© Borgis - Anestezjologia Intensywna Terapia 2/2007, s. 90-94
*Andrzej Kübler1, Ewa Mayzner-Zawadzka2, Grażyna Durek1, Wojciech Gaszyński3, Andrzej Nestorowicz4, Ewa Karpel5
Częstość występowania sepsy w oddziałach intensywnej terapii w Polsce
Prevalence and incidence of severe sepsis in intensive therapy units in Poland
1Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii AM we Wrocławiu
kierownik: prof. dr hab. n. med. A. Kübler
2Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii AM w Warszawie
kierownik: prof. dr hab. n. med. E. Mayzner-Zawadzka
3Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii UM w Łodzi
kierownik: prof. dr hab. n. med. W. Gaszyński
4Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii AM w Lublinie
kierownik: prof. dr hab. n. med. A. Nestorowicz
5Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Śl.AM w Katowicach
kierownik: prof. dr hab. n. med. E. Karpel
Summary
Introduction. Severe sepsis remains a major cause of mortality in intensive therapy units (ITUs). The severe sepsis registry in Poland indicates a high mortality rate (56%), however the incidence of severe sepsis in ITUs has not so far been estimated in Poland.
Methods. We have assessed the incidence of sepsis in Polish ITUs. Two one-day point-prevalence studies were performed via the internet between 6th December 2004 and 6th June 2005. Fourty-eight percent of all accredited ITUs in Poland, treating 1613 patients, responded and were included in the study.
Results: 34% of patients treated in ITUs presented various forms of sepsis; 16% had severe sepsis and 6% had septic shock. From the results obtained, we calculated an incidence of 12,823 cases of severe sepsis per year (34:100,000), and 34 693 cases of all forms of sepsis (91:100,000). Since the septic patients treated outside ITUs were not included in the study, the estimated number of severe sepsis patients in the Polish population is probably 2-4 times higher than those registered in accredited ITUs.
Conclusions. The prevalence and incidence of severe sepsis in Polish ITUs are high. Because of the high mortality, the long stays in ITU, and the substantial costs, severe sepsis should be considered a major public health problem in Poland.
W 1992 r. opublikowano ustalenia konferencji uzgodnieniowej w sprawie definicji sepsy i związanych z nią zespołów klinicznych, takich jak zespół ogólnoustrojowej reakcji zapalnej (SIRS – Systemic Inflammatory Response Syndrome), ciężka sepsa i wstrząs [1]. Definicje te zostały opracowane dla potrzeb badań klinicznych nad metodami leczenia ogólnoustrojowych zakażeń. Ustalenia konferencji stały się podstawą precyzyjnej diagnostyki poszczególnych zespołów klinicznych, co pozwalało na podjęcie wieloośrodkowych badań porównawczych. Zaleciły też unikanie lub eliminację określeń tradycyjnych, takich jak „ septic syndrome ” czy „ septicemia ” oraz podobnych narodowych określeń (np. polska „ posocznica ” czy rosyjskie „ gniłokrowie ”), gdyż utrudniają one kwalifikację chorych do określonych grup badawczych. W latach 90. ubiegłego wieku przeprowadzono szereg badań nad skutecznością różnych metod leczenia sepsy. Badania te potwierdziły zadowalającą czułość i specyficzność definicji określonych przez publikację z 1992 r. Z czasem definicje te zostały przyjęte do bieżącej oceny stanu chorych w OIT. W oparciu o nie rozpoczęły się również badania nad epidemiologią sepsy i pochodzących od niej zespołów klinicznych.
