© Borgis - Postępy Nauk Medycznych 3/2004, s. 3-6
Dariusz Marek Lebensztejn1, Elżbieta Skiba1, Maria Elżbieta Sobaniec-Łotowska2, Irena Werpachowska1, Maciej Kaczmarski1
Wpływ leczenia interferonem a na stężenie lamininy jako potencjalnego surowiczego markera włóknienia wątroby u dzieci z przewlekłym zapaleniem wątroby typu B
The influence of interferon a treatment on concentration of laminin as a potent serum fibrosis marker in children with chronic hepatitis B
1III Klinika Chorób Dzieci Akademii Medycznej w Białymstoku
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. n. med. Maciej Kaczmarski
2Zakład Patomorfologii Lekarskiej Akademii Medycznej w Białymstoku
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Lech Zimnoch
Streszczenie
Celem pracy jest ocena stężenia lamininy w surowicy krwi jako nieinwazyjnej metody monitorowania włóknienia wątroby podczas terapii przeciwwirusowej u dzieci z przewlekłym zapaleniem wątroby typu B (pzw B).
Obserwacji poddano 30 dzieci (śr. 8,5 lat) z potwierdzonym biopsją pzw B, leczonych interferonem a (IFN a) w dawce 3MU 3 razy w tygodniu przez 20 tygodni. Stężenie lamininy oznaczano w surowicy (EIA, Takara Bio Inc.) bezpośrednio przed i po leczeniu oraz 12 miesięcy po zakończeniu terapii. Biopsję wątroby (ocena wg Battsa i Ludwiga) wykonano przed leczeniem i rok po zakończeniu terapii interferonem.
Stężenie lamininy w surowicy było znamiennie wyższe u dzieci z pzw B niż w grupie porównawczej (n = 9) (p = 0,008). Znamiennie wyższe stężenie tego markera wykazano przed leczeniem niż 12 miesięcy po zakończeniu terapii IFN a w całej grupie (p = 0,00045), jak również w podgrupach: responders (n = 12; p = 0,00419) i nonresponders (n = 18; p = 0,0029). Nie stwierdzono znamiennej korelacji stężenia lamininy i stopnia włóknienia wątroby w ocenie morfologicznej. Nie stwierdzono statystycznie istotnych zmian zasięgu włóknienia wątroby w wyniku terapii IFN a zarówno w całej grupie badanej jak i w badanych podgrupach.
Na podstawie uzyskanych wyników można stwierdzić, że obniżanie się surowiczego stężenia lamininy podczas leczenia dzieci z pzw B sugeruje antyfibrotyczne właściwości IFN a, jednak zwiększenie odstępu pomiędzy kolejnymi biopsjami wątroby wydaje się niezbędne do właściwej oceny wpływu leczenia na procesy włóknienia wątroby u dzieci. Laminina wydaje się być czulszym markerem zmian włóknienia wątroby niż półilościowa ocena morfologiczna.
Summary
The aim of the study was the evaluation of serum laminin concentration as noninvasive method of hepatic fibrosis monitoring in children with chronic hepatitis B treated with interferon a. On the basis of our finding we conclude that decrease of serum laminin concentration during therapy in children with chronic hepatitis B suggests antifibrotic properties of IFN a however, prolongation of intervals between liver biopsies seems to be necessary for proper estimation of treatment influence on liver fibrosis in children. The evolution of serum laminin seems to be the more sensitive to detect antifibrotic effects than semiquantitative follow-up histology.
Poprawa obrazu morfologicznego wątroby jest zarówno podstawowym jak i odległym celem leczenia przeciwwirusowego pacjentów z rozpoznanym przewlekłym zapaleniem wątroby typu B (pzw B). Zmniejszenie stopnia aktywności zapalnej, a w szczególności zasięgu włóknienia wątroby, wydaje się mieć kluczowe znaczenie w ograniczeniu częstości rozwoju niekorzystnych następstw zakażenia HBV w postaci marskości i pierwotnego nowotworu wątroby (14).
Biopsja wątroby jest uważana za „złoty standard” w diagnostyce i monitorowaniu przebiegu włóknienia narządu. Jest to jednak procedura inwazyjna obarczona ryzykiem groźnych dla zdrowia i życia powikłań. Niejednokrotnie istnieją również trudności w pobraniu wystarczającej ilości tkanki do ustalenia pewnego rozpoznania; należy również brać pod uwagę subiektywną ocenę badającego patologa (2, 5).
