Ostre wirusowe zapalenie wątroby jest zróżnicowaną pod względem etiologicznym chorobą ogólnoustrojową, w której dominującym miejscem replikacji wirusów jest wątroba. Wirusowe zapalenie wątroby występuje u ludzi na całym świecie i w każdej grupie wiekowej, a zatem stanowi poważny problem diagnostyczno-epidemiologiczny, jak i ekonomiczny. Najskuteczniejszą formą zapobiegania szerzeniu się choroby są szczepienia ochronne. W Polsce są zarejestrowane i stosowane szczepionki przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (wzw B) oraz typu A (wzw A). W województwie białostockim, a od 1999 roku w podlaskim, powszechne szczepienie noworodków przeciw wzw B wprowadzono od 1995 roku.

Celem pracy jest analiza profilu zachorowań na ostre wzw B i ostre wzw non B w okresie poprzedzającym szczepienia oraz w kolejnych latach stosowania masowych szczepień u dzieci.

Materiał stanowili pacjenci, hospitalizowani w Klinice Chorób Zakaźnych Dzieci AM w Białymstoku i w Oddziale Dziecięcym Obserwacyjno-Zakaźnym Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Białymstoku, w latach 1991-1998. W analizowanym okresie hospitalizowano ogółem 6963 dzieci, z tego 3677 w latach 1991-1994 a 3286 w latach 1994-1998.

Retrospektywną analizą objęto zachorowania na ostre wirusowe zapalenie wątroby, z wyodrębnieniem ostrego wzw B, A i ostrego wzw non B non A w odniesieniu do ogółu hospitalizowanych dzieci. Ponadto analizowano wiek chorych oraz sezonowość zachorowań w dwóch, porównywalnych przedziałach czasowych. Lata 1991-?1994 obejmowały okres przed wprowadzeniem masowych szczepień noworodków przeciw wzw B, lata 1995-?1998, okres po wprowadzeniu szczepień. Dane uzyskano na podstawie analizy dokumentacji medycznej (historie chorób) przy użyciu programu Statistica v. 4,5. Poziom cechy w badanych podgrupach porównywano testem t?Studenta. Hipotezę zerową odrzucano przy p <0,05.

W całym analizowanym okresie, rozpoznanie ostrego wirusowego zapalenia wątroby ustalono u 338 chorych, w tym wzw B u 141 (41,7%) i wzw non B u 197 (58,3%) chorych. W latach 1991-94, ostre wzw B rozpoznano u 120 (3,4%) spośród 3677 hospitalizowanych dzieci, a wzw non B u 115 (3,1%). W latach 1995-98 tj. po wprowadzeniu powszechnych szczepień przeciw wzw B, ostre wzw B rozpoznano u 21 (0,7%) spośród 3286 hospitalizowanych, a wzw non B u 82 (2,5%) chorych (p <0,00001; p> 0,05 odpowiednio). W grupie dzieci z ustalonym rozpoznaniem ostrego wzw non B wyodrębniono dzieci z ustalonym rozpoznaniem wzw A i wzw non A non B. W obu analizowanych okresach czasowych częstość zachorowań na wzw A była podobna i wynosiła 1,8% i 1,9%, w stosunku do ogółu hospitalizowanych. Zaobserwowano natomiast istotne zmniejszenie zachorowań na ostre wzw non A non B z 49 przypadków (1,3%) w latach 1991-?94 do 20 chorych (0,6%) w okresie 1995-98; p <0,005. Na rycinie 1 przedstawiono odsetek chorych z rozpoznaniem ostrego wzw B, wzw A i wzw non B non A, w odniesieniu do ogółu hospitalizowanych pacjentów w poszczególnych latach (ryc. 1).

W latach 1991-1994, pacjenci z rozpoznaniem ostrego wirusowego zapalenia wątroby stanowili od 4,7% w roku 1992 do 8,4% w roku 1991 ogółu hospitalizowanych. Ponad 50% dzieci z rozpoznaniem ostrego wzw stanowili pacjenci z rozpoznaniem ostrego wzw B, za wyjątkiem roku 1991, w którym odnotowano znaczący wzrost zachorowań na wzw A. Po wprowadzeniu powszechnych szczepień przeciw wzw B tj. od roku 1995 obserwuje się stały spadek zachorowań na ostre wzw, w tym przede wszystkim na ostre wzw B i non A non B. W roku 1995 pacjenci z rozpoznaniem ostrego wzw B stanowili 1,7%, a w roku 1998 – 0,1% ogółu hospitalizowanych. W latach 1995-1998 nastąpił również spadek zachorowań na ostre wzw non A non B z 1,1% w roku 1995, do 0,1% w roku 1998. Odwrotnie kształtuje się sytuacja epidemiologiczna dotycząca zachorowań na wzw A. W latach 1996-1998 odnotowano zwiększenie zachorowań na wzw A. Pacjenci z tym rozpoznaniem stanowili od 2,1% do 2,4% ogółu hospitalizowanych. Zmiana profilu zachorowań na ostre wirusowe zapalenie wątroby miała wpływ na średnią wieku hospitalizowanych dzieci (ryc. 1). W latach 1991-1994 średni wiek pacjentów z rozpoznaniem ostrego wirusowego zapalenia wątroby, liczony w latach, mieścił się w granicach od 3,1 w roku 1992 do 5,6 w roku 1991 natomiast po wprowadzeniu powszechnych szczepień przeciw wzw B, średni wiek hospitalizowanych dzieci wzrósł do 11 lat w roku 1997.

W tabeli 1 przedstawiono średnią wieku pacjentów z rozpoznaniem ostrego wirusowego zapalenia typu B i non B, w dwóch analizowanych przedziałach czasowych (tab. 1). Średnia wieku dzieci z rozpoznaniem ostrego wzw non B, w latach 1991-1994 i 1995-1998 nie różniła się istotnie i wynosiła 9,17 i 9,6 lat, odpowiednio. Średnia wieku pacjentów z rozpoznaniem ostrego wzw typu B wzrosła w latach 1995-1998 do wartości 4,9 w porównaniu do średniej wieku wynoszącej 3,8 w latach 1991-?1994. Zaobserwowana różnica była istotna statystycznie. Na kolejnej rycinie przedstawiono sezonowość zachorowań na ostre wzw B i non B w przedziałach kwartalnych, odnoszących się do całego analizowanego okresu badań (ryc. 3). Ostre wzw B rozpoznawano z podobną częstością w poszczególnych kwartałach roku, natomiast większość nowych zachorowań na ostre wzw non B odnotowano w I i IV kwartale roku, tj w miesiącach jesienno-zimowych. Około 70% dzieci z rozpoznaniem ostrego wzw non B hospitalizowano w okresie od października do marca każdego z analizowanych lat, podczas gdy tylko 30% w miesiącach wiosenno-letnich.