© Borgis - Postępy Nauk Medycznych 1/2000, s. 7-12
Małgorzata Pawłowska
Zachowanie się wybranych wykładników immunologicznych w przebiegu leczenia interferonem oraz interferonem i rybawiryną chorych na przewlekłe zapalenie wątroby typu C
Behaviour of some immunological exponents during treatment of chronic hepatitis C with IFN or IFN and ribavirin
Katedra i Klinika Chorób Zakaźnych Akademii Medycznej im. L. Rydygiera w Bydgoszczy
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Waldemar Halota
Streszczenie
Badaniami objęto 60 chorych na przewlekłe zapalenie wątroby typu C podzielonych na 2 grupy: I – 30 osób leczonych interferonem alfa-2b i rybawiryną w dawkach odpowiednio 5MU/3x/tydzień oraz 1200 mg/dzień przez okres 6 miesięcy; II – 30 chorych leczonych wyłącznie interferonem alfa-2b w analogicznej dawce i okresie terapii.
Obserwacje prowadzono przez okres 12 miesięcy. Przed rozpoczęciem badań oraz w miesiącach 2, 6 i 12 przeprowadzano badania immunologiczne (oznaczenia stężeń IL-6, IL-12, ICAM-1 i beta-2-mikroglobuliny). Uzyskane wyniki tych badań odnoszono do wyników badania aktywności AlAT oraz obecności HCV-RNA w surowicy krwi. Za kryterium wyzdrowienia uznawano normalizację aktywności AlAT oraz nie wykrycie HCV-RNA w 12 miesiącu obserwacji. Analizowano też obraz morfologiczny wątroby w tym czasie. W przebiegu obu stosowanych schematów terapeutycznych dochodziło do zmian w zakresie analizowanych wykładników odpowiedzi immunologicznej. W drugim miesiącu leczenia w obu grupach leczonych wystąpił statystycznie znamienny wzrost stężeń beta-2-mikroglobuliny oraz IL-6, ponadto w grupie leczonych terapią skojarzoną również IL-12. Obserwowanym zmianom zachowań badanych parametrów immunologicznych towarzyszył zanik wiremii HCV oraz obniżenie się aktywności aminotransferazy alaninowej do wartości uznawanych za prawidłowe. U chorych nadal replikujących nie było żadnych statystycznie znamiennych różnic w zakresie badanych parametrów immunologicznych. Po zakończeniu leczenia obserwowano obniżenie się wartości beta-2-mikroglobuliny oraz wzrost stężenia IL-6. Dotyczyło to wyłącznie chorych uznanych w tym badaniu za wyleczonych. Obserwowanym zmianom stężeń wykładników immunologicznych, normalizacji aktywności AlAT oraz zanikowi HCV wiremii towarzyszyła regresja zmian morfologicznych w wątrobie. U chorych replikujących HCV występowało obniżenie się stężenia IL-6.
Analizując odrębności zachowań badanych parametrów immunologicznych w zależności od schematu terapii należy sądzić, iż dodanie rybawiryny potęguje odczyn zapalny obserwowany w przebiegu terapii interferonem. To prawdopodobnie podnosi efektywność terapii skojarzonej. W przedstawionych badaniach ilość skutecznych wyleczeń wynosiła dla terapii skojarzonej i monoterapii interferonem odpowiednio 22 i 12.
Summary
60 naive patients with chronic persistent C hepatitis, divided into two groups: I – 30 persons treated with interferon alpha-2b and ribavirin; II – 30 persons treated with interferon alpha-2b alone.
Before the beginning of investigations and in months 2, 6, 12 the immunological examinations (IL-6, IL-12, ICAM-1 and beta-2m) were performed. In the second month of treatment in the both groups appeared statistically significant increase of beta-2-?microglobulin and IL-6 concentration, and furthermore in the group with combined therapy IL-12 concentration too. HCV viremia disappeared and AlAT activity decreased. Among the rest, HCV-RNA positives patients there were no statistically significant differences in the range of examined immunological parameters. After the end of treatment decrease of beta-2-microglobulin and increase of IL-6 concentration were observed in patients regarded as good responders. Ribavirin probably increases inflammatory reaction being observed in the process of the therapy with interferon and efficiency of combined therapy.