Powyższe przyczyny skłaniają do poszukiwań metod mniej inwazyjnie oceniających zasięg włóknienia wątroby, do których zalicza się badanie stężenia elementów macierzy pozakomórkowej w surowicy krwi chorego (19). W dostępnym piśmiennictwie, poza badaniami własnymi, brak jest oceny przydatności surowiczych markerów włóknienia wątroby w populacji wieku rozwojowego z przewlekłym wirusowym zapaleniem wątroby. Spośród 9 badanych markerów włóknienia, oznaczanych automatyczną metodą immunoenzymatyczną na analizatorze BAYER IMMUNO 1, najwyższą specyficzność w ocenie zasięgu włóknienia wątroby wykazano dla lamininy-2 a najwyższą czułość – dla kwasu hialuronowego (12).
Z tego powodu podjęto próbę monitorowania zmian zasięgu włóknienia wątroby u dzieci z pzw B podczas terapii interferonem alfa (IFN a), analizując surowicze stężenie lamininy ocenianej metodą EIA równocześnie z oceną morfologiczną bioptatu wątroby.
MATERIAŁ I METODY
Badaniami objęto 30 dzieci (22 chłopców i 8 dziewcząt) w wieku 4-16 lat (średnia 8,5±3,5 lat) zakwalifikowanych do leczenia IFN a z powodu pzw B.
Kryteriami kwalifikującymi do leczenia były: udokumentowane zakażenie HBV trwające dłużej niż 6 miesięcy, obecność w surowicy krwi HBsAg, HBeAg, polimerazy DNA HBV, a także pzw z cechami włóknienia w badaniu morfologicznym bioptatu. Z badań wykluczono pacjentów zakażonych HCV (obecność przeciwciał anty HCV w surowicy), chorych z innymi schorzeniami wątroby (autoimmunologiczne, metaboliczne) i z marskością wątroby. U żadnego z chorych nie stwierdzono przewlekłego procesu chorobowego dotyczącego innych narządów; badane dzieci nie były leczone preparatami przeciwwirusowymi, immunomodulującymi czy wpływającymi na włóknienie wątroby przez 12 miesięcy poprzedzających kwalifikację do badań. IFN a stosowano w dawce 3MU 3 razy w tygodniu przez 20 tygodni. Skuteczność terapeutyczną oceniono określając częstość wystąpienia zjawiska serokonwersji w układzie HBeAg/antyHBe 12 miesięcy po zakończeniu terapii tą cytokiną (zestawy testowe MEIA firmy Abbott).
Stężenie lamininy oceniono w surowicy krwi metodą immunoenzymatyczną, używając zestawów firmy TAKARA Bio Inc. bezpośrednio przed i po leczeniu oraz 12 miesięcy po zakończeniu terapii IFN a. Badania pobierano na czczo, w dniu poprzedzającym wykonanie biopsji wątroby. Biopsję wątroby z oceną morfologiczną wg Battsa i Ludwiga (1) wykonano przed leczeniem i rok po zakończeniu interferonoterapii. Grupę porównawczą do oceny stężenia lamininy stanowiło 9 dzieci, u których rozpoznano hiperbilirubinemię czynnościwą.
Analizę statystyczną przeprowadzono wykorzystując pakiet statystyczny Statistica 5,5 PL. Wyliczono średnią arytmetyczną i odchylenie standardowe. Zastosowano test Manna-Whitney´a do analizy zależności między podgrupami i Wilcoxona dla par dla porównywania cech w dwóch odstępach czasowych. Określono współczynnik korelacji Spearmana do oceny korelacji pomiędzy surowiczym stężeniem lamininy a wynikiem badania morfologicznego wątroby. W obliczeniach przyjęto poziom istotności p <0,05 jako znamiennie statystyczny.
Uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej Akademii Medycznej w Białymstoku na przeprowadzone badania.
WYNIKI
Stężenie lamininy w surowicy było znamiennie wyż- sze u dzieci z pzw B niż w grupie porównawczej (547±187 vs 278±62 ng/ml; p = 0,008).
