We współczesnym społeczeństwie dostępnych jest wiele źródeł informacji medycznych, kształtujących przekonania w sprawach zdrowotnych. Z powodów etycznych i medyczno-prawnych chorzy potrzebują podstawowych informacji, aby mogli wyrazić zgodę na leczenie. Wymiana informacji stanowi najobszerniejszą, czasowo, część kontaktów pomiędzy lekarzem a chorym. W rezultacie tej wymiany wiedza chorego o jego zdrowiu zmienia się, co stanowi najistotniejszy element następstw kontaktu z lekarzem w sferze poznawczej. Informacje uzyskane w kontakcie z lekarzem są tylko jednym ze źródeł wiedzy i przekonań dotyczących własnej choroby, ale jest to źródło szczególnie ważne. Po pierwsze, dostarcza informacji kompetentnych i wiarygodnych, po drugie, w odróżnieniu od również wiarygodnego przekazu adresowanego do masowego odbiorcy w ramach akcji oświaty zdrowotnej, dane pochodzące od lekarza dotyczą konkretnie zainteresowanej osoby, a ich treść jest, a przynajmniej może być, indywidualizowana. Chociaż przekazywanie informacji adresowane jest w pierwszym rzędzie do sfery poznawczej, może też pełnić zarówno funkcje instrumentalne, np. gdy służy nakłanianiu chorego do zachowań pożądanych z medycznego punktu widzenia, jak i ekspresywne, gdy ma na celu jego uspokojenie. Istnieje wiele dowodów na to, że większość chorych odczuwa chęć uzyskania szerokich wiadomości o swoim zdrowiu. Świadczą o tym zarówno ich próby uzyskania informacji w różnych dostępnych źródłach, jak i wyraźne deklaracje w badaniach ankietowych dotyczących tego tematu [1, 2, 3, 4].

Wprawdzie lekarze wysoko oceniają odczuwaną przez chorych potrzebę informacji medycznych i przywiązują dużą wagę do udzielanych informacji, lecz nie zawsze doceniają ich potrzeby w tym aspekcie. Zwrot w poglądach na temat informowania chorych nastąpił na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku, a przyczynił się do nich rozwój psychologicznej teorii stresu i radzenia sobie z nim. Wyróżniono dwa style radzenia sobie ze względu na stosunek do informacji: pierwszy – polegający na ich unikaniu, zaprzeczaniu zagrożeniom i trudnościom oraz drugi – polegający na ich aktywnym poszukiwaniu, gromadzeniu, przetwarzaniu i wykorzystaniu w działaniu. Wydawałoby się, że bardziej efektywny jest ten drugi styl, sprzyjający ukształtowaniu się trafnego obrazu rzeczywistej sytuacji, ale w świetle danych klinicznych nie jest to takie oczywiste.

Badania naukowe na temat skutków pozyskania informacji nie są do końca uporządkowane, dlatego istnieją trudności w ich uogólnieniu. Niekiedy informacje, które zazwyczaj spełniają pozytywną rolę, mogą u części chorych podwyższać poziom stresu, a nawet bólu [5]. Skutki przekazywania konkretnych informacji zależą nadto od jakości procedur i doświadczenia osób oraz od ilości tychże informacji.

Różnice między procedurami: informacje na temat poważnych operacji rzadziej przynoszą lepsze efekty niż informacje dotyczące mniej inwazyjnych procedur. Kiedy porównywano reakcje chorych poddawanych rozległym i drobnym zabiegom operacyjnym, przekazywane im informacje obniżały stres tylko w przypadkach zabiegów o małej rozległości. Zbyt pełne i dokładne informacje mogą nawet zwiększyć lęk przed poważną operacją, nie przynosząc żadnych korzyści po zabiegu [5, 6].

