Wskaźnik zachorowalności na choroby przenoszone drogą płciową (STD, Sexually Transmitted Diseases) w USA i innych krajach Europy Zachodniej osiągnął w chwili obecnej swój najwyższy poziom. Kobiety bardziej od mężczyzn narażone są na ryzyko zakażenia. Większość chorób może przebiegać bezobjawowo, a konsekwencje nieleczenia i braku diagnozy mogą być poważne. Problemy seksualne natomiast, pojawiają się często jako konsekwencja problemów medycznych. W wielu przypadkach jednak stanowią odpowiedź na psychologiczne, emocjonalne i społeczne zaburzenia związane z zakażeniem.

Pomimo ciągłego progresu w rozwoju terapii odsetek osób zakażonych wirusem HIV rośnie z roku na rok. Na świecie liczba zakażonych przekroczyła 40 milionów. W Polsce liczba zarejestrowanych zakażeń wynosi 9298. Szczególnie istotny wzrost zakażenia obserwujemy u kobiet. W 1999 roku dane opublikowane w YAMA pokazują, że u kobiet 17,5 razy częściej dochodzi do serokonwersji w porównaniu z badaną grupą mężczyzn. Wskaźnik zarażenia HIV rośnie również wraz ze wzrostem liczby partnerów seksualnych i częstością stosunków seksualnych bez zabezpieczenia. Modelem zakażenia, który dominuje jest model heteroseksualny, a nie narkotykowy i homoseksualny (1, 2).

W przypadku zakażenia wirusem HIV zaburzenia seksualne na tle organicznym często są tymczasowe i łatwe do leczenia. Poważny problem sprawiają relacje partnerskie i konflikty interpersonalne.

U kobiet seropozytywnych stwierdzamy spadek pożądania seksualnego, zaburzenia orgazmu i dyspareunię. Najczęściej zgłaszanym zaburzeniem seksualnym jest jednak spadek libido związany głównie ze zmianą jakości życia i kontaktów intymnych. Pacjenci czują się samotni oraz społecznie wyobcowani. Często dołącza się również strach przed niepewną sytuacja ekonomiczną i spadkiem statusu społecznego. Depresja i rozdrażnienie, wtórnie do samej infekcji, może również zaburzać funkcjonowanie seksualne. Na skutek nawracająch zakażeń sromu i pochwy (wirus opryszczki, drożdżaki) oraz stanów zapalnych miednicy mniejszej często występuje również dyspareunia. Unikanie kontaktów erotycznych związane jest także ze zmienionym wyglądem ciała z powodu ubytku masy i lipodystrofii oraz z zmniejszonym poczuciem pewności siebie (1).

U mężczyzn seropozytywnych stwierdza się zaburzenia erekcji oraz opóźnioną ejakulację. Problemy seksualne często mają związek z czynnikami psychologicznymi i emocjonalnymi, ze zmianami endokrynologicznymi, z autonomiczną i obwodową neuropatią. Znaczenie mają również choroby współistniejące (choroby serca i inne STD, depresja, lipodystrofia) oraz skutki uboczne terapii antywirusowej (3). Badanie przeprowadzone przez Cova w 2004 na grupie 78 homoseksualnych mężczyzn wykazało, że jedno albo więcej zaburzeń seksualnych występuje u 69% mężczyzn. 38% zgłasza zaburzenia erekcji, które się nasilają (do 51%) w przypadku próby użycia prezerwatywy. Brak zainteresowania seksem stwierdzono u 41%, a u 24% wystąpił opóźniony wytrysk (4).

U pacjentów seropozytywnych często stwierdza się również abstynencję seksualną spowodowaną strachem przed możliwością zarażenia swojego partnera. Wskaźnik unikania kontaktów jest wyższy, a czynnik ten wysuwa się na pierwszy plan w związkach heteroseksualnych z długim stażem i w stałych związkach homoseksualnych (5).

Ciekawe spostrzeżenie uzyskali naukowcy z Holandii w 2006 badając ankietą internetową grupę mężczyzn homoseksualnych. Wykazali oni, że homoseksualiści, którzy cierpią z powodu depresji częściej poszukują przypadkowych partnerów seksualnych, często zachowania ich stają się kompulsywne, a możliwość zarażenia się HIV wzrasta (6).

Nie można zapomnieć również o negatywnym na funkcjonowanie seksualne działaniu leków antywirusowych, szczególnie inhibitorów proteaz. W badaniu na grupie 904 osób seropozytywnych i otrzymujących terapię wykazano u 29% spadek zainteresowania seksem. Wyższy wskaźnik zaburzeń zaobserwowano u pacjentów przyjmujących inhibitory proteaz oraz u pacjentów z objawami zakażenia HIV (1).

W 2003 roku we Francji przebadano grupę 2932 pacjentów zakażonych wirusem HIV. Okazało się, że więcej niż 1 pacjent na 5 przyznaje się do całkowitej abstynencji seksualnej w ciągu roku. Częściej unikają seksu ludzie samotni z gorszym poziomem edukacji oraz z niższym statusem społecznym. 6 na 10 osób zakażonych HIV przyznaje się do całkowitego braku pożądania seksualnego. Jako powód pacjenci najczęściej podawali strach przed zakażeniem partnera i ewentualnym odrzuceniem, trudność w spotkaniu odpowiedniej osoby oraz poczucie izolacji społecznej. Z bardziej obiektywnych powodów pacjenci podawali zły stan zdrowia, seksualne zaburzenia i trudności w używaniu prezerwatyw. Pacjenci homoseksualni często zgłaszali strach przed utratą bycia seksualnie atrakcyjnym i poczucie izolacji (5).

1/3 pacjentów w badaniu zgłaszała wystąpienie problemów seksualnych. Zaskakująco w opozycji do obiegowych opinii okazało się, że to nie stan zdrowia i efekt leczenia zaburza w znacznym stopniu funkcjonowanie seksualne. Znaczenie w tym względzie mają przede wszystkim czynniki subiektywne (poczucie zmęczenia, spadek libido oraz utrata poczucia pewności siebie) (5).