7. i inne techniki obrazowania (np. termografię).

W dalszej części opracowania przedstawimy nasze – radiologa i klinicysty zdanie na temat możliwości wykorzystania wymienionych metod w praktyce.

W odniesieniu do diagnostyki osteopatii tomografia komputerowa ma stosunkowo niską swoistość. Rzadko jest pierwszą z kolei techniką badania. Służy głównie do oceny rozległości zmian w tkance kostnej dając przestrzenny obraz kości. Jest pomocna w przypadku zmian o mieszanej strukturze wewnętrznej – warstwowy wgląd umożliwia lepszą jej analizę i lokalizację np. przed planowaną biposją. Jest to istotne gdy zmiany lokalizują się poza kością, lub na jej powierzchni.

Podobnie ma się sytuacja w odniesieniu do jądrowego rezonansu magnetycznego, który jest stosunkowo rzadko wykorzystywany w diagnostyce osteopatii. On również służy głównie do oceny charakteru zmian, ich lokalizacji i rozległości. Duże nadzieje wiąże się z najnowszą modyfikacją badania, tzw. mikroobrazowaniem MRI – umożliwiającym przestrzenne odwzorowanie ultrastruktury tkanki kostnej in vivo. Podobne badania wykonujemy również w naszym ośrodku.

Po scyntygrafię sięgamy coraz częściej. Jest ona bowiem bardzo pomocna w lokalizacji mnogich zmian w tkance kostnej. Badanie to jest wielokrotnie jednym z pierwszych kroków w diagnostyce patologii kostnej. Pozwala również na ocenę dynamiki procesu. Należy pamiętać o możliwości doboru rodzaju scyntygrafii do danego przypadku, gdyż dysponujemy badaniem konwencjonalnym i scyntygrafią trójfazową. Z obowiązku wymienić tu należy jeszcze jeden rodzaj analizy oparty o scyntygrafię – pomiar 24-godzinnej retencji znacznika. Według prof. J. Przedlackiego pozwala on dość precyzyjnie różnicować osteopatie. Wielkość retencji zależy od rodzaju użytego znacznika osteotropowego i wynosi – prawidłowo – 20% dawki podanej. W przypadku osteodystrofii nerkowej zwiększa się o 80%, w chorobie Pageta – 60%, w nadczynności przytarczyc – 60%, a w osteomalacji – ok. 40%.

Osteodensytometria (absorpcjometryczna) jest w zasadzie pozbawiona specyficzności. Niska masa kostna może występować w wielu patologiach z kręgu osteopatii. Pomiar gęstości mineralnej winien być zatem traktowany jako krok w diagnostyce, a nie jako jednoznaczny element dyskryminujący. Pojęcie „osteoporoza”, w rozumieniu objawu, używa się jeśli wynik badania spełnia określone kryteria. Jednak rozpoznanie choroby, jaką jest „Osteoporoza” (dla odróżnienia – wielką literą) wymaga weryfikacji klinicznej, czego często brakuje w interpretacji wyników densytometrii. Tak więc „zły wynik” densytometrii nie pozwala na podejmowanie decyzji terapeutycznych bez postawienia ostatecznego rozpoznania.

Jak zatem wynika z powyższej – z konieczności skrótowej – analizy należy uznać, że radiologia konwencjonalna dostarcza nadal najwięcej informacji pomocnych w różnicowaniu osteopatii. Przedstawimy teraz kilka danych na temat najistotniejszych objawów radiologicznych.

Z zanikiem kostnym spotykamy się najczęściej. Problem ten może mieć charakter miejscowy – np. w przypadku zmian zapalnych lub algodystrofii, lub uogólniony – w osteoporozie. Istotne jest również zróżnicowanie typu zaniku w oparciu o analizę przyczyn lub mechanizmów doprowadzających do niego. Zanik hipoplastyczny – na tle niedostatecznej odbudowy – stwierdzić można w przypadkach z niską aktywnością osteoblastyczną. Jego przeciwieństwem jest postać osteoklastyczna w następstwie wzmożonej resorpcji. Zanik może być skutkiem zaburzeń mineralizacji osteoidu, lub pierwotnych zaburzeń kostnienia – w osteochondrodysplazjach. Inne typy tej patologii to zanik przerostowy (ryc. 1) – traktowany jako zejście zaniku prostego – w którym dominują elementy osiowe (beleczki pionowe) utkania kostnego i zanik plamisty – charakterystyczny dla algodystrofii i zespołu Sudecka. Odmiennym w swoim charakterze objawem jest niszczenie tkanki kostnej o charakterze osteolizy. Najczęściej występuje ono w następstwie zmian zapalnych lub nowotworowych i, choć nie jest objawem typowym dla osteopatii, stwarza niekiedy trudności w różnicowaniu. Może przebiegać w różnych strefach tkanki kostnej – niszczenie podokostnowe, wewnątrzkostnowe. Bywa (niestety!) pomijane w tak typowych obrazach, jak szpiczak mnogi („powygryzanie przez mole”) (ryc. 2). Może mieć postać większych ognisk ubytkowych np. w niszczeniu geograficznym (w ziarniniaku kwasochłonnym – ryc. 3). Objaw osteolizy w wyniku przenikania struktury kostnej przez tkankę nowotworową/ziarninę zapalną stwierdzamy w typie niszczenia permeacyjnego (guz Ewinga ze złamaniem patologicznym – ryc. 4). Zanik kostny występuje w wielu patologiach z kręgu zaburzeń metabolicznych. Często jest mało charakterystyczny dla poszczególnych typów osteopenii. Wartość patognomoniczną mają jednak inne objawy radiologiczne na podstawie których można definiować określone jednostki chorobowe.