Różnice między chorymi: informacje mają nie tylko różne skutki w zależności od procedury – działają one różnie w zależności od danej osoby. Chorzy odczuwający lęk najczęściej uspokajają się dzięki właściwym informacjom. Każdy człowiek, w codziennym życiu, odmiennie wykorzystuje informacje do walki ze stresem. Ze względu na sposób postępowania, można wyróżnić dwa typy osób: ludzi kontrolujących wiedzę na swój temat i starających się ją poszerzać oraz ludzi tej wiedzy unikających [7]. Człowiek kontrolujący wiedzę będzie opanowywał stres, szukając jak najwięcej informacji podczas oczekiwania na zabieg. Może na przykład wypytywać przyjaciół, którzy przeszli podobną operację, czytać odpowiednie artykuły lub oglądać programy telewizyjne o tej tematyce. Osoba unikająca wiedzy na swój temat, przeciwnie – będzie starała się o tym zapomnieć. Jeśli takiej osobie udzieli się informacji, ona ich nie przyjmie w sposób właściwy. Istnieją poważne dowody na to, że adekwatne informowanie najbardziej pomaga ludziom, którzy starają się kontrolować swoją chorobę. Na przykład, w wypadku mniejszych zabiegów, szczegółowe informacje pomagają tym chorym, którzy chcą je usłyszeć. Z kolei inni odczuwają większy lęk, otrzymując informacje, których nie potrzebują [8, 9]. Łatwo zaobserwować, jak informacje mogą zwiększyć poziom stresu: wiadomość na temat niewielkiego prawdopodobieństwa negatywnych skutków może wywołać lęk przed taką możliwością, ponieważ chorzy nie są przyzwyczajeni do statystycznej oceny swoich szans. Podobnie informacje na temat ważności stosowania się do zaleceń, mogą wzbudzić lęk przed ewentualnymi konsekwencjami najmniejszych uchybień.

Efekty liczby podawanych informacji: informacja to nie lekarstwo i nie ma tu prostego związku dawka – reakcja pomiędzy liczbą danych a stopniem redukcji stresu. Mała liczba informacji może okazać się czasem bardziej skuteczna [10]. Stwierdzono na przykład, że chorzy oddziału chirurgicznego, unikający informacji medycznych i skąpo w nie wyposażeni, krócej przebywali w szpitalu, mieli mniej powikłań pooperacyjnych i przeżywali mniejszy stres w porównaniu z osobami poszukującymi informacji [11]. Natomiast pragnienie uzyskania dużej liczby informacji, na przykład przed zabiegiem chirurgicznym, jest często oznaką lęku lub wskazówką jego późniejszego pojawienia się [12]. Można sądzić, że skutki informowania chorych są zróżnicowane w zależności od indywidualnego stylu radzenia sobie. Prawdopodobnie osoby radzące sobie poprzez poszukiwanie informacji odnoszą korzyści uczestnicząc w specjalnych procedurach informacyjnych, natomiast osoby preferujące unikanie informacji mogą w takich przypadkach nawet odnieść szkody [1, 13].

