).
Sinjakow (cyt. za 1) propolis wykorzystał do leczenia włókniako-gruczolaka macicy – guza, który stosunkowo często występuje u kobiet z zaburzeniami hormonalnymi w układzie regulującym cykl płciowy.
Lekarze ukraińscy – Vynograd i wsp. (18) użyli propolisu do leczenia opryszczki narządów płciowych u kobiet. Leczeniem objęto 90 kobiet cierpiących z powodu opryszczki narządów zewnętrznych (wargi duże i małe, łechtaczka, krocze) oraz wewnętrznych (pochwa i szyjka macicy), które podzielono na 3 grupy po 30 pacjentek. Grupy chorych leczono 3% maścią propolisową, 5% maścią z acyklowirem i placebo (podłoże maściowe). Maści nakładano na chore miejsca w postaci tamponów, które zmieniano 4 razy dziennie. Leczenie prowadzono przez 10 dni. Badania kliniczne wykazały, że opryszczka w formie pęcherzykowej i owrzodzeniowej najlepiej poddawała się leczeniu propolisem (80,0% wyleczeń). Acyklowir działał o wiele mniej skutecznie (46,7% wyleczeń). Samoistne wyleczenia (po zastosowaniu placebo) odnotowano w 40,0% przypadków. Na tej podstawie można przyjąć, że maść propolisowa jest bardzo skutecznym środkiem w leczeniu opryszczki narządów rodnych u kobiet.
Na Ukrainie powstał ponadto wartościowy preparat propolisowy pod nazwą Propofen (1). Zawiera on w jednym czopku dopochwowym 100 mg fenolowego hydrofobowego wyciągu z propolisu. Preparat wykazuje silne właściwości przeciwzapalne, odnawiające i miejscowo znieczulające i zalecany jest do leczenia ginekologicznych stanów zapalnych, a także w przypadku trudno gojących się ran pooperacyjnych krocza. Czopki stosuje się 2 razy dziennie dopochwowo przez 5-15 dni w zależności od rodzaju schorzenia i stopnia jego zaawansowania. Badania kliniczne (19) wykazały, że są one bardzo skuteczne w przypadkach stanów zapalnych i nadżerek szyjki macicy oraz do leczenia trudno gojących się ran powstałych po elektrokoagulacji nadżerek szyjki macicy.
W ostatnim czasie klinicyści austriaccy (20) przeprowadzili ocenę skuteczności działania 5% wodnego wyciągu z propolisu pod nazwą Melprotect na 54 pacjentkach cierpiących z powodu nawracającego zapalenia pochwy na tle infekcyjnym (zakażenia bakteryjne i grzybicze). Wszystkie pacjentki przed leczeniem za pomocą propolisu przeszły przynajmniej jedną nieskuteczną terapię antybiotykami. Leczenie polegało na irygacji pochwy za pomocą 30 ml preparatu, który po wprowadzeniu do tego narządu pozostawiano w nim na 30 min. Zabiegi wykonywano raz dziennie przez 2 tygodnie. Wymazy z pochwy do badań bakteriologicznych pobierano przed leczeniem i po jego zakończeniu. Poza tym skuteczność leczenia oceniano w punktach na podstawie ankietyzacji. Leczenie spowodowało znaczne polepszenie stanu mikrobiologicznego pochwy u 41 pacjentek (75,9%). Ponadto 69,3% pacjentek odczuwało ulgę połączoną z ustąpieniem bólu, świądu, pieczenia i wydzieliny z pochwy. Poza tym u 77,7% pacjentek odnotowano wzrost aktywności seksualnej, sportowej i życiowej po przeprowadzonej terapii. Wiązało się to ściśle z ustąpieniem zakażenia bakteryjnego lub grzybiczego pochwy. Badania kontrolne po 6 miesiącach wskazywały na trwałe wyleczenie 33 pacjentek (61,1%). Na tej podstawie autorzy uznali, że preparat Melprotect może odgrywać rolę leku alternatywnego w terapii przewlekłych zapaleń pochwy na tle infekcyjnym.
Skuteczność działania preparatów propolisowych na grzyby drożdżoidalne, takie jak Candida albicans, C. tropicalis, C. krusei i C. guilliermondii, powodujące zapalenie sromu i pochwy potwierdzili także ostatnio Hronek i wsp. (21).
Warto dodać, że w Rumunii już od lat 70. ubiegłego stulecia do leczenia nadżerek szyjki macicy i innych schorzeń ginekologicznych stosuje się gałki dopochwowe Mipropol (22).