Słowa kluczowe: hepatologia,
choroby wątroby,
wątroba,
WZW typu B,
czasopismo medyczne,
borgis,
klekowski,
postępy nauk medycznych,
wydawnictwo,
czasopismo,
medycyna,
medyczne.
WSTĘP
Nie ulega wątpliwości, iż od poznania mechanizmów obrony przed skutkami zakażenia HCV z jednej strony i właściwości wirusa z drugiej zależy możliwość skutecznego leczenia tych stanów chorobowych.
W chwili obecnej wydaje się, że nie ma innej metody leczenia niż immunostymulacja i immunomodulacja, czyli wykorzystanie naturalnych mechanizmów obrony immunologicznej osoby zakażonej. Stąd niekwestionowane miejsce interferonu w leczeniu chorób etiologii HCV oraz próby podnoszenia jego skuteczności terapeutycznej poprzez kojarzenie z rybawiryną.
Celem pracy była ocena zachowania się wybranych wykładników immunologicznych u chorych na pzw C leczonych IFN + R oraz IFN.
MATERIAŁ I METODY
Do badań zakwalifikowano 60 chorych na przewlekłe zapalenie wątroby typu C, zakażonych serotypem 1 HCV, wcześniej nie leczonych. Domniemany czas zakażenia wahał się od 1 do 4 lat.
Rozpoznanie choroby stawiano na podstawie wywiadu, obrazu klinicznego, aktywności biochemicznej choroby (AlAT), obecności w surowicy kwasów nukleinowych wirusa (HCV-RNA) oraz przeciwciał anty-HCV. Warunkiem włączenia do badań było rozpoznanie w obrazie morfologicznym wątroby zmian typowych dla hepatitis chronica persistens według tradycyjnej klasyfikacji. W stosowanej obecnie punktowej ocenie zmian, zgodnie ze zmodyfikowaną skalą Scheuera, odpowiadało to 2-3 punktom HAI (wskaźnik aktywności histopatologicznej) (9, 15). Z zasady składały się na nie 2 punkty w ocenie aktywności zapalnej (grading) oraz 1 punkt w ocenie włóknienia (staging).
U wszystkich chorych wykluczono współistnienie zakażeń innymi wirusami hepatotropowymi, autoimmunologiczne zapalenie wątroby, choroby metaboliczne i nadużywanie alkoholu.
Chorych randomizowano do dwóch 30-osobowych grup: terapii skojarzonej interferonem-alfa i rybawiryną oraz monoterapii interferonem-alfa. Grupy były jednorodne pod względem płci, wieku oraz aktywności AlAT w okresie 6 miesięcy poprzedzających włączenie do badań. Jako odpowiadających na leczenie określono chorych, u których pod wpływem leczenia wystąpił zanik wiremii HCV-RNA i utrzymywał się 6 miesięcy po jego ukończeniu. Utworzyli oni odpowiednio podgrupy IA i IIA, pozostali IB i IIB.
Oznaczenia wiremii HCV, aktywności biochemicznej choroby (AlAT) oraz wykładników immunologicznych wykonywano na początku obserwacji; w 2 miesiącu leczenia; w 6 oraz 12 miesiącu obserwacji.
U wszystkich badanych w okresie leczenia systematycznie oznaczano parametry hematologiczne i hepatologiczne (nie rzadziej niż co 4 tygodnie) oraz notowano niepożądane działania stosowanych leków.
W 12-tym miesiącu badania u wszystkich badanych wykonano kontrolną biopsję wątroby, porównując obraz morfologiczny uzyskanych bioptatów z obrazem wyjściowym.
Wyniki aktywności AlAT oraz stężenia IL-6, IL-12, ICAM-1 i beta 2-m analizowano statystycznie w podgrupach chorych, którzy wyeliminowali HCV-RNA (IA, IIA) i nadal replikujących (IB, IIB).
