Streszczenie
Rozwój chirurgii rekonstrukcyjnej, jaki dokonał się w ostatnim dwudziestoleciu związany był z opracowaniem metody przenoszenia wolnych płatów tkankowych unaczynionych przez tętnice małej średnicy tzw. perforatory. We wstępnym okresie jej stosowania ostateczna decyzja, co do możliwości przeprowadzenia zabiegu przy użyciu płata unaczynionego przez perforatory zapadała śródoperacyjnie. Decydującym czynnikiem było stwierdzenie obecności naczyń, mogących stanowić szypułę płata. Ze względu na dużą ich zmienność morfologiczną, korzystanie z klasycznych opisów anatomicznych było niemożliwe. Od 1990 r. stosowane są metody diagnostyczne w przedoperacyjnej wizualizacji perforatorów. Pierwszą techniką zastosowaną w tym celu była ultrasonografia Dopplera. Dzięki niej możliwe stało się potwierdzenie obecności w miejscu dawczym, naczyń mogących potencjalnie stanowić szypułę płata tkankowego. Ze względu na wysoki odsetek wyników fałszywie dodatnich oraz brak możliwości oceny morfologicznej i funkcjonalnej badanych struktur ultrasonografia Dopplera została uzupełniona przez ultrasonografię Doppler-Duplex. Metoda ta pozwoliła na obrazowanie morfologii i przepływu krwi w badanych naczyniach, choć posiada także niedoskonałości, takie jak: długi czas i wysoki koszt badania, subiektywność uzyskanych wyników, zależną między innymi od doświadczenia badającego. Stworzenie wielorzędowej tomografii komputerowej umożliwiło obrazowanie naczyń średnicy 1 mm, co znakomicie uzupełniło metody ultrasonograficzne. Dzięki większej obiektywności, krótszemu czasowi badania, łatwiejszej interpretacji wyników oraz szerszej dostępności, wielorzędowa tomografia komputerowa uważana jest obecnie za najlepszą metodę obrazowania perforatorów tętniczych. Z uwagi na konieczność przyjęcia przez osobę badaną tą metodą dawki promieniowania rentgenowskiego, podejmowane są próby zastosowania innych technik obrazowania. W ostatnim roku potwierdzono skuteczność angiografii rezonansu magnetycznego w wizualizacji naczyń małej średnicy, co stanowić może wskazanie kierunku dalszego rozwoju metod diagnostycznych perforatorów tętniczych. Stosowanie badań ultrasonograficznych czy wielorzędowej tomografii komputerowej jest zawsze uzasadnione, gdyż przyczynia się do lepszej kwalifikacji chorych, wyboru najwłaściwszej metody leczenia, jak też pozwala skrócić czas operacji.

Summary
Progress in plastic reconstructive surgery of last 2 decades was related to development of perforator flaps. In early nineties, just after introduction of the technique, decision as to feasibility of reconstruction with perforator flap was intraoperativ. Due to high variability of perforators, standard anatomical descriptions were invaluable for the surgeons performing reconstructions. Preoperative mapping of perforators was started in 1990. Doppler ultrasonography was the first technique used in this purpose. It confirmed presence or absence of perforators in donor site area. Due to disadvantages such as very high sensitivity, high false-positive rate and inability of morphologic and functional evaluation of small vessels, Doppler ultrasonography was replaced by Doppler-Duplex ultrasonography. Also this diagnostic tool, providing better visualization of perforators, is not free from disadvantages of which most significant are high cost, long duration of examination and learning curve dependence of results. Thanks to tremendous technical advances in construction of tomography devices visualization of 1 mm vessels became a fact. Multilayer – CT is currently regarded as the best diagnostic tool in preoperative perforator mapping thanks to its higher objectiveness, shorter duration, easier interpretation and broader availability. New radiation-free diagnostic methods of perforators visualization have been recently described. Feasibility of magnetic resonans angiography in perforators mapping have been recently described indicating new directions in preoperative mapping. Ultrasonography, computed tomography and magnetic resonance angiography are good diagnostic tools capable of arterial perforators visualization. Due to improved patients selection, more accurate qualification and shortened operative time they should be routinely used in clinical practice.