W 2001 r. Angus i wsp. [2] opublikowali wyniki badań nad epidemiologią zespołu ciężkiej sepsy w USA. Publikacja ta miała przełomowe znaczenie w rozwoju wiedzy nad sepsą. Częstość występowania ciężkiej sepsy określana na podstawie analizy dokumentacji szpitalnej wynosiła 3 przypadki na 1000 osób populacji rocznie a śmiertelność – 27%. Liczba zgonów z powodu ciężkiej sepsy była równa liczbie zgonów z powodu zawału serca i znacznie przekraczała liczbę zgonów z powodu groźnych chorób nowotworowych oraz AIDS. Ten ważny raport o społecznym zagrożeniu z powodu zakażeń wywołał ogromne zainteresowanie. Analizy epidemiologii ciężkiej sepsy przeprowadzone zostały w wielu krajach. Mimo, że posługiwano się różnymi metodami oceny epidemiologicznej, wyniki badań wskazywały, że ciężka sepsa jest powszechnym i bardzo groźnym problemem zdrowotnym [3].
W Polsce 9 listopada 2001 r. Polskie Towarzystwo Anestezjologii i Intensywnej Terapii powołało Grupę Roboczą ds. Sepsy. Grupa ta dokonała wstępnej ankietowej oceny wiedzy na temat sepsy wśród ordynatorów oddziałów intensywnej terapii, a następnie w kwietniu 2003 r. założyła stronę internetową www.sepsa.pl [4]. Na stronie tej rozpoczęto rejestrację przypadków ciężkiej sepsy według ustalonego wcześniej kwestionariusza. Pozwoliło to na analizę przebiegu klinicznego i wyników leczenia ciężkiej sepsy w Polsce. Zostały one opublikowane po rejestracji ponad 1000 przypadków; w 2006 r. liczba tak udokumentowanych przypadków przekroczyła 3000 [5].
Rejestr przypadków ciężkiej sepsy dostarczył wielu cennych informacji na temat rodzaju zakażeń i ich umiejscowienia, przebiegu choroby, rodzaju patogenów wywołujących zakażenie oraz stosowanych metod leczenia i śmiertelności. Dobrowolny tryb zgłaszania przypadków nie pozwalał jednak na analizę takich podstawowych wskaźników epidemiologicznych jak chorobowość oraz zapadalność.
Chorobowość oznacza liczbę osób z określoną chorobą w stosunku do liczby osób narażonych na zachorowanie w ustalonym okresie czasu (dzień, miesiąc, rok). Jeśli czas badania jest krótki (np. jedna doba), ten sposób oceny określany jest jako chorobowość punktowa. Chorobowość przedstawia sytuację w określonym przedziale czasowym. Nie określa ani liczby nowych zachorowań ani czasu trwania choroby.
Zapadalność, zwana też zachorowalnością, jest liczbą nowych zachorowań na określoną chorobę w stosunku do liczby osób narażonych na zachorowanie stwierdzoną w pewnym przedziale czasu.
Między chorobowością a zachorowalnością istnieje ścisły związek. Chorobowość jest wprost proporcjonalna do wielkości zachorowalności oraz czasu trwania choroby. Chorobowość punktowa była wykorzystywana w ważnych badaniach klinicznych epidemiologii zakażeń [6].
Celem ustalenia aktualnego zagrożenia chorych sepsą w oddziałach intensywnej terapii w Polsce oceną objęto chorobowość punktową tego zespołu klinicznego. Ponieważ istnieją informacje, że chorobowość związana z sepsą posiadać może charakter sezonowy, badania przeprowadzono dwukrotnie.
Metodyka
Badania chorobowości wykonywano w odstępach 6 miesięcy: pierwsze – 6/7 grudnia 2004 r. a następne 6/7 czerwca 2005 r. Do OIT zarejestrowanych na stronie www.sepsa.pl wysłano drogą internetową ankietę zawierającą prośbę o zgłoszenie wszystkich chorych z zakażeniami ogólnoustrojowymi, którzy byli leczeni lub przyjęci do oddziału w badanej dobie. Zakażenia zostały podzielone na trzy grupy: sepsa, ciężka sepsa i wstrząs septyczny, według definicji z 1992 r [1]. Zasady podziału zostały podane w ankiecie a definicje poszczególnych form sepsy, rozpropagowane w czasie prowadzenia rejestru sepsy były dostępne na stronie internetowej. Ankieta zawierała także pytania dotyczące liczby łóżek w szpitalu i w OIT oraz liczby chorych leczonych w OIT, w tym poddawanych sztucznej wentylacji płuc w badanej dobie.