Obecność przeciwciał anty-HCV wykrywano testem HCV-UBI oraz testem uzupełniającym LiaTek HCV III. Aktywność biochemiczną choroby oceniano na podstawie aktywności ALAT metodą kinetyczną. Obecność HCV RNA w surowicy oznaczano testem AMPLICOR HCV firmy Roche. Przezskórną biopsję wątroby wykonywano metodą Menghiniego przy użyciu zestawów jednorazowego użytku HEPAFIX 1,4 firmy Braun. W ocenie morfologicznej stosowano zmodyfikowaną skalę Scheuera.
Stężenia IL-6, IL-12, ICAM-1 oraz beta-2 mikroglobuliny w surowicy badanych osób oznaczano przy użyciu testów immunoenzymatycznych ELISA firm: Endogen, T Cell Diagnostics oraz Immundiagnostik GmbH.
Odczytu absorbancji próbek Il-6, Il-12, ICAM-1 i beta 2-m dokonywano na czytniku typu PR 2100 w odniesieniu do krzywych standardowych.
Uzyskane wyniki poddano analizie statystycznej.
WYNIKI BADAŃ
Na początku badania przeprowadzono analizę wariancji (ANOVA) aktywności AlAT oraz stężeń monitorowanych parametrów immunologicznych (tab. 1).
Tabela 1. AlAT, IL-6, IL-12, ICAM-1 i b2-m w surowicy badanych chorych na poczatku okresu obserwacji.
| Grupy | n | AlAT (X ± SD) u/l | IL-6 (X ± SD) pg/ml | IL-12 (X ± SD) pg/ml | ICAM-1 (X ± SD) ng/ml | b2-m (X ± SD) |
| I | 30 | 84,30 ± 71,49 | 6,08 ± 4,97 | 208,97 ± 96,56 | 363,50 ± 113,15 | 4,61 + 1,72 |
| II | 30 | 86,40 ± 50,15 | 4,32 ± 5,90 | 69,60 ± 99,84 | 507,03 ± 188,34 | 4,29 + 1,85 |
| p | - | NS | NS | NS | 0,05 | NS |
Analiza wariancji aktywności AlAT oraz stężeń IL-6, IL-12, ICAM-1 i beta 2-m zmodyfikowanym testem t-Studenta potwierdziła wysoką jednorodność grup kwalifikowanych do badania.
Wyniki oznaczenia obecności kwasu nukleinowego HCV w surowicy krwi badanych 6 miesięcy po zakończeniu leczenia przedstawiono w tabeli 2. Odpowiedź wirusologiczną na leczenie definiowaną jako zanik HCV-RNA z surowicy obserwowano przez 6 miesięcy od zakończenia leczenia u 22/30 (73%) chorych z grupy I (leczonych interferonem i rybawiryną) oraz 12/30 (40%) z grupy II (leczonych interferonem).
Tabela 2. Wiremia HCV pod koniec okresu obserwacji.
| Grupy | n | HCV-RNA nieobecne (A) | HCV-RNA obecne (B) |
| I | 30 | 22 | 8 |
| II | 30 | 12 | 18 |
U chorych z grupy IA (odpowiadających na leczenie IFN+R) średnie stężenie IL-6 w surowicy systematycznie wzrastało w trakcie obserwacji, w grupie IB (nadal replikujących) obniżało się (tab. 3).
Tabela 3. Stezenia IL-6 w surowicy chorych z grupy I w okresie obserwacji.
| Grupa I | Stezenie IL-6
(pg/ml) X ± SD |
| badanie 1 | badanie 2 | badanie 3 | badanie 4 |
| A | 4,45 ± 2,47 | 5,84 ± 4,59 | 7,89 ± 7,68 | 12,23 ± 5,70 |
| B | 10,56 ± 6,95 | 10,31 ± 6,80 | 8,81 ± 5,12 | 5,38 ± 4,26 |
| p | 0,01 | NS | NS | 0,01 |
U chorych z grupy IIA obserwowano analogicznie do grupy IA systematyczny wzrost średnich stężeń IL-6 w surowicy w trakcie badania. W grupie IIB średnie stężenia IL-6 w surowicy w analogicznych okresach były zmienne (tab. 4).
