© Borgis - Nowa Pediatria 2/2010, s. 34-43
*Daria Sawaryn
Wpływ hipoterapii na umiejętności ruchowe ręki u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym
Hypotherapy influence on hand – movement's ability amongst children with cerebral palsy
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, Katedra Fizjoterapii
Kierownik Katedry: dr Helena Bartyzel-Lechforowicz
Summary
Children brain palsy is more and more significant in medical procedure. Bearing in mind frequency of this illness's occurring and huge interest in the problem's improvement, one seeks new methods, which rehabilitation can make better.
The aim of the thesis is to present effects of intensive, everyday hypo therapy amongst 53 children (girls and boys at 7-10 years old) with children cerebral palsy of diplegia spastica type in term of hand – movement's ability
The research material constituted two groups of patients within the age of 7-10 with children's cerebral palsy disease. One of the group participated in the hypoteraphy classes (an experimental group), and the second group didn't participated (a comparative group).
The research in an experimental group have established a significant improvement functions: spoon use, precisive keep and bag throwing.
Cel pracy
Mózgowe porażenie dziecięce zajmuje coraz ważniejsze miejsce w postępowaniu medycznym. Z uwagi na częstość występowania tego zespołu oraz ogromne zainteresowanie problemem usprawniania, poszukuje się ciągle nowych metod wspomagających proces rehabilitacji. Rehabilitacja dziecka z mózgowym porażeniem dziecięcym powinna rozpocząć się wcześnie i przebiegać kompleksowo z uwzględnieniem danej fazy rozwojowej dziecka.
Materiał badawczy
Badaniom poddano 106 dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym z postacią diplegia spastica. Dzieci te podzielono na dwie grupy: eksperymentalną i porównawczą.
Pacjenci grupy eksperymentalnej (poddawani hipoterapii)
Badaniami objęto 53 dzieci (26 dziewcząt i 27 chłopców) z mózgowym porażeniem dziecięcym z postacią diplegia spastica, w wieku od 7 do 10 lat (cztery kategorie wiekowe).
Pacjenci objęci badaniem mieszkali w Krakowie i w okolicach, poruszali się samodzielnie. Każdy pacjent uczestniczący w zajęciach z hipoterapii został uprzednio przebadany przez lekarza neurologa dziecięcego i skierowany na terapię. Zajęcia prowadzone były na turnusie rehabilitacyjnym w Wysowej przez dyplomowanych hipoterapeutów.
Pacjenci poddani byli intensywnej hipoterapii (fizjoterapia na koniu) na turnusie hipoterapeutycznym w Wysowej (codziennie od poniedziałku do soboty – włącznie). Łącznie odbyli 27 sesji po 30 minut każda. Badania przeprowadzono w okresie od lipca do sierpnia 2004 roku.
Pierwsze badanie było wykonane przed rozpoczęciem zabiegów z hipoterapii, a drugie badanie było wykonane po miesięcznej sesji zabiegów z hipoterapii.
Pacjenci grupy porównawczej (nie poddawani hipoterapii)
Badaniami objęto 53 dzieci (26 dziewcząt i 27 chłopców) z mózgowym porażeniem dziecięcym z postacią diplegia spastica, w wieku od 7 do 10 lat (cztery kategorie wiekowe). Pacjenci objęci badaniem mieszkali w Nowym Sączu i okolicach, poruszali się samodzielnie i z zabiegów rehabilitacyjnych korzystali od 1998 roku w Fundacji „Nadzieja” przy ul. Frajzlera 10 w Nowym Sączu. Z metod rehabilitacyjnych pod postacią hipoterapii pacjenci ci nigdy nie korzystali.
Pacjenci poddani byli rehabilitacji (codziennie od poniedziałku do soboty – włącznie). Program, według którego prowadzone były dzieci, został zaczerpnięty z metod Bobathów i Vojty.
Badania przeprowadzono w okresie od stycznia do lutego 2004 roku. Pierwsze badanie było wykonane przed rozpoczęciem cyklu badawczego, a drugie badanie było wykonane po miesiącu od pierwszego badania.
Metoda badawcza
Ocenę umiejętności ruchowych ręki prowadzono w warunkach Ośrodka Rehabilitacyjnego, opierając się na skali własnej sporządzonej na podstawie testu (Pieniążek 2000 r.) w zakresie:
– chwytanie przedmiotów całą dłonią,
– rzucanie woreczkiem,
– chwytanie precyzyjne,
– posługiwanie się łyżką, ołówkiem,
– samodzielne mycie się.