Zahamowanie replikacji HBV, mierzone serokonwersją w układzie HBeAg/antyHBe 12 miesięcy po zakończeniu terapii IFN a, stwierdzono u 12 leczonych dzieci (40%). Wystąpienie serokonwersji w układzie HBeAg/ /antyHBe posłużyło do podziału chorych na 2 podgrupy: skutecznie leczonych (podgrupa „responders”) i nieodpowiadających pozytywnie na leczenie (podgrupa „nonresponders”).
Po 20 tygodniach leczenia stężenie lamininy uległo obniżeniu w stosunku do wartości wyjściowych w całej grupie badanej (p = 0,019), a także w podgrupie „nonresponders” (p = 0,047); w podgrupie „responders” obserwowano nieistotną statystycznie tendencję do obniżania się wartości tego markera (524±156 vs 484±202ng/ml). Znamiennie wyższe stężenia lamininy wykazano przed leczeniem niż 12 miesięcy po zakończeniu terapii IFN a w całej grupie (p = 0,000045), jak również w podgrupach: „responders” (p = 0,00419) i „nonresponders” (p = 0,0029) (tab. 1).
Tabela 1. Stężenie lamininy (średnia±SD, ng/ml) w surowicy krwi dzieci z przewlekłym zapaleniem wątroby typu B leczonych interferonem a.
| Grupa | Terapia IFN
a | p |
| Przed /1/ | Po /2/ | 12 mieś. po /3/ | 1vs2 | 1vs3 | 2vs3 |
| Cała grupa | 547?187 | 471?151 | 420?124 | 0,019 | 0,000045 | 0,007 |
| Responders | 524?156 | 484?202 | 417?134 | NS | 0,00419 | NS |
| Non-responders | 562?208 | 463?110 | 423?119 | 0,047 | 0,0029 | NS |
NS – wartość nieistotna statystycznie
Nie obserwowano znamiennej korelacji stężenia lamininy i stopnia włóknienia wątroby w ocenie morfologicznej. Nie stwierdzono również statystycznie istotnych zmian zasięgu włóknienia wątroby w wyniku terapii IFN a zarówno w całej grupie badanej (1,96±0,61 vs 2,14±0,65) jak i w podgrupach: „responders” (2,33±0,49 vs 2,18±0,75) oraz „nonresponders” (1,72±0,57 vs 2,11±0,6).
DYSKUSJA
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Batts K.P., Ludwig J.: Am. J. Surg. Pathol., 1995, 19:1409.
2. Bedossa P., Dargese D., Paradis V.: Hepatology, 2003, 38:1449.
3. Bortolotti F.: J. Hepatol., 2003, 39(suppl.1):200.
4. Bruno S., et al.: J. Hepatol., 2001, 34:748.
5. Cadranel J.F., et al.: Hepatology, 2000, 32:477.
6. Capra F., et al.: J. Hepatol., 1993, 18:112.
7. Castilla A., et al.: N. Eng. J. Med., 1991, 324:933.
8. Gabrielli G.B., et al.: Clin. Chem. Acta, 1996, 252:171.
9. Katayama M., et al.: Br. J. Cancer, 1992, 65:509.
10. Khan M.A., et al.: Hepatogastroenterology, 2001, 48, 212.
11. Kropf J., et al.: Clin. Chim., 1988, 34:2026.
12. Lebensztejn D.M., et al.: Hepatology, 2004, 39:868.
13. Lietard J., et al.: J. Hepatol., 1998, 28:691.
14. Lok A.S., et al.: Gastroenterology, 2001, 120:1828.
15. Mallat A., et al.: Hepatology, 1995, 21:1003.
16. Rosenbloom J., et al.: Biochem. Biophys. Res. Commun., 1984, 123:365.
17. Ruiz-Moreno M., et al.: Hepatology, 1999, 29:572.
18. Sasaki F., et al.: J. Pediatr. Surg., 1992, 27:700.
19. Schuppan D., et al.: J. Hepatol., 1995, 22(suppl. 2):82.
20. The EASL Jury: EASL International Consensus Conference on Hepatitis B 13-14 September 2002, Geneva, Switzerland. Consensus statement. J. Hepatol., 2003, 39(suppl. 1):3.
21. Toccaceli F., et al.: J. Viral. Hepat., 2003, 10:126