Wzmianki na temat leczenia schorzeń ginekologicznych za pomocą preparatów propolisowych można także znaleźć w opracowaniach bułgarskich (23) i rosyjskich (24).
Osobnego omówienia wymagają dokonania polskich klinicystów i naukowców w zakresie leczenia chorób ginekologicznych i położniczych. Jest to działanie z długotrwałym rodowodem i dobrymi efektami terapeutycznymi, uznawanymi i cytowanymi przez specjalistów z tej dziedziny na całym świecie. Oto krótka charakterystyka tych osiągnięć.
Jedne z pierwszych publikacji polskich na temat zastosowania propolisu do celów ginekologicznych ukazały się w 1973 (25) i 1974 roku (26). Zawadzki i wsp. (25) przedstawili próby leczenia za pomocą 3% etanolowych wyciągów z propolisu stanów zapalnych pochwy i nadżerek szyjki macicy. U 46 kobiet z tymi schorzeniami stosowano pędzlowanie chorych miejsc raz dziennie za pomocą preparatu propolisowego, natomiast leczenie 44 innych kobiet z tymi schorzeniami przebiegało tradycyjnie, przy użyciu Sulfadevaginolu i irygacji za pomocą naparu otrzymanego z mieszanki ziołowej Vagosan. Leczenie prowadzono przez 7-10 dni. W wyniku zastosowania propolisu udało się całkowicie wyleczyć 37 pacjentek (80,4%) z zapaleniem pochwy (rzęsistkowym, grzybiczym, bakteryjnym i mieszanym) oraz 18 pacjentek (39,2%) z nadżerkami szyjki macicy. Leczenie tradycyjne dało odpowiednio 59,0 i 24,4% wyleczeń omawianych schorzeń. A zatem leczenie zapalenia pochwy i nadżerek szyjki macicy propolisem okazało się o wiele bardziej korzystne niż praktykowane ówcześnie leczenie konwencjonalne.
Druga ze wspomnianych publikacji autorstwa Suchego i wsp. (26), dotyczyła działania etanolowych wyciągów z propolisu u pacjentek po zabiegach ginekologicznych (34 chore) i ze zmianami spowodowanymi rzęsistkowicą (18 chorych). Stosowano 3 i 15% wyciągi propolisowe w formie pędzlowania miejsc zmienionych chorobowo przez 10-12 dni. Pierwsza grupa pacjentek obejmowała: źle gojące się kikuty pochwy, ziarninę i upławy, przypadki po plastyce pochwy i ze zmianami na tarczy części pochwowej. Wyleczenie uzyskano u 28 chorych (82,3%). Z kolei druga grupa chorych obejmowała 18 kobiet ze zmianami na tarczy części pochwowej po przebyciu rzęsistkowicy. W tym przypadku stosowano leczenie tamponami borowinowymi i wyciągami propolisowymi. Wyleczenie odnotowano w 15 przypadkach (83,3%). Przeprowadzone leczenie szpitalne wskazywało na dużą skuteczność etanolowych wyciągów z propolisu w leczeniu ciężkich schorzeń ginekologicznych.
W następnych latach ukazały się jeszcze trzy dalsze publikacje prezentowanego powyżej zespołu badawczego (27-29).
Kolejna dotyczyła próby oceny skuteczności propolisu w terapii rzęsistka pochwowego (27). Za pomocą czopków dopochwowych, zawierających 7,5% zagęszczony wyciąg propolisowy, leczono 68 pacjentek z objawami rzęsistkowego zapalenia pochwy i szyjki macicy. Terapię prowadzono przez 10 dni, stosując po jednym czopku propolisowym dziennie. Badania szpitalne wykazały, że po zakończeniu leczenia u 59 kobiet (86,8%) w wymazach z pochwy nie stwierdzono rzęsistka pochwowego, a kliniczne objawy zapalenia pochwy ustąpiły. Natomiast u 9 pozostałych pacjentek (13,2%) stwierdzono wyraźną poprawę w postaci ustąpienia zaczerwienienia, upławów oraz swędzenia i pieczenia, jednak w wymazach kontrolnych stwierdzano jeszcze obecność pierwotniaków Trichomonas vaginalis.
