© Borgis - Postępy Nauk Medycznych 2/2009, s. 99-102
*Andrzej Pawełas
Rodzinne występowanie pierwotnej żółciowej marskości wątroby w materiale jednego ośrodka referencyjnego w Polsce
Familial occurrence of primary biliary cirrhosis in patients under care of single center in Poland
Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Klinika Gastroenterologii i Hepatologii w Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie, Warszawa
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Jarosław Reguła
Streszczenie
Pierwotna żółciowa marskość wątroby (ang. primary biliary cirrhosis, PBC) jest przewlekłą autoimmunologiczną cholestatyczną chorobą wątroby o nieustalonej etiologii. Do rozwoju choroby dochodzi u osób z predyspozycją genetyczną po zadziałaniu niejasnych czynników środowiskowych. Wywiady rodzinne PBC są czynnikiem ryzyka wystąpienia choroby i stwierdza się je u 1,33-6,4% pacjentów. Brak jest danych na temat rodzinnego występowania PBC w Polsce.
Materiał i metody: Analiza retrospektywna dokumentacji medycznej z lat 1992-2007 pacjentów z ustalonym rozpoznaniem PBC objętych opieką gastroenterologiczną w Klinice Gastroenterologii i Hepatologii CMKP.
Wyniki: Rodzinne występowanie tej choroby w materiale 150 chorych z PBC stwierdzono u 8 osób z 4 rodzin (2,66%). Osoby te były płci żeńskiej i poza jedną rodziną pozostawały wobec siebie w relacji pokrewieństwa pierwszego stopnia.
Summary
Primary biliary cirrhosis (PBC) is chronic autoimmune cholestatic liver disease with unknown etiology. Environmental and genetic factors contribute to development of the disease. Family history of PBC is considered risk factor for development of this disease. Data from the literature report familial prevalence of PBC of 1.33-6.4%, but the prevalence of familial cases of PBC among Polish population of patients has not been reported yet.
Material and methods: Retrospective analysis of medical records of patients with established diagnosis of PBC seen in 1992-2007 in single gastroenterology tertiary referral center in Poland.
Results: Eight individuals from 4 families (2.66%) among 150 patients with diagnosis of PBC were identified. All were female and almost all have one first-degree relative with PBC.
Wstęp
Pierwotna żółciowa marskość wątroby (ang. primary biliary cirrhosis, PBC) jest chorobą autoimmunologiczną o niejasnej etiologii, w przebiegu której dochodzi do uszkodzenia wewnątrzwątrobowych dróg żółciowych, a następnie do postępującego włóknienia i marskości wątroby. Serologicznym wykładnikiem choroby stwierdzanym u ponad 90% chorych są przeciwciała przeciwmitochondrialne (ang. antimitochondrial autoantibodies, AMA), skierowane przeciw kompleksowi dehydrogenazy bursztynianowej, a dokładniej podjednostce E2 (frakcja M2 przeciwciał), obecnej w obrębie mitochondriów różnych komórek ustroju (1, 2).
Na udział czynników genetycznych w rozwoju PBC wskazuje częstsze występowanie tej choroby w rodzinach osób chorych, u bliźniąt jednojajowych i podatność chorych na PBC do zachorowania na inne choroby autoimmunologiczne (1, 2).
Pierwsze opisy przypadków rodzinnego występowania PBC pochodzą z 1972 roku, natomiast w latach 1994-1999 ukazało się 5 prac epidemiologicznych pochodzących z różnych regionów geograficznych świata, według których zapadalność na PBC u członków rodziny osób chorych wynosi 1,33-6,4% i przeszło 100-krotnie przekracza zapadalność w populacji ogólnej (3-7). Nie jest znana częstość rodzinnego występowania PBC w Polsce.
Cel
Celem pracy jest przedstawienie danych epidemiologicznych i klinicznych na temat rodzinnego występowania PBC w materiale referencyjnego ośrodka gastroenterologicznego.
Materiał i metody
Analizą objęto dokumentację medyczną z lat 1992-2007 chorych z rozpoznaniem pierwotnej żółciowej marskości wątroby, którzy byli leczeni w Klinice Gastroenterologii i Hepatologii CMKP w Warszawie. Rozpoznanie choroby oparto na powszechnie przyjętych kryteriach (biochemiczne wykładniki cholestazy utrzymujące się powyżej 6 miesięcy, obecność przeciwciał przeciwmitochondrialnych, obraz morfologiczny wątroby). U chorych z rodzinnym występowaniem PBC zbierano informacje dotyczące innych członków rodziny. Dodatkowo, u krewnych pierwszego stopnia wywodzących się z 2 spośród zidentyfikowanych rodzin oceniono obecność przeciwciał przeciwmitochondrialnych.