Wartość chorobowości oceniano w zależności od zachorowalności oraz czasu trwania choroby: chorobowość (Ch) = zachorowalność (z) x czas trwania choroby (t).
Zachorowalność roczną wyliczano posługując się metodami zastosowanymi w analizie chorobowości i zachorowalności na ciężką sepsę w Holandii [7] i w Niemczech [8]. Posłużono się wzorem:
Z = Ch/1-Ch/t x 365.
Uzyskane wyniki ankietowe poddane zostały analizie statystycznej przy użyciu pakietu Statistica 5,0. Wyliczono wartości średnie i odchylenia standardowe. Istotność różnic pomiędzy poszczególnymi grupami danych oceniano testem t-Studenta. Jako poziom istotności przyjęto wartość p<0,05.
Wyniki
W grudniu 2004 r. ankietę przesłano do 182 OIT, uzyskując odpowiedź od 163, czyli 90% ankietowanych. W czerwcu 2005 r. ankietę wysłano do 191 OIT i uzyskano odpowiedź od 149, czyli 78% respondentów. Średni odsetek odpowiedzi w obydwu badaniach wynosił 84%.
Według aktualnych informacji nadzoru krajowego w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii w Polsce funkcjonowały w tym czasie 353 OIT spełniające wymagane standardy, które posiadały łącznie 2353 stanowisk leczenia. Badania zapadalności obejmowały więc: w grudniu 2004 r. – 46% a w czerwcu 2005 r. – 42% wszystkich OIT zarejestrowanych w naszym kraju. Średnia liczba stanowisk leczenia w ankietowanych jednostkach wynosiła 1138, co stanowi 48% wszystkich stanowisk OIT. Ogółem badanie dotyczyło 1613 chorych. W tabeli I zestawiono dane dotyczące liczby oddziałów, które odpowiedziały na ankietę, liczby stanowisk leczenia oraz liczby badanych chorych. Obłożenie stanowisk OIT i odsetek chorych leczonych sztuczną wentylacją płuc były podobne w obu badaniach.
Tab. I. Liczba OIT, stanowiska leczenia w OIT i liczba leczonych chorych
| Płeć |
| Mężczyźni | Kobiety |
| 14,2?2,8 | 13,0?2,6
NS |
Wszystkie kliniczne postacie sepsy występowały u 34% hospitalizowanych w OIT. Liczbę oraz odsetek chorych z rozpoznaniem sepsy, ciężkiej sepsy i wstrząsu septycznego, stwierdzone w wyniku obu badań, zestawiono w tabeli II.
Tab. II. Liczba chorych OIT z różnymi postaciami sepsy
| Badanie pierwsze n (%) | Badanie drugie n (%) | Średnia z badań n (%) |
| Liczba OIT | 163 | 149 | 156 |
| Liczba stanowisk leczenia OIT | 1204 | 1071 | 1138 |
| Liczba chorych (obłożenie) | 863 (72) | 750 (70) | 805,5 (71) |
| Liczba chorych leczonych sztuczną wentylacją płuc | 614 (71) | 517 (69) | 565,5 (70) |
Chorobowość dobowa na ciężką sepsę/wstrząs septyczny w Polsce wynosiła średnio 127,5 w materiale stanowiącym 0,48 liczby stanowisk leczenia OIT, czyli w skali kraju – 265,6. Wyliczona z tego zachorowalność roczna sięgała: 265,6/0,89/9 x 365 = 12 823 przypadki.