Zawadzki i wsp. (28) w 1985 roku opublikowali pracę na temat zastosowania propolisu w leczeniu trudno gojących się ran pooperacyjnych. Do leczenia zakwalifikowali oni 106 pacjentek z nieprawidłowo gojącymi się ranami po operacjach położniczych, takich jak cięcia cesarskie (46 pacjentek) i boczne nacięcia krocza (60 pacjentek). Zastosowano leczenie 3% wyciągiem etanolowym (53 pacjentki) oraz 3% maścią propolisową (53 pacjentki). Grupę kontrolną stanowiło 60 chorych, które leczono tradycyjnie za pomocą Rivanolu i maści Mikulicza. Terapia trwała od 7 do 14 dni w zależności od szybkości gojenia się ran. Wykazano, że terapia za pomocą 3% etanolowego wyciągu propolisowego spowodowała wyleczenie 88,7% ran po cięciach cesarskich i bocznych nacięciach krocza, terapia z użyciem 3% maści propolisowej na wazelinie dała 98,1% wyleczeń, a terapia konwencjonalna przyniosła 78,3% wyleczeń wymienionych schorzeń. Na tej podstawie możemy przyjąć, że najlepsze efekty leczenia ran położniczych dawała maść propolisowa. Ponadto oba preparaty propolisowe stwarzały lepsze warunki leczenia omawianych ran w porównaniu do leczenia konwencjonalnego.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Tichonow AI, i wsp. Teoria i praktyka wytwarzania leczniczych preparatów propolisowych. Wyd Apipol-Farma, Myślenice 2005; 44:248. 2. Khismatullina N. Apitherapy. Guidelines for more effective use. Mobile Ltd, Perm 2005; 124. 3. Korik LM, Ljubimowa LK. Propolis dlja lecznija trichomonaza. Pczełowodstwo 1965; Nr 2:25. 4. Piesczanskij A. An: Propolisnyj koncentrat. Pczełowodstwo 1971; Nr 12:30-2. 5. Marvić N, Osmanagić I, Volić E. Therapy of dystrophic transformations of the uterine cervix with propolis. III Intern Symp Apither, Portoroż (Słowenia) 1978; 69. 6. Frenkiel MM. I pczeły leczat. Medicina, Moskwa 1988; 50. 7. Możerenkow WP, Agafonow BW. Leczebnyje swojstwa propolisa. Med Sestra 1983; Nr 6:48. 8. Jimenez ZL, Martinez J, Montes JM. Aplicación del propóleos en las cervicitis inespecificas. Memorias del I Simposio sobre los Efectos del Propoleos on la Salud Humana y Animal. Varadero (Kuba) 1988; 237. 9. Roman S, Palos E, Mateescu C. Tratamiento con productos apiterapeutios de la colpitis difusa y de la colpitic ulcero-erosiva. XXXII Congr Intern Apicult Apimondia, Brasilia (Brazylia) 1989; 529. 10. Perez O, Lugones M, Suarez E. Parasitismo vaginal y cervicitis. Tratamiento local con propoleos. Trabajo presentado en el I Taller Internacional sobre Apiterpeuticos, II Simposio de Apiterapia, III Simposio sobre Propóleos, Hawana (Kuba) 1991. 11. Rodriguez R, Muga JA, Gonzalez A. Tratamiento de la cervicitis crónica con propóleos. Trabajo presentado en el I Taller Internacional sobre Apiterapeuticos, II Simposio de Apiterapia, III Simposio sobre Propóleosm Hawana (Kuba) 1991. 12. Achong M, et al. The propolis effect on the isolated uterus in rats. XXXIIIrd Int Apicult Congr Apimondia, Beijing (Chiny) 1993; 499. 13. Morfi-Samper R, et al. The use of propolis in the treatment of the vaginal infections. XXXIIIrd Int Apicult Congr Apimondia, Beijing (Chiny) 1993. 14. Popescu H, Giurgea R, Polinicencu C. Extractul de propolis standarizat si medicamentale Candiflor. Centr Ind Med Cosm Color Lac, Bucuresti (Rumunia) 1985. 15. Prjalgauskas W. Primienienie propolisa w ginekołogii. Apiterapia i pczełowodstwo (Red. AL Czerkasowa et al.) Alna Litera, Wilnjus (Litwa) 1993; 20. 16. Panova Z. The treatment of gynecological diseases by menas of beehive products. The XXXIVth Int Apicult Congr Apimondia. Lousanne (Szwajcaria) 1995; 396. 