© Borgis - Postępy Nauk Medycznych 3/2010, s. 188-191
*Anna Misiewicz, Jacek Różański, Małgorzata Marchelek-Myśliwiec, Magdalena Wiśniewska
Problemy psychospołeczne chorych przewlekle dializowanych
Psychosocial problems of chronic dialysis patients
Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych w Szczecinie
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Kazimierz Ciechanowski
Streszczenie
Wstęp: U chorych przewlekle dializowanych choroba ma negatywny wpływ nie tylko na stan somatyczny, ale także na wiele aspektów życia: społecznego, zawodowego i rodzinnego. Celem pracy była ocena wpływu leczenia nerkozastępczego na stan psychospołeczny badanych, wykazanie najczęstszych problemów sfery psychospołecznej oraz ocenę stopnia zadowolenia z życia.
Materiał i metody: Badania przeprowadzono w grupie 94 chorych przewlekle hemodializowanych w wieku 18-75 lat. Narzędzie badawcze stanowił autorski kwestionariusz ankiety.
Wyniki: Funkcjonowanie chorych przewlekle dializowanych ulega ograniczeniu. Ponad 50% ankietowanych uznało, że choroba spowodowała u nich ograniczenie zainteresowań. 80,85% osób w czasie trwania choroby rezygnowało z wyjazdów rekreacyjnych. 72,34% przyznało, że choroba wykluczyła ich z aktywnego życia towarzyskiego.
Wnioski: Chorzy dializowani w znacznym stopniu odczuwają wpływ choroby na sferę psychospołeczną. Rzadziej korzystają z życia kulturalnego oraz towarzyskiego, rekreacji. Choroba staje się nadrzędną sprawą w życiu.
Summary
INTRODUCTION: Disease in chronically dialyzed patients has negative impact not only on somatic state, but either on several aspects of life – public, occupational and familial ones.
Aim of the study was to assess impact of renal replacement therapy on psycho-social state of study patients and also to evaluate life satisfaction and to demonstrate most frequent psycho-social problems.
Material and methods: Study was conducted in group of 94 chronically dialyzed patients at age 18-75. Author's questionnaire was study instrument.
Results: Chronically dialyzed patients functioning was limited. More than 50% of questionnaired patients reported that disease caused limitation of concerns and 81% patients gave up recreational journeys. 72.3% patients reported exclusion from active social life.
Conclusions: Dialyzed patients to a high agree noticed impast of the disease on psycho-social sphere of life. They more rarely enjoyed cultural, recreational and social life. Disease became superior problem in their life.
Wstęp
Pacjenci przewlekle dializowani stanowią szczególną grupę chorych, których choroba nie ogranicza się jedynie do stanu somatycznego, natomiast niezwykle silnie oddziałuje na stan psychospołeczny chorych. Systematyczne dializy, stała dieta oraz ciągła kontrola własnego organizmu doprowadzają do diametralnych zmian w życiu chorych, stając się źródłem wielu problemów natury psychospołecznej. Z kolei problemy te niekorzystnie wpływają na współpracę między pacjentem, lekarzem i pielęgniarką pracującymi w stacji dializ i utrudniają osiągnięcie wyznaczonych celów leczenia.
Cel pracy
W pracy skupiono się na problemach dotyczących sfery emocjonalnej, towarzyskiej, seksualnej oraz ogólnego zadowolenia z aktualnie prowadzonego życia.
Materiały i metody
Badania przeprowadzono na grupie 94 chorych przewlekle dializowanych w 3 zachodniopomorskich stacjach dializ: w Stacji Dializ Kliniki Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych Szpitala Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie, Stacji Dializ Fresenius w Stargardzie Szczecińskim oraz Stacji Dializ HandProd w Drawsku Pomorskim. Narzędzie badawcze stanowił autorski kwestionariusz ankiety utworzony na potrzeby pracy. Wszystkie kwestionariusze czytane były respondentom podczas trwania zabiegu hemodializy. Kwestionariusz składał się z danych socjodemograficznych (tab. 1-6), ogólnych danych odnoszących się do zabiegu hemodializy (tab. 7-9) oraz stanu psychospołecznego badanych.