Ocenę prowadzono według następującej skali punktowej:
| 0 pkt. | brak ruchu, |
| 1 pkt. | próba ruchu, |
| 2 pkt. | ruch z pomocą, |
| 3 pkt. | ruch samodzielny, chwiejny, |
| 4 pkt. | ruch samodzielny, pewny, |
| 5 pkt. | ruch samodzielny, sprawny wielokrotnie powtarzalny. |
Hipotezy badawcze
Założono, że:
| Hipoteza 1. | Hipoterapia wpływa na poprawę sprawności ręki. |
| Hipoteza 2. | Dzieci młodsze uzyskają lepsze rezultaty terapeutyczne niż dzieci starsze. |
| Hipoteza 3. | Płeć nie jest czynnikiem różnicującym postępy terapeutyczne. |
Zastosowane metody statystyczne
Obliczono podstawowe wskaźniki statystyczne: średnią arytmetyczną, odchylenie standardowe, współczynnik zmienności, zakres zmienności min – max dla wyników wszystkich testów (Ostasiewicz i wsp. 1998).
Podstawowe miary statystyczne obliczono dla wyników wszystkich testów w celu porównania wyników dzieci z grupy eksperymentalnej i porównawczej oraz dla porównania dziewcząt i chłopców.
Do oceny zgodności rozkładów badanych zmiennych z rozkładem normalnym zastosowano test chi-kwadrat. Test zgodności chi-kwadrat służy do weryfikowania hipotezy, że obserwowana cecha charakteryzuje się w populacji określonym typem rozkładu. Sprawdzianem hipotezy zerowej o zgodności rozkładu cechy z danym rozkładem (tu: z rozkładem normalnym) jest statystyka wyrażona wzorem:
W powyższym wzorze p i oznacza prawdopodobieństwo, że cecha X przyjmuje wartości należące do i -tego przedziału klasowego, np i oznacza liczbę jednostek, które powinny znaleźć się w tym przedziale. Statystyka ta ma rozkład chi-kwadrat o df=r-s-1stopniach swobody, przy czym s oznacza liczbę parametrów, które należy wstępnie obliczyć na podstawie próby (tu: średnia i odchylenie standardowe), r oznacza liczbę przedziałów klasowych. Hipotezę zerową odrzucano, gdy wartość obliczona statystyki testowej przewyższała wartość graniczną przy przyjętym poziomie istotności (Ostasiewicz i wsp. 1998; Mynarski 2003). Do oceny wpływu hipoterapii na poprawę sprawności fizycznej zastosowano test t-Studenta (dla prób zależnych).
Statystykę testową wyznaczono według wzoru:
w którym
d jest średnią różnic obliczoną w sposób następujący:
Οd jest błędem standardowym różnic między średnimi różnic wg wzoru:
przy czym
Analiza istotności różnic została przeprowadzona na 3 poziomach istotności:
* – istotność przy poziomie 0,05
** – istotność przy poziomie 0,01
*** – istotność przy poziomie 0,001
Wyniki badań
W celu określenia związków zachodzących pomiędzy wybranymi funkcjami motorycznymi w obydwu grupach badawczych obliczono podstawowe miary statystyczne opisujące badane cechy: średnią arytmetyczną x– jako miarę położenia, odchylenie standardowe S oraz współczynnik zmienności V jako miara dyspersji (Ostasiewicz i wsp. 1998). Zestawiono także wartości minimalne i maksymalne cech.
Pierwsze badanie w grupie eksperymentalnej zostało wykonane przed rozpoczęciem intensywnych zabiegów z hipoterapii, a drugie badanie było wykonane po miesięcznej sesji zabiegów z hipoterapii.
Pierwsze badanie w grupie porównawczej zostało wykonane przed rozpoczęciem cyklu badawczego, a drugie badanie było wykonane po miesiącu od pierwszego badania.
Umiejętności ruchowe ręki
Analizując umiejętności ruchowe ręki w zakresie pięciu badanych cech, należy zauważyć, że w przypadku grupy eksperymentalnej tylko w przypadku trzech cech, jak: chwytanie precyzyjne, rzucanie woreczkiem oraz posługiwanie się łyżką, można zauważyć istotną poprawę (ryc. 1). W przypadku dwóch pozostałych badanych cech, wyniki średnich z pierwszego, jak i drugiego badania, są zbliżone do siebie (tab. 1).
Ryc. 1. Wartości średnie (x–) i odchylenie standardowe (S) uzyskane w grupie eksperymentalnej – umiejętności ruchowe ręki.