17. Santan-Perez E, et al. Parasitismo vaginal y cervicitis aguda: tratamiento local con propoleo. Informe preliminary. Rev Cubana Enfermer 1995; Nr 1:51. 18. Vynograd N, Vynograd I, Sosnowski Z. A comparative multi-centre study of the efficacy of propolis, acyclovir and placebo in the treatment of genital herpes (HSV). Phytomed 2000; 7:1. 19. Tikhonov AI, Czernykh YV, Scheblykina LI. The perspectives of vaginal medicines creation on the basic of propolis for treating of infectious and inflammatory diseases in gynecology. XI Nauk Konf Pczel, Puławy 2003; 137. 20. Imhof M, et al. Propolis solution for the treatment of chronic vaginitis. Int J Gynecol Obstet. 2005; 89:127. 21. Hronek M, et al. Antifungalni účinek v vybranych přirodnych latek a probiotik, jejich možnosti použiti v profylaxi vulvaginitidy. Čes Gynek 2005; 70:395. 22. Iliescu NV. (Red.): Apitherapy today. Izd Apimondia, Bucharest (Rumunia) 1976; 81. 23. Pocznikova P. Pczelnite produkti w medicinata. Izd Bulg Akad Nauk, Sofija (Bułgaria) 1986; 80. 24. Slastenskij IW. Pczeły: mied i drugije produkty. Lenizdat, Petersburg (Rosja) 1987; 22. 25. Zawadzki J, Suchy H, Scheller S. Próby leczenia propolisem stanów zapalnych pochwy i szyjki macicy. Przegl Lek 1973; 30:620. 26. Suchy H, i wsp. Dalsze badania nad zastosowaniem propolisu w ginekologii. Przegl Lek 1974; 31:646. 27. Suchy H. Próba oceny propolisu w terapii rzęsistka pochwowego. Wiad Parazytol 1977; 23:641. 28. Zawadzki J, Doleżal M, Starzyk J. Zastosowanie propolisu w leczeniu trudno gojących się ran oparzeniowych. V Międzynar Symp Apiter, Wyd Pol Zw Pszczel, Kraków – Kamianna 1986; 175. 29. Krasnodębski J, Scheller S, Suchy H. Zastosowanie etanolowego ekstraktu propolisu (EEP) w leczeniu stanów zapalnych pochwy oraz stanów po elektrokoagulacji nadżerek szyjki macicy. Gin Pol 1986; 57: 471. 30. Wojtyś A Pabian W. Ocena gojenia się zmian patologicznych na szyjce macicy po zabiegu kriokonizacji w zależności od zastosowania gałek dopochwowych z propolisem firmy Apipol-Farma. Praca wykonana na zlecenie Przedsiębiorstwa Pszczel-Farm Apipol-Farma Sp. z o.o., Myślenice 1994. 31. Stojko R, Stojko A. Apitherapy in gynaecology as a treatment for endocervical ectopy. The XXXIIIrd. Int Apicult Congr Apimondia, Beijing (Chiny) 1993; 487. 32. Stojko R, et al. Use of apitherapeutics in the treatment of cervical leucoplakia. XXXIVrd Int Apicult Congr Apimondia, Lousanne (Szwajcaria) 1995; 404. 33. Miód i inne produkty pszczele. Globulki propolisowe 3,0. Ulotka informacyjna firmy Pasieka Barć im Ks Dr H Ostacha, Kamianna. 34. Vademecum apiterapii. Gałki z propolisem. Wyd Przeds Pszczel-Farm Apipol-Farma Sp. z o.o. Myślenice 2007; 13. 35. Leki z pszczelej apteki. Ulotka informacyjna firmy Bartpol, Poznań 2004. 36. Sitarska E. Propolis jako lek. Wiad Ziel 1982; Nr 1-2:15. 37. Meresta L. Propolis – jego skład i działanie. Wyd L Meresta, Lublin 1992; 21. 38. Gala J. Miód i produkty pszczele w profilaktyce i leczeniu. Intermedlex, Kraków 1994; 128. 39. Krzyszkowska B. Zdrowie z ula. Agencja Wyd-Usług Emilia, Kraków 1995; 68. 40. Kędzia B. Hołderna-Kędzia E. Leczenie produktami pszczelimi. PWRiL, Warszawa 1994; 153. 41. Kędzia B. Hołderna-Kędzia E. Produkty pszczół w medycynie. Wyd Spółdz Pszczel Apis, Lublin 1996; 85. 42. Kora M. Zielona medycyna. Apiterapia, homeopatia, ziołolecznictwo. Ofic Wyd Eko-Vital, Warszawa 1995; 244. 43. Jośko F. Pszczoły leczą. Agencja Wyd-Usług Emilia, Kraków 1997; 51. 44. Ellnain-Wojtaszek M. Produkty pszczele – cenne leki medycyny naturalnej. Wyd Sądecki Bartnik, Nowy Sącz 1998; 97. 