Zużycie środków parafarmaceutycznych, w tym ziołowych znacząco wzrosło w dwóch ostatnich dekadach. Miliony ludzi stosuje te środki jako jedyną terapię lub jako uzupełnienie terapii konwencjonalnej. W Wielkiej Brytanii np. łączny wydatek na parafarmaceutyki wynosi około1,6 miliarda funtów rocznie. W Stanach Zjednoczonych z kolei, tylko w 1997 r. sprzedano środków ziołowych, produktów dietetycznych, witamin i środków suplementacji diety za około 4,5 miliarda dolarów. Znaczącą część tej kwoty stanowiły wydatki na leki ziołowe [1].

Środki ziołowe mogą mieć aktywność farmakologiczną i/lub mieć efekt placebo, lecz nie można wykluczyć interakcji leków ziołowych między sobą ani z lekami stosowanymi w terapii konwencjonalnej [2, 3].

Fascynacja wszystkim, co „naturalne” stale rośnie i utrwala się w świadomości społecznej. Ludzie często wierzą, że farmaceutyki pochodzenia roślinnego jako „naturalne” muszą być bezpieczne, nie są więc przez nich uważane za leki i w związku z tym pomijają informacje o ich przyjmowaniu podczas badania podmiotowego.

Z kolei wielu z pacjentów zażywających te środki jest poddawanych zabiegom operacyjnym i znieczuleniom, w związku z czym anestezjolodzy powinni znać okołooperacyjne implikacje stosowania środków parafarmaceutycznych. Dotyczy to wpływu poszczególnych farmaceutyków roślinnych i środków suplementacji diety na organizm człowieka, znajomości ich działań ubocznych oraz ich interakcji z anestetykami. Nie wszystkie interakcje zostały poznane. Niektóre środki ziołowe mogą działać synergistycznie z anestetykami, wydłużając znieczulenie ogólne (np. waleriana, pasiflora, żeń-szeń). Inne z kolei mogą zwiększać ryzyko nadciśnienia tętniczego (np. korzeń lukrecji), czy wpływać znacząco na proces krzepnięcia krwi (m.in. żeń-szeń, miłorząb japoński, czosnek). Ich działanie może zwiększać ryzyko krwawienia i powinno być uwzględniane przy podejmowaniu decyzji o znieczuleniu przewodowym, w tym szczególnie o blokadach centralnych [4].

Niektóre środki ziołowe wpływają na proces koagulacji poprzez hamowanie aktywności płytek krwi oraz potencjalizację efektu antykoagulacyjnego warfaryny [5].

Cytowane są w piśmiennictwie przypadki kazuistyczne poważnych problemów z krwawieniem okołooperacyjnym i powikłaniami z tym związanymi. Vale [6] opisał przypadek 61-letniego mężczyzny, u którego rozwinęło się krwawienie podpajęczynówkowe, najpewniej w wyniku zażywania 120 mg dziennie ekstraktu z miłorzębu japońskiego (Ginko Biloba) przez 6 miesięcy. Po zaprzestaniu kuracji czas krwawienia uległ normalizacji.

Z kolei Gilbert [7] opisał powikłanie w postaci krwiaka podtwardówkowego, zdiagnozowanego u 72-letniej chorej zażywającej 150 mg ginkgo biloba na dobę przez okres 6 miesięcy.

Z drugiej strony jednak pozostaje zaskakującym dla badaczy wynik randomizowanych badań klinicznych, na setkach pacjentów zażywających ekstrakt ginkgo biloba w dawce 120 mg dobę^-1 przez okres jednego roku w celu poprawy funkcji poznawczych w demencji i w chorobie Alzheimera. Nie zanotowano ciężkich powikłań krwotocznych, a ryzyko krwawienia spowodowane stosowaniem ginkgo biloba było wg. autorów tej pracy trudne do oszacowania. Z wszystkich aktywnych składowych ginkgo biloba, wyekstrahowano substancję zwaną ginkolide B, będącą inhibitorem płytkowego czynnika aktywującego (PAF), pełniącego istotną rolę w procesie agregacji płytek [8].

Innym powszechnie stosowanym w pożywieniu czy w suplementacji diety, jako środek przeciwmiażdżycowy oraz pomocniczo w zapobieganiu i przy terapii infekcji jest czosnek i jego preparaty. W badaniach in vitro wykazano że czosnek hamuje agregację płytek [9]. Opisywane są przypadki kliniczne, gdzie sugerowany jest wpływ czosnku na wydłużenie czasu krwawienia ze skutkiem w postaci samoistnego krwiaka rdzeniowego czy powikłań krwotocznych po zabiegu przezcewkowej resekcji prostaty [10, 11]. W badaniach in vitro wykazano, że czosnek zawiera między innymi, takie składniki jak allicin i ajoene, czynniki antyagregacyjne, które powodują spadek produkcji tromboksanu poprzez wpływ na metabolizm kwasu arachidonowego [12].

Imbir (ginger) jest kolejnym produktem „naturalnym” służącym zarówno jako przyprawa jak i środek leczniczy, mającym wpływ na proces krzepnięcia. Powoduje on obniżenie agregacji płytek krwi poprzez hamowanie syntetazy tromboksanu. Istnieją sprzeczne doniesienia w piśmiennictwie, co do istotności tego wpływu. Wpływ imbiru na proces krzepnięcia ma być zależny od rodzaju preparatu i zawartej w min dawki omawianego środka. Zaleca się go w dolegliwościach ze strony układu oddechowego, katarze, podrażnieniu gardła, bólach głowy. Stosowany jako środek przeciwwymiotny po zabiegach laparoskopowych daje efekt porównywalny do metoclopramidu [13].