1 – pierwszy pomiar
2 – drugi pomiar
Tabela 1. Umiejętności ruchowe ręki.
| | Grupa eksperymentalna | Grupa porównawcza |
| Cecha | Badanie | x | S | V | xmin | xmax | x | S | V | xmin | xmax |
| Chwytanie całą dłonią | 1 | 4,81 | 0,39 | 8,2 | 4 | 5 | 4,79 | 0,41 | 8,5 | 4 | 5 |
| 2 | 4,81 | 0,39 | 8,2 | 4 | 5 | 4,79 | 0,41 | 8,5 | 4 | 5 |
| Wartość t-Studenta | - | - |
| Rzucanie woreczkiem | 1 | 3,60 | 0,49 | 13,7 | 3 | 4 | 3,77 | 0,80 | 21,2 | 3 | 5 |
| 2 | 4,57 | 0,50 | 10,9 | 4 | 5 | 4,09 | 0,60 | 14,6 | 3 | 5 |
| Wartość t-Studenta | -7,622*** | -4,955*** |
| Chwytanie precyzyjne | 1 | 3,53 | 0,50 | 14,3 | 3 | 4 | 3,79 | 0,86 | 22,8 | 3 | 5 |
| 2 | 4,58 | 0,50 | 10,8 | 4 | 5 | 4,02 | 0,75 | 18,6 | 3 | 5 |
| Wartość t-Studenta | -8,476*** | -3,901*** |
| Posługiwanie się łyżką | 1 | 3,51 | 0,50 | 14,4 | 3 | 4 | 3,72 | 0,88 | 23,8 | 3 | 5 |
| 2 | 5,00 | 0,00 | 0,0 | 5 | 5 | 4,04 | 0,73 | 18,1 | 3 | 5 |
| Wartość t-Studenta | -21,501*** | -4,956*** |
| Samodzielne mycie się | 1 | 2,74 | 0,45 | 16,2 | 2 | 3 | 4,00 | 1,04 | 25,9 | 2 | 5 |
| 2 | 2,74 | 0,45 | 16,2 | 2 | 3 | 4,00 | 1,04 | 25,9 | 2 | 5 |
| Wartość t-Studenta | - | - |
Biorąc natomiast pod uwagę umiejętność posługiwania się łyżką, możemy zauważyć, że w przypadku grupy eksperymentalnej, po drugim badaniu nastąpiła istotna poprawa, której to aż tak wyraźnej nie zauważamy w grupie porównawczej.
Związek pomiędzy wybranymi funkcjami motorycznymi dziećmi z grupy eksperymentalnej a płcią badanych
Na podstawie wyników średnich w obydwu grupach obserwujemy, że w przypadku badanych cech, tj.: chwytanie całą dłonią oraz samodzielne mycie się, nie zanotowano żadnej zmiany w porównaniu z badaniem pierwszym. Oznaczać to może, że płeć nie ma istotnego wpływu na te cechy (tab. 2).
Tabela 2. Umiejętności ruchowe ręki.
| | Dziewczęta | Chłopcy |
| Cecha | Badanie | x | S | V | xmin | xmax | x | S | V | xmin | xmax |
| Chwytanie całą dłonią | 1 | 4,77 | 0,43 | 9,0 | 4 | 5 | 4,85 | 0,36 | 7,4 | 4 | 5 |
| 2 | 4,77 | 0,43 | 9,0 | 4 | 5 | 4,85 | 0,36 | 7,4 | 4 | 5 |
| Wartość t-Studenta | - | - |
| Rzucanie woreczkiem | 1 | 3,69 | 0,47 | 12,7 | 3 | 4 | 3,52 | 0,51 | 14,5 | 3 | 4 |
| 2 | 4,58 | 0,50 | 10,9 | 4 | 5 | 4,56 | 0,51 | 11,2 | 4 | 5 |
| Wartość t-Studenta | -5,339*** | -7,702*** |
| Chwytanie precyzyjne | 1 | 3,38 | 0,50 | 14,8 | 3 | 4 | 3,67 | 0,48 | 13,1 | 3 | 4 |
| 2 | 4,69 | 0,47 | 10,0 | 4 | 5 | 4,48 | 0,51 | 11,4 | 4 | 5 |
| Wartość t-Studenta | -6,674*** | -6,090*** |
| Posługiwanie się łyżką | 1 | 3,50 | 0,51 | 14,6 | 3 | 4 | 3,52 | 0,51 | 14,5 | 3 | 4 |
| 2 | 5,00 | 0,00 | 0,00 | 5 | 5 | 5,00 | 0,00 | 0,00 | 5 | 5 |
| Wartość t-Studenta | -11,475*** | -11,342*** |
| Samodzielne mycie się | 1 | 2,58 | 0,50 | 19,4 | 2 | 3 | 2,89 | 0,32 | 11,1 | 2 | 3 |
| 2 | 2,58 | 0,50 | 19,4 | 2 | 3 | 2,89 | 0,32 | 11,1 | 2 | 3 |
| Wartość t-Studenta | - | - |
Obserwując trzy pozostałe cechy, można stwierdzić, że w przypadku obydwu grup różnice są statystycznie istotne. Analizując różnice średnich w rzucaniu woreczkiem: dziewczęta – 0,89 (analizując same różnice miedzy średnimi pomiaru 1 i 2), chłopcy – 1,04 oraz w chwytaniu precyzyjnym dziewczęta – 1,31, chłopcy – 0,81, możemy stwierdzić, że są różnice w postępach terapeutycznych.