Tabela 1. Płeć respondentów.
| Płeć | n=94 | % |
| Kobieta | 35 | 37,23 |
| Mężczyzna | 59 | 62,77 |
Tabela 2. Wiek respondentów.
| Wiek | n=94 | % |
| 18-30 lat | 8 | 8,51 |
| 31-40 lat | 5 | 5,31 |
| 41-50 lat | 12 | 12,77 |
| 51-60 lat | 18 | 19,14 |
| 61-70 lat | 19 | 20,21 |
| > 70 lat | 32 | 34,04 |
Tabela 3. Wykształcenie badanych.
| Wykształcenie | n=94 | % |
| Niepełne podstawowe | 8 | 8,51 |
| Podstawowe | 27 | 28,72 |
| Zawodowe | 20 | 21,28 |
| Średnie | 29 | 30,85 |
| Wyższe | 10 | 10,64 |
Tabela 4. Stan cywilny badanych.
| Stan cywilny | n=94 | % |
| Kawaler/panna | 13 | 13,83 |
| Żonaty/zamężna | 55 | 58,51 |
| Wdowiec/wdowa | 22 | 23,40 |
| Żyję w nieformalnym, wolnym związku | 4 | 4,26 |
Tabela 5. Aktywność zawodowa badanych.
| Zatrudnienie | n=94 | % |
| Pracuję, jestem na rencie | 12 | 12,77 |
| Nie pracuję, jestem na rencie | 30 | 31,91 |
| Nie pracuję, jestem na emeryturze | 49 | 52,13 |
| Pracuję, jestem na emeryturze | 2 | 2,13 |
| Pracuję, jestem na rencie oraz emeryturze | 1 | 1,06 |
Tabela 6. Subiektywna ocena sytuacji materialnej badanych.
| Sytuacja materialna | n=94 | % |
| Trudna | 15 | 15,96 |
| Względna | 54 | 57,44 |
| Dobra | 25 | 26,6 |
| Bardzo dobra | 0 | 0 |
Tabela 7. Okres dializ badanych.
| Okres dializ | n=94 | % |
| 0,5-2 | 56 | 59,57 |
| 2,1-5 | 22 | 23,4 |
| 5,1-8 | 12 | 12,77 |
| 8,1-10 | 4 | 4,26 |
| >10 | 0 | 0 |
Tabela 8. Odległość miejsca zamieszkania badanych od stacji dializ.
| Odległość od stacji dializ | n=94 | % |
| Do 10 km | 49 | 52,13 |
| 11-50 km | 30 | 31,91 |
| 51-100 km | 12 | 12,77 |
| >100 km | 3 | 3,19 |
Tabela 9. Szanse badanych na przeszczep nerki.
| Szanse na przeszczep nerki | n=94 | % |
| Tak | 37 | 39,36 |
| Nie | 57 | 60,64 |
Wyniki badań i ich omówienie
W przeciągu ostatnich lat problemy pacjentów przewlekle dializowanych stały się obiektem zainteresowań wielu badaczy (8, 13). Początkowo badania zajmujące się pacjentami dializowanymi dotyczyły jedynie ich stanu fizycznego. Udowodniono jednak, że choroba przewlekła wpływa na szereg innych problemów dotyczących, m.in. sfery psychologicznej oraz społecznej chorych.Stan psychospołeczny chorych określany jest jako rozkład opinii oraz odczuć dotyczących postrzegania własnej choroby, aktualnej satysfakcji z życia osobistego oraz towarzyskiego (1, 10, 11, 12, 17).
Funkcjonowanie chorych przewlekle dializowanych na poziomie życia społecznego ulega znacznemu ograniczeniu. Wiele chorych ogranicza swą aktywność życiową, rezygnując tym samym z uczestnictwa w życiu zawodowym, rozrywkowym, towarzyskim oraz z wyjazdów rekreacyjnych (6, 7, 18).
W przeprowadzonych badaniach ponad połowa ankietowanych (57,45%), uznała, że choroba spowodowała u nich ograniczenie zainteresowań, a aż 80,85% respondentów w czasie trwania choroby zrezygnowało z wyjazdów rekreacyjnych. 68 (72,34%) spośród 94 badanych przyznało, że choroba wykluczyła ich z aktywnego uczestnictwa w życiu towarzyskim. Na tak duży spadek aktywności towarzyskiej, miał bez wątpienia wpływ fakt, że 84,04% badanych to osoby niepracujące, ograniczone zawodowo. Badając funkcjonowanie życia psychospołecznego, zapytano również badanych, czy posiadają cel w życiu niezwiązany z chorobą, do którego obecnie dążą. Przygnębiający jest fakt, że spośród 94 chorych aż 59 (62,77%) celu takiego nie posiada, a jeżeli już posiadają jakiś cel to dotyczy on jedynie choroby.