Tabela 4. Stezenie IL-6 w surowicy chorych z grupy II w okresie obserwacji.
| Grupa II | Stezenie IL-6
(pg/ml) X ± SD |
| badanie 1 | badanie 2 | badanie 3 | badanie 4 |
| A | 2,50 ± 3,27 | 7,50 ± 2,25 | 9,92 ± 2,64 | 12,73 ± 2,70 |
| B | 5,53 ± 6,87 | 8,44 ± 2,17 | 6,58 ± 4,68 | 6,97 ± 3,67 |
| p | NS | NS | 0,05 | 0,001 |
Wśród chorych z grupy IA w 2 miesiącu leczenia IFN+R obserwowano więcej niż dwukrotny wzrost stężenia IL-12 w surowicy (p <0,001) (tab. 5).
Tabela 5. Stezenie IL-12 w surowicy chorych z grupy I (podgrupy A i B) w okresie obserwacji.
| Grupa I | Stezenie
IL-12 (pg/ml) X ± SD |
| badanie 1 | badanie 2 | badanie
3 | badanie 4 |
| A | 235,68 ± 83,55 | 586,91
± 242,57 | 105,95 ± 51,87 | 142,77
± 55,96 |
| B | 135,50 ± 91,70 | 80,25
± 50,37 | 91,25 ± 49,07 | 90,75 ±
52,87 |
| p | 0,01 | 0,001 | NS | 0,05 |
W celu oceny przydatności oznaczania stężenia IL-12 w drugim miesiącu leczenia IFN+R chorych z pzw C, jako markera prognozy skuteczności leczenia przeprowadzono analizę statystyczną zależności tego stężenia i wiremii HCV w 6 miesiącu po zakończeniu leczenia przy pomocy testu specyficzności dla testów diagnostycznych. Wyniki analizy przedstawiono w tabeli 6.
Tabela 6. Zaleznosc wzrostu stezenia IL-12 w badaniu 2 i HCV-RNA 6 miesiecy po zakonczeniu leczenia.
| IL-12(2) - IL-12(1) | > 30 | <
30 | |
| HCV-RNA (-) | 22 | 0 | 22 |
| HCV-RNA (+) | 0 | 8 | 8 |
| | 22 | 8 | 30 |
Czulosc - 100%; specyficznosc - 100%; poprawnosc wyniku dodatniego - 100%; poprawnosc wyniku ujemnego - 100%.
Wykazano wysoko statystycznie istotną zależność pomiędzy podwyższeniem o minimum 30 pg/ml stężenia IL-12 w surowicy w 2 miesiącu leczenia IFN+R a zanikiem wiremii HCV-RNA utrzymującym się 6 miesięcy po zakończeniu leczenia. W tym czasie obserwowano w grupie I ujemną korelację pomiędzy stężeniem IL?12 a ICAM-1 oraz pomiędzy IL-12 a IL-6. U chorych z grupy IIA (odpowiadających na leczenie IFN) nie obserwowano istotnych zmian w stężeniu IL-12 w surowicy (tab. 7).
Tabela 7. Stezenia b2-m w surowicy chorych z grupy I w okresie obserwacji.
| Grupa I | Stezenie
b2-m X ± SD |
| badanie 1 | badanie 2 | badanie 3 | badanie 4 |
| A | 4,85 ± 1,78 | 5,54 ± 1,88 | 4,35 ± 1,87 | 2,96 ± 0,94 |
| B | 3,96 ± 1,32 | 3,95 ± 1,64 | 3,89 ± 1,72 | 3,81 ± 0,70 |
| p | NS | 0,05 | NS | 0,05 |
W grupie IA obserwowano w drugim miesiącu leczenia wzrost stężenia beta-2-mikroglobuliny w surowicy krwi. Poziom ten następnie obniżał się, aby w 6 miesiącu po zakończeniu leczenia zbliżyć się do wartości zbliżonych do prawidłowych.
W grupie IB stężenie beta 2-m nie różniło się istotnie w poszczególnych badaniach (tab. 8).