Wyniki
Rodzinne występowanie PBC stwierdzono u 8 chorych należących do 4 rodzin, co po odliczeniu 4 chorych krewnych w celu uniknięcia podwójnej kwalifikacji daje zapadalność rzędu 2,66% (4/150). Rozpoznanie PBC u wszystkich osób zostało postawione lub potwierdzone w naszym ośrodku w oparciu o charakterystyczny profil biochemiczny, obecność autoprzeciwciał i ocenę morfologiczną bioptatu wątroby (z wyjątkiem 1 osoby, u której istniały przeciwwskazania do biopsji w postaci koagulopatii). W tabeli 1 przedstawiono dane kliniczne, serologiczne i histopatologiczne zidentyfikowanych pacjentów, przedstawiając chronologicznie przypadki PBC w poszczególnych rodzinach.
Tabela 1. Charakterystyka rodzinnego występowania pierwotnej żółciowej marskości wątroby.
| Rodzina i stopień pokrewieństwa | Wiek w chwili rozpoznania (rok) | Stopień PBC w ocenie histologicznej | Autoprzeciwciała | Inne choroby autoimmunologiczne | Przebieg |
| 1 | siostra (EB) | 45 (1991) | III | AMA (+)
M2 1:51200
LKM (+) | bielactwo zespół Sjögrena | PW (2000),
zgon (2000) |
| siostra (KG) | 65 (1996) | III | AMA (+)
M2 (+)
SMA (+) | nie ma | przebieg stabilny |
| 2 | siostra (TM) | 54 (1992) | nie wykonano | AMA (+)
M2 (+)
SMA (+) | nie ma | zgon z powodu niewydolności wątroby (1998) |
| siostra (KB) | 56 (1998) | III | AMA (+) | choroba Hashimoto | PW (2005),
zgon (2005) |
| 3
| siostra cioteczna (EO) | 43 (1993) | brak danych | AMA (+) | nie ma | PW (2000),
zgon (2000) |
| siostra cioteczna (WM) | 51 (1997) | III | AMA (+) | nie ma | przebieg stabilny |
| 4
| córka (EP) | 42 (1994) | II/III | AMA 1:5120 | nie ma | PW (2007) |
| matka (TW) | 69 (2004) | III/IV | AMA 1:2560
ANA 1:1280 | niedokrwistość złośliwa bielactwo choroba Hashimoto reumatoidalne zapalenie stawów zespół antyfosfolipidowy | zgon z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego (2006) |
Objaśnienia:
AMA – przeciwciała przeciwmitochondrialne,
M2 – przeciwciała przeciwmitochondrialne podtyp M2,
ANA – przeciwciała przeciwjądrowe,
SMA – przeciwciała przeciw mięśniom gładkim,
LKM – przeciwciała przeciw mikrosomom komórek wątroby i nerki,
PW – przeszczepienie wątroby (zabieg lub ustalenie wskazań do jego wykonania).
Wszyscy chorzy z rodzinnym PBC byli płci żeńskiej i poza jednym przypadkiem (rodzina 3-2 siostry cioteczne) pozostawały w relacji pokrewieństwa pierwszego stopnia (siostra – siostra, matka – córka). Średni wiek w chwili rozpoznania wyniósł 53,1 lat (42-69 lat), a okres obserwacji 8,1 lat (2-13 lat). W chwili rozpoznania 3 osoby miały cechy nadciśnienia wrotnego (żylaki przełyku i/lub wodobrzusze), w tym 1 potwierdzoną histologicznie marskość wątroby. Przebieg choroby był postępujący u 5 pacjentów: osoby te zostały zakwalifikowane do przeszczepienia wątroby z powodu postępującej niewydolności wątroby lub następstw nadciśnienia wrotnego, wśród nich 4 zmarły w oczekiwaniu na przeszczepienie lub z powodu powikłań potransplantacyjnych (wiek w chwili zgonu średnio 56,8 lat, zakres 50-53 lata); u 2 osób przebieg choroby jest stabilny, 1 osoba zmarła z powodu choroby układu sercowo-naczyniowego.