Wiele wskazuje na to, że dla chorych, którzy otrzymują informacje, sama informacja jako taka nie jest najważniejsza. Po pierwsze, korzyść jaką odnoszą nie jest związana z liczbą przekazanych lub zapamiętanych wiadomości. Co więcej, przynajmniej chorzy przygotowywani do operacji chirurgicznych, uważają informacje za pożyteczne, nawet, jeśli nie są w stanie ocenić ich wpływu na powrót do zdrowia [10]. Po drugie, nie ma dowodów wskazujących na to, że w związku dawka – reakcja, istnieje zależność pomiędzy ilością informacji i stopniem korzyści. Po trzecie, wartość informacji nie zawsze zależy od tego, czy pomaga ona w podjęciu określonej decyzji. Funkcja większej porcji informacji, wydaje się bardziej zaspokajać potrzeby chorych w kwestii ogólnego szacunku, ale też i bezpieczeństwa. Pomimo, że informacje na piśmie mogą być skuteczne, lepszy efekt dają wiadomości przekazywane osobiście przez lekarza, niż te dostarczone w formie ulotki, gdyż udzielanie informacji prowadzi do innych korzystnych procesów wynikających z interakcji społecznych. Jednym z nich jest wsparcie emocjonalne. Otrzymanie informacji bezpośrednio od lekarza wskazuje na to, że chory jest dla lekarza ważny, a jego troski są szanowane i rozumiane. Wartość takiego wsparcia staje się szczególnie widoczna u chorych przygotowywanych do operacji. Dlatego w rutynowej praktyce klinicznej udzielanie informacji, które usprawiedliwiają i wyjaśniają zamierzenia klinicysty, to kolejny sposób zapewnienia chorego, że jego poczucie godności i wartości jest respektowane. Trzeba jednak pamiętać, że chorzy poszukują informacji zebranej i przekazanej w różnym stopniu, w zależności od możliwości percepcji, zaś doświadczony klinicysta powinien umieć rozpoznać ich indywidualne potrzeby.

Zagadnienie zdarzeń przewidywalnych i nieprzewidywalnych w kontekście stresu i radzenia sobie z nim, łączy się bezpośrednio z problemem, który od dawna nurtuje psychologów. Jaką wartość w przebiegu stresowych transakcji ma informacja? Czy informacje pomagają w redukowaniu poziomu pobudzenia emocjonalnego, które jest składową fizjologicznej reakcji stresowej, czy ułatwiają radzenie sobie z zagrażającymi zdarzeniami, czy też nie? Kiedy i kto uczestnicząc w stresowej sytuacji, poszukuje lub unika informacji o źródle awersyjnego doświadczenia? Jak podają Folkman i wsp. [14] w trakcie konfrontacji z różnorodnymi zdarzeniami stresowymi potrzebna jest pewna liczba informacji po to, by określić (ocenić) znaczenie każdej stresowej transakcji ze względu na osobiste poczucie dobrostanu. Umożliwia to przewidywanie prawdopodobnego jej wyniku oraz konsekwencji własnych działań. Pozwala to na podjęcie próby ustalenia co można zrobić, by kontrolować zdarzenie i wpływać na jego wynik. Niektóre z tych oceniających pytań są zasadnicze dla podmiotu, podczas gdy inne są bardziej formalne, choć ważne z punktu widzenia efektywnego radzenia sobie ze stresem. Tak więc informacje są potrzebne, by odpowiedzieć na „ukryte” lub wyartykułowane pytania zawarte w procesach oceny. Dwuznaczność lub brak informacji napływających z zewnątrz, powoduje poczucie niejasności znaczenia stresowej transakcji, której towarzyszy niepewność. Przeżywanie obaw, niepokoju, strachu i lęku jest najbardziej typową reakcją emocjonalną w podobnej sytuacji. W zasadzie wszystkie te teorie podkreślają, że przewidywalność zdarzeń zagrażających ma wartość redukującą stres. Ludzie wolą zdarzenia przewidywalne, poszukują więc informacji, wykazują niższe pobudzenie emocjonalne w fazie oczekiwania na zdarzenie w warunkach przewidywalnych oraz niższe pobudzenie w trakcie wpływu zdarzenia.

Efekty redukcji stresu wyjaśniano na dwa sposoby:

1. Przewidywalność zdarzeń stresowych redukuje stres, ponieważ stwarza możliwość wykonania otwartej reakcji, np. uniku lub ucieczki, która przeciwdziała pojawieniu się zagrożenia lub zmienia jego wpływ.

2. Jeśli człowiek nie może zdobyć się na otwartą reakcję na zagrażające zdarzenie, przewidywalność zagrożenia i tak ma właściwości redukujące stres. Człowiek wiedząc, czego może oczekiwać, spodziewa się mniejszego niebezpieczeństwa, niż gdyby nic o zdarzeniu nie wiedział [15].