45. Kędzia B, Hołderna-Kędzia E. Produkty pszczele w profilaktyce i lecznictwie. Wyd. Duszp Roln, Włocławek 2000; 85. 46. Kędzia B. Próby stosowania etanolowego ekstraktu z propolisu (EEP) w schorzeniach proktologicznych i położniczych. Now Lek 2001; 70:163. 47. Jośko F, Gala J. Pszczoły i ich lecznicze produkty. Wyd Sądecki Bartnik, Nowy Sącz 2003; 83. 48. Kędzia B, Hołderna-Kędzia E. Produkty pszczół w terapii. Zagadnienia wybrane. Wyd Fund Humana Divinis, Toruń 2005; 81. 49. Tadżibajew TT, Areszew WI. Opyt leczenija niekotorych zabolewanij kożi propolisowoj mazju. Med Zh Uzbek 1965; Nr 8:70. 50. Fedorow WO, et al. Primienenie propolisa pri leczenii ran promieżnosti i analnogo kanała. Khirurgia 1975; Nr 12:44. 51. Martynowa TI, Dulcew JW. Primienienie preparatow propolisa w proktologii. W: Cennyj produkt pczełowodstwa: propolis (Red. V. Harnaj). Izd Apimondia, Bucharest 1987; 162. 52. Pieszczanskij AN. Koncentrat propolisa. Trudy Mieżdunarodnogo Sympozjuma po primienieniu produktow pczełowodstwa w medicinie i weterinarii. Izd Apimondia, Bucharest 1972; 132. 53. Poczinok WJ, Pieszczanskij AN. O niektórych swojstwach propolisa. Pczełowodstwo 1976; Nr 7:41. 54. Kotelnikow WP. Primienienie propolisa w medicinie. Feldszer i Akuszerka 1989; Nr 5:46. 55. Gorczakow DA, Sierżantow GI. K leczeniju uretritow i uretroprostatitow. X Nauczno-Prakticzeskaja Konferencija po apiterapii w Rjazani (referaty dokładow). Pczełowodstwo 2002; Nr 7:59. 56. Iliescu NV, (Red.) Apitherapy today. Izd Apimondia, Bucharest 1976; 81. 57. Donadieu Y. La propolis. Therapeutique naturelle. Librarie Meloine SA Editeur, Paris 1979; 37. 58. Popescu F. Research regarding the propolis suppositories – Miprosept. Romania Apicola 1991; Nr 8:13. 59. Gersz T, et al. Antiseptic preparation in the form of suppositories. Pol PL 126, 331 (Wrocławskie Zakłady Zielarskie Herbapol), wg: CA 1987; 107, Nr 16:141108f. 60. Czopki propolisowe 5%. Ulotka informacyjna firmy Kamiańska Pasieka Barć, Kamianna. 61. Miód i inne produkty pszczele. Zastosowanie i sposoby użycia. Ulotka informacyjna firmy Pasieka Barć im Ks Dr H Ostacha – mgr inż E i J Nowak, Kamianna. 62. Wybierz naturę! Ulotka informacyjna Przeds Pszczel-Farm Apipol-Farma Sp. z o.o., Myślenice. 63. Miodowy miesiąc przez cały rok. Ulotka informacyjna firmy Bartpol, Poznań. 64. Sprawozdanie z pracy badawczej dla firmy Bartpol pt. Badanie przedkliniczne czopków przeciw hemoroidom – Propolis (czopków z kitem pszczelim). Katedra i Zakład Fizjologii AM, Poznań 1993. 65. Hartwich A, Legutko J, Wszołek J. Propolis – właściwości i zastosowanie u pacjentów leczonych z powodu niektórych schorzeń chirurgicznych. Przegl Lek 2007; 57:191. 66. Kędzia B. Wykorzystanie propolisu i miodu w zakażeniach. III Międzynar Konf Nauk-Szkol Farm, Mat Konf, Kraków 2007. 67. Hołderna-Kędzia E, Kędzia B. Leki z pasieki. Miód, pyłek kwiatowy i pierzga, propolis, mleczko, jad, wosk. Wyd Duszpast Roln, Włocławek 2005; 71. 68. Tang JX, Li S-Y. Clinical study on the compound embolistic hemorrhoidlysis of propolis to treat the internal hemorrhoid. The XXXIIIrd Intern Apicult Congr, Beijing 1993; 489. 69. Gonzales-Guerra A, Bernal-Mendoz R. Propoleos un camino hacia la salud. Pablo de la Torriente, Hawana (Kuba) 1997; 86. 70. Roman S., Nuestras experiencias acerca de los efectos de los productos apicolas en el tratamiento del adenoma de prostate. II Int Symp Apither, Apimondia, Bucharest 1976; 334:71. 71. Jegorow NA, Sinjakow AF. Swiecza żizni protiw prostatita i adenomy. Pczełowodstwo 2004; 6:53