Na funkcjonowanie chorego podczas prowadzonego leczenia, istotny wpływ ma otoczenie. Dzięki silnemu wsparciu chory nie odczuwa osamotnienia w chorobie (18). Istnienie tego faktu potwierdziły badania, które udowadniają, że dzięki rodzinie połowa respondentów może liczyć na wsparcie w swojej chorobie, przez co ma poczucie bezpieczeństwa oraz stabilizacji. Dodatkowo 1/3 ankietowanych przyznała, że choroba wpłynęła na zawężenie stosunków rodzinnych.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Bień B: Wpływ pozaontogenetycznych uwarunkowań starzenia na zdrowotną i psychosocjalną sytuację ludzi starych: 15-letnie przekrojowo-sekwencyjne badania kohortowe ludzi starych w Białymstoku – rozprawa habilitacyjna. Wyd. Uczelniane AM. Białystok 1996.
2. Fijałkowska-Morawska J, Morawski J, Chrzanowski W: Jakość życia i aspekty społeczno-etyczne związane z dializą w wieku podeszłym. Nefrol i Dializ Pol 2002; 6 (1): 39-42.
3. Hryszko T, Myśliwiec M: Jakość życia chorych dializowanych. Nefrol i Dializ Pol 2000; 4 (2): 73-75.
4. Jaracz K: Sposoby ujmowania i pomiaru jakości życia. Próba kategoryzacji. Pielęg Pol 2001; 2 (12): 219-226.
5. Kimmel PL, Levy NB: Psychologia i rehabilitacja. [W:] Podręcznik dializoterapii. Pod red.: A. Książka. Wyd. Czelej. Lublin 2003.
6. Kłak R, Kazimierczak K, Penar J: Indywidualizacja wyboru metody leczenia nerkozastępczego chorych z nefropatią cukrzycową w oparciu o względy medyczne, psychologiczne i społeczne. Pol Merkuriusz Lek 2005; 19 (114): 835-838.
7. Kornaś K: Ocena jakości życia chorych dializowanych. Zdr Pub 1999; 109 (4): 139-145.
8. Kusztal M, Nowak K, Magott-Procelewska M: Ocena zależnej od zdrowia jakości życia u chorych przewlekle dializowanych. Doświadczenia własne z użyciem kwestionariusza SF-36. Pol Merkuriusz Lek 2003; 14 (80): 113-117.
9. Laudański K, Nowak Z, Wańkowicz Nastrój: Nastrój i stres chorobowy u chorych dializowanych. Pol Merkuriusz Lek 2002; 13 (77): 376-379.
10. Lichodziejewska-Niemierko M: Dializoterapia u pacjentów w podeszłym wieku. Gerontom Pol 2005; 13 (4): 230-237.
11. Majkowicz M, Lichodziejewska-Niemierko M, Afeltowicz Z: Jakość życia chorych z przewlekłą niewydolnością nerek. Psychoonkologia 1999; (4): 644-663.
12. Niewiadomska J: Psychologiczne problemy pacjentów przewlekle chorych leczonych hemodializami a poprawa jakości życia z uwzględnieniem podawania erytopetyny. Nefrol i Dializ Pol 2003; 7 (1): 25-27.
13. Niewiadomska J, Pietrzak I: Psychologiczne zagadnienia u chorych z przewlekłą niewydolnością nerek leczonych erytropoetyną i hemodializą. Nefrol i Dializ Pol 2003; 7 (4): 148-150.
14. Salmon P: Psychologia w medycynie. Wyd Gdańskie Wyd Psychologiczne. Gdańsk 2002.
15. Sapilak BJ, Steciwko A: Depresja i zaburzenia lękowe występujące w trakcie długotrwałej hemodializoterapii. Probl Lek 2004; 43 (3/4): 109-114.
16. Sapilak BJ, Steciwko A: Ocena jakości życia pacjentów dializowanych. Prob Lek 2004; 43 (3/4): 105-109.
17. Sapilak B, Mastalerz-Migas A, Steciwko A: Pacjent przewlekle dializowany w ujęciu holistycznym. Fam Med Prim Care Rev 2005; 7 (2): 149-153.
18. Ziarko E, Orzeł-Nowak A, Rak A: Jakość życia pacjentów z niewydolnością nerek. Pielęg i Położ 2001; 43 (2): 4-8.