Zachorowalność na wszystkie postacie sepsy wynosiła natomiast: 1 564,6/0,66/9 x 365 = 34 693 przypadki. Przeliczając te wartości na 100 000 populacji, przy liczbie ludności w kraju wynoszącej w dniu 31 grudnia 2004 r. – 38 173 835, współczynnik zachorowalności na ciężką sepsę w OIT osiągał wartość 34/100 000 a na wszystkie postaci sepsy – 91/100 000.
Według danych statystycznych, w 2004 r. leczono w OIT w Polsce 95 063 chorych. Liczba przypadków ciężkiej sepsy/wstrząsu septycznego wynosiła 13,5 na 100 przyjęć do OIT, a wszystkich postaci sepsy 36,5 na 100 przyjęć do OIT.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. ACCP/SCCM Consensus Conference Committee. Definitions for sepsis and organ failure and guidelines for the use of innovative therapies in sepsis. Chest 1992; 101: 1644-1655.
2. Angus DC, Linde-Zwirble WT, Lidicker J, Clermont G, Garcillo J, Pinsky MR: Epidemiology of severe sepsis in United States: Analysis of incidence, outcome and associated costs of care. Crit Care Med 2001; 29: 1303-1310.
3. Linde-Zwirble WT, Angus DC: Severe sepsis epidemiology: sampling, selection and society. Crit Care 2004; 8: 222-226.
4. Kübler A, Durek G: Sepsa w oddziałach intensywnej terapii w Polsce – krajowe badania sondażowe. Med Intens Rat 2003; 6: 1-11.
5. Kübler A, Durek G, Zamirowska A, Duszyńska W, Pałysińska B, Gaszyński W, Pluta A: Severe sepsis in Poland – results of internet surveillance of 1043 cases. Med Sci Monit 2004; 10: 635-641.
6. Vincent JL, Bihari D, Suter PM: The prevalence of nosocomial infection in intensive therapy units in Europe – the results of EPIC study. JAMA 1995; 274: 639-644.
7. Van Gestel A, Bakker J, Veraart ChPWM, Van Hout BA: Prevalence and incidence of severe sepsis in Dutch intensive care units. Crit Care 2004; 8: 153-162.
8. Engel C, Brunkhorst FM, Reinhart K, Loffler M and the German Competence Network Sepsis (SepNet). Incidence of sepsis in German ICUs – results from the German Prevalence Study. Infection 2005; 33: (Suppl. 1), 50.
9. Flatten H: Epidemiology of sepsis in Norway in 1999. Crit Care 2004; 8: 180-184.
10. Wenzel RP, Edmont MB: Severe sepsis – National estimates. Crit Care Med 2001; 29: 1472-1473.
11. Padkin A, Golfrad C, Brady AR, Young D, Black N, Rowan K: Epidemiology of severe sepsis occurring in the first 24 hrs in intensive care units in England, Wales and Northen Ireland. Crit Care Med 2003; 31: 2332-2338.
12. EPISEPSIS Study Group: EPISEPSIS: a reappraisal of the epidemiology and outcome of severe sepsis in French intensive care units. Intensive Care Med 2004; 30: 580--588.
13. Finfer S, Bellomo R, Lipman J, French C, Dobb G, Myburgh J: Adult-population incidence of severe sepsis in Australian and New Zeland intensive care units. Intensive Care Med 2004; 30: 589-596.
14. Zahorec R, Firment J, Strakova J, Mikula J, Melik P, Novak I, Zeman J, Chlebo P: Epidemiology of severe sepsis in intensive care units in the Slovac Republik. Infection 2005; 33: 122-128.
15. Zamirowska A: Rozpoznanie i leczenie zespołu ciężkiej sepsy u chorych leczonych w Klinice Anestezjologii i Intensywnej Terapii AM we Wrocławiu. Rozprawa doktorska, Akademia Medyczna we Wrocławiu, Wrocław 2006.