Tabela 8. Stezenie b2-m w surowicy chorych z grupy II w okresie obserwacji.
| Grupa II | Stezenie
b2-m X ± SD |
| badanie 1 | badanie 2 | badanie 3 | badanie 4 |
| A | 4,35 ± 1,70 | 5,42 ± 1,71 | 3,96 ± 0,56 | 2,63 ± 0,41 |
| B | 4,24 ± 1,94 | 3,81 ± 1,62 | 4,03 ± 1,38 | 4,47 ± 1,17 |
| p | NS | 0,02 | NS | 0,001 |
W grupie IIA podobnie jak w IA obserwowano początkowo wzrost, a następnie obniżenie stężenia beta 2-m w surowicy, w grupie IIB nieistotne jego zmiany.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Bellobuono A. et al.: Ribavirin and interferon-alpha combination therapy vs interferon-alpha alone in the retreatment of chronic hepatitis C: a randomized clinical trial. J. Viral Hepat. 1997, 4: 185-91.
2. Botarelli P. et al.: T-Lymphocyte response to hepatitis C virus in different clinical courses of infection. Gastroenterology 1993, 104: 580-587.
3. Braconier J.H. et al.: Combined alpha-interferon and ribavirin treatment in chronic hepatitis C: a pilot study. Scand. J. Infect. Dis. 1995, 27: 325-329.
4. Brillanti S. et al.: A pilot study of combination therapy with ribavirin plus interferon alfa for interferon alfa – resistant chronic hepatitis C. Gastroenterology 1994, 107: 812-817.
5. Davis G.l. et al.: Interferon alfa-2b alone or in combination with ribavirin for the treatment of relapse of chronic hepatitis C. The New England Journal of Medicine 1998, 339(21): 1493-1499.
6. Gane E.J. et al.: A randomized study comparing ribavirin and interferon alfa monotherapy for hepatitis C recurrence after liver transplantation. Hepatology 1998, 27(5): 1403-1407.
7. Gonzalez-Peralta R.P. et al.: Modulation of hepatitis C virus quasispecies heterogeneity by interferon-(and ribavirin therapy. J. Viral Hepat. 1997, 4: 99-106.
8. Iwata K. et al.: Interferon gamma production by peripheral blood lymphocytes to hepatitis C virus core protein in chronic hepatitis C infection. Hepatology 1995, 22: 1057-64.
9. Knodell R.G. et al.: Formulation and application of a numerical scoring system for assessing histological activity in asymptomatic chronic active hepatitis. Hepatology 1981, 1: 431-435.
10. Koskinas J. et al.: Effects of ribavirin on intrahepatic and extrahepatic expression of hepatitis C virus in interferon nonresponsive patients. J. Med. Viorol. 1995, 45: 29-34.
11. Lai M.Y. et al.: Long-term efficacy of ribavirin plus interferon alfa in the treatment of chronic hepatitis C. Gastroenterology 1996, 111: 1307-1312.
12. Osna N. et al.: Chronic hepatitis C: T-helper1/T-helper2 imbalance could cause virus persistence in peripheral blood. Scand. J. Clin. Lab. Invest. 1997, 57: 703-710.
13. Schalm S.W. et al.: Interferon-ribavirin combination therapy for chronic hepatitis C. Dig. Dis. Sci. 1996, 41(12 Suppl.): 131S-134S.
14. Schalm S.W. et al.: Ribavirin enhances the efficacy but not the adverse effects of interferon in chronic hepatitis C. J. Hepatol. 1997, 26: 961-966.
15. Scheuer P.J.: The nomenclature of chronic hepatitis: time for a change. J. Hepatol. 1995, 22: 112-114.
16. Schvarcz R. et al.: Combined treatment with interferon alpha-2b and ribavirin for chronic hepatitis C in patients with a previous non-response or non-sustained response to interferon alone. J. Med. Virol. 1995, 46: 43-47.
17. Walker C.: Cytotoxic T-lymphocyte responses to the hepatitis C virus in humans and chimpanzees. Semin. Virol. 1996, 7: 13.
18. Wedemeyer H. et al.: Combination therapy of chronic hepatitis C: an important step but not the final goal! J. Hepatol. 1998, 29: 1010-1014.
