Współczesna medycyna nadal nie zna przyczyny rozwoju otyłości. Wprawdzie wiemy, że choroba rozwija się u osób, u których obserwujemy dodatni bilans energetyczny, jednak nadal nie potrafimy wytłumaczyć skąd wynika nadmierne spożycie pokarmu przez chorego. Mając świadomość naszej bezradności w leczeniu przyczynowym choroby i braku trwałych wyników leczenia zachowawczego z jednej strony, a z drugiej zdając sobie sprawę ze szkodliwego wpływu otyłości na zdrowie, już przed blisko 60 laty sięgnięto do metod chirurgicznych w celu redukcji masy ciała.

W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych rozwijano możliwość wykorzystania wyłączeń jelitowych, stosując różne warianty zespoleń jelita czczego z krętym, bądź też bezpośrednio z jelitem grubym (1, 2, 3, 4, 5). Zaowocowało to wypracowaniem standardu wyłączenia jelitowego przez Payne´a oraz DeWinda (6). Technika zaproponowana przez nich polegała na zespoleniu proksymalnego 35-cm odcinka jelita czczego z jelitem krętym w odległości 10 cm od zastawki krętniczo-kątniczej. Prowadziła ona do znaczącej redukcji masy ciała, i nie wymagała ponownej operacji przywracającej naturalny pasaż pokarmowy po uzyskanej redukcji masy. Stała się ona na wiele lat najpopularniejszym typem operacji, stosowanym w leczeniu otyłości. Wraz ze wzrostem popularności tej metody ujawniły się również jej wady, co skłoniło kolejnych autorów do poszukiwania korzystniejszych i bardziej bezpiecznych technik opartych na wyłączeniu jelitowym (7, 8, 9). Wymienione techniki są obecnie stosowane sporadycznie.

W latach 60. wdrożono techniki operacyjne, które poza wytworzeniem zespołu ograniczonego trawienia i wchłaniania dodatkowo lub wyłącznie ograniczały możliwość spożywania nadmiaru pokarmów poprzez podział, bądź częściowe wycięcie żołądka. Pierwszą plastykę żołądka polegającą na poziomym podziale żołądka od strony krzywizny mniejszej i zachowaniu pasażu pokarmowego od strony krzywizny większej wykonano w 1971 roku (10). Operacja okazała się nieskuteczna w obserwacji odległej ze względu na poszerzanie się kanału łączącego górną i dolną część żołądka. Próbowano temu zapobiec, jak się okazało nieskutecznie, poprzez wzmacnianie omawianego kanału szwem ciągłym (11). Kolejne próby polegały na przeszyciu żołądka z pozostawieniem niewielkiego otworu w części centralnej (12). Techniki te także nie przyniosły trwałej redukcji masy ciała. Powyższe nieskuteczne próby skłoniły badaczy na przełomie lat 70. i 80. do dokonania pionowego podziału górnej części żołądka i zabezpieczenia kanału łączącego zlokalizowanego wzdłuż krzywizny mniejszej żołądka poprzez otoczenie go siatką prolenową (VBG), bądź silikonowym drenikiem (SRVG) (13, 14). W celu ograniczenia możliwości spożywania pokarmów podjęto na początku lat 80. próby uformowania żołądka w kształcie klepsydry poprzez otoczenie go opaską (15, 16, 17). W połowie lat 80. wprowadzono opaski z możliwością regulowania stopnia restrykcji (18, 19). Pierwsze operacje wyłączenia żołądkowego zostały przeprowadzone w latach sześćdziesiątych. Górna część żołądka odcięta od części dalszej miała wówczas objętość od 100 do 150 ml, zespolenie żołądkowo-jelitowe średnicę 12 mm i było łączone z początkowym odcinkiem jelita czczego bez wytworzenia pętli Roux (20). W kolejnych latach wprowadzono modyfikacje wykorzystywane do dnia dzisiejszego, a mianowicie: zmniejszenie objętości górnej części żołądka poniżej 50 ml (21), wykorzystanie pętli Roux (22), pionowy podział żołądka (23). W celu dalszego ograniczenia wchłaniania spożytego pokarmu zostało na przełomie lat 70. i 80. wprowadzone wyłączenie żółciowo-trzustkowe (24). Operacja ta została zmodyfikowana pod koniec lat 80. poprzez zastąpienie wycięcia dalszej części żołądka wycięciem osiowym od strony krzywizny większej, tzw. resekcja rękawowa (sleeve gastrectomy), co umożliwiło zachowanie odźwiernika i jego funkcji. Została wydłużona także wspólna pętla trawienna do 100 cm (25, 26).

W latach dziewięćdziesiątych dokonał się absolutny przełom w chirurgii bariatrycznej poprzez wprowadzenie techniki laparoskopowej. Początkowo wykorzystywano ją do przeprowadzenia operacji na żołądku (27, 28, 29, 30, 31). Technika laparoskopowa została także z czasem wykorzystana do przeprowadzenia operacji wyłączających (32). Mała inwazyjność naruszenia powłok ciała w technice laparoskopowej umożliwiła także wdrożenie dwuetapowego postępowania u chorych szczególnie zagrożonych możliwością wystąpienia powikłań w okresie okołooperacyjnym (33). W pierwszym etapie wykonywano rękawowe wycięcie żołądka zakładając, że z czasem, po kilku miesiącach konieczna będzie ponowna operacja o charakterze wyłączającym, na przykład wyłączenie żołądkowe lub przełączenie dwunastnicze. Obserwacja poddanych rękawowemu wycięciu żołądka wykazała jednak korzystny wpływ tej operacji na stopień redukcji masy ciała utrzymujący się u wielu chorych w obserwacji kilkuletniej (34).

Między innymi ta obserwacja zainicjowała badania, które wykazały, że rękawowe wycięcie żołądka jest nie tylko operacją wpływającą na mechaniczne ograniczenie możliwości przyjmowania pokarmów, ale przede wszystkim wpływa na stężenie hormonów regulujących spożycie pokarmów (greliny i polipeptydu PYY). Oczywiście każdego dnia ukazują się publikacje o postępie, jaki dokonuje się w chirurgii bariatrycznej. Główne kierunki badawcze koncentrują się na zmniejszeniu inwazyjności stosowanych metod poprzez wykonanie operacji przez naturalne otwory ciała lub z jak najmniejszej liczby nacięć powłok brzucha. Kolejny nurt badawczy prowadzi do odkryć wskazujących, na neurohormonalne mechanizmy regulujące spożycie pokarmów, co w konsekwencji może doprowadzić do odkrycia „tabletki na otyłość” a chirurgia otyłości odejdzie wówczas w zapomnienie.

W Polsce pierwsze doniesienia o leczeniu otyłości metodami chirurgicznymi ukazały się w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku (35, 36, 37). Stosowano wówczas wyłączenie jelitowe. Pionową opaskową plastykę żołądka wprowadzono w naszym kraju w 1993 roku (Prof. M. Pardela) (38), który do tego czasu – począwszy od roku 1977 – przeprowadzał operacje o charakterze wyłączenia jelitowego, także w odmianie własnej (wyłączenie jelitowe czczo-krętnicze: 45-15 cm w połączeniu z jednoczasową wagotomią pniową) oraz zabiegi opasania żołądka opaską nieregulowaną poprzez laparotomię. Natomiast zespół pod kierownictwem Prof. E. Stanowskiego rozpoczął w 1993 roku operacje SRVG – dysponując od roku 1978 doświadczeniem w leczeniu operacyjnym otyłości przy zastosowaniu wyłączenia jelitowego.