Natomiast w przypadku posługiwania się łyżką obydwie grupy badawcze wykazują się poprawą w stosunku do badania pierwszego: dziewczęta – 1,50, chłopcy – 1,48 89 (analizując same różnice miedzy średnimi pomiaru 1 i 2).
Analiza współzależności pomiędzy zastosowaniem hipoterapii, płcią badanych i wiekiem badanych wykonana trójczynnikową analizą wariancji
Współzależności pomiędzy zmienną niezależną a wiekiem i płcią badanych poszukiwano przy pomocy trójczynnikowej analizy wariancji. Celem tej analizy było udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy określony w planie doświadczenia czynnik (jeden lub dwa; w tym przypadku: płeć i wiek) powoduje zróżnicowanie wyników badania poszczególnych funkcji. Zastosowanie metody analizy wariancyjnej było możliwe w odniesieniu do tych parametrów jakościowych, które można było uznać za zmienne ciągłe (silne) o rozkładzie zbliżonym do normalnego. Testowano hipotezę zerową o równości wartości średnich w populacjach generalnych – testem F Snedecora (Dobosz 2004, Jóźwiak 2001).
Analiza przeprowadzona została według następujących współzależności:
– o równości średnich arytmetycznych obliczonych dla czynnika klasyfikującego A (zastosowanie hipoterapii);
– o równości średnich arytmetycznych obliczonych dla czynnika klasyfikującego B (płeć dzieci);
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Cytowicz-Karpiłowska W, Karpiłowski B: Zastosowanie testu P. Clarka i C. Copa do oceny efektów postępowania usprawniającego dzieci z mózgowym porażaniem dziecięcym. Postępy Rehabilitacji 2001; t. XV, z. 4, 57-66. 2. Czochańska J, Łosiowski Z: Mózgowe porażenie dziecięce. [W:] Neurologia dziecięca. Red. Czochańska J, PZWL, Warszawa 1985. 3. Dobosz M: Wspomagana statystycznie analiza wyników badań. Akademicka Oficyna Wydawnicza EXIT, Warszawa 2004. 4. Engel B: Terapeutyczna jazda konna II. Strategie rehabilitacji. Fundacja "Hipoterapia" na rzecz rehabilitacji dzieci niepełnosprawnych, Kraków 2004. 5. Gołąb BK: Anatomia czynnościowa ośrodkowego układu nerwowego, PZWL, Warszawa 1992. 6. Grochmal S: Neurofizjologiczne mechanizmy w kompensacji zaburzeń układu nerwowego. [W:] Rehabilitacja w chorobach układu nerwowego. Red. Grochmal S, PZWL, Warszawa 1986. 7. Jóźwiak M, Stryła W: Leczenie rehabilitacyjno ortopedyczne chorego z mózgowym porażeniem dziecięcym. [W:] Degi W Ortopedia i rehabilitacja. Red. Marciniak W, Szulc A, PZWL, Warszawa 2003. 8. Michałowicz R: Mózgowe porażenie dziecięce. PZWL, Warszawa 2001. 9. Ostasiewicz S, Rusnak Z, Siedlecka U: Statystyka, elementy teorii i zadania. AE, Wrocław 1998. 10. Pieniążek M: Model postępowania usprawniającego po leczeniu operacyjnym urazowych uszkodzeń ścięgien zginaczy palców ręki. Studia i Monografie AWF, nr 11, Kraków 2000. 11. Sawaryn D: Hipoterapia w rehabilitacji dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym. Fizjoterapia, Wrocław 2002; 10, 3-4: 72-82. 12. Sawaryn D: Wpływ hipoterapii na poprawę stanu zdrowia pacjentów z mózgowym porażeniem dziecięcym. Refleksoterapia, Wyd. Jet, nr 3, 2009: 44-48. 13. Strauβ I: Neurofizjologiczna gimnastyka lecznicza na koniu. Fundacja na rzecz rehabilitacji konnej dzieci niepełnosprawnych, Kraków 1996. 14. Wingate R: Feasibility of horseback riding as a therapeutic and integrative program for handicapped children. Physical Therapy 1982: 62 (2): 184-186.