U 3 pacjentek stwierdzono współistnienie innych chorób autoimmunologicznych. Jedna z tych chorych miała jednocześnie 5 chorób autoimmunologicznych.
U wszystkich zbadanych krewnych pierwszego stopnia z rodziny 1 i 3 (uzyskano próbki surowicy odpowiednio od 8 z 12 i od 8 z 10 żyjących krewnych) nie stwierdzono obecności przeciwciał przeciwmitochondrialnych.
Dyskusja
W materiale chorych z PBC leczonych w latach 1992-2007 w Klinice Gastroenterologii i Hepatologii CMKP, rodzinne występowanie choroby stwierdzono u 2,66% pacjentów. Wyniki dotyczące tego zagadnienia publikowane w literaturze anglojęzycznej przedstawiono w tabeli 2.
Tabela 2. Rodzinne występowanie pierwotnej żółciowej marskości wątroby (PBC) wg różnych doniesień.
| Rok | Kraj (pozycja piśmiennictwa) | Liczba badanych pacjentów z PBC | Liczba pacjentów z wywiadami rodzinnymi PBC | Częstość |
| 1994 | Stany Zjednoczone (3) | 405 | 26 | 6,4% |
| 1995 | Wielka Brytania (4) | 736 | 10 | 1,33% |
| 1997 | Włochy (5) | 156 | 6 | 3,8% |
| 1999 | Japonia (6) | 156 | 18 | 5,1% |
| 1999 | Wielka Brytania (7) | 157 | 10 | 6,4% |
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Kaplan MM, Gershwin ME: Primary biliary cirrhosis. N Engl J Med. 2005; 353: 1261-1273.
2. Talwalkar JA, Lindor KD: Primary biliary cirrhosis. Lancet 2003; 362: 53-61.
3. Bach N, Schaffner F: Familial primary biliary cirrhosis. J Hepatol 1994; 20: 698-701.
4. Brind AM et al.: Prevalence and pattern of familial disease in primary biliary cirrhosis. Gut 1995; 36: 615-617.
5. Floreani A, Naccarato R, Chiaramonte M: Prevalence of familial disease in primary biliary cirrhosis in Italy. J Hepatol 1997; 26: 737-8.
6. Tsuji K et al.: Familial primary biliary cirrhosis in Hiroshima. J Autoimmun 1999; 13: 171-8.
7. Jones DE et al.: Familial primary biliary cirrhosis reassessed: a geographically-based population study. J Hepatol 1999; 30: 402-407.
8. Selmi C et al.: Primary biliary cirrhosis in monozygotic and dizygotic twins: genetics, epigenetics, and environment. Gastroenterology 2004; 127: 485-492.
9. Invernizzi P et al.: From bases to basis: linking genetics to causation in primary biliary crrhosis. Clinical Gastroenterology and Hepatology 2005; 3: 401-410.
10. Tanaka A et al.: Genetic and familial considerations of primary biliary cirrhosis. Am J Gastroenterol 2001; 96: 8-15.
11. Agarwal K, Jones DE, Bassendine MF: Genetic susceptibility to primary biliary cirrhosis. Eur J Gastroenterol Hepatol 1999; 11: 603-606.
12. Gershwin ME: The natural history of primary biliary cirrhosis: of genes and cooperation. J Hepatol 2001; 35: 412-415.
13. Lazaridis KN et al.: Increased prevalence of antimitochondrial antibodies in first-degree relatives of patients with primary biliary cirrhosis. Hepatology 2007; 46: 785-792.
14. Caldwell SH et al.: Antimitochondrial antibodies in kindreds of patients with primary biliary cirrhosis: antimitochondrial antibodies are unique to clinical disease and are absent in asymptomatic family members. Hepatology 1992; 16: 899-905.
15. Parikh-Patel A et al.: Risk factors for primary biliary cirrhosis in a cohort of patients from the United States. Hepatology 2001; 33: 16-21.
16. Bittencourt PL et al.: Prevalence of immune disturbances and chronic liver disease in family members of patients with primary biliary cirrhosis. J Gastroenterol Hepatol 2004; 19: 873
17. Invernizzi P et al.:. Frequency of monosomy X in women with primary biliary cirrhosis. Lancet 2004; 363: 533-535.
