Streszczenie
Delirium jest złożonym zespołem neuropsychiatrycznym, szczególnie często występującym u osób starszych z wcześniej obecnymi chorobami mózgu. Podstawowymi objawami tego zespołu są nagłe zmiany funkcji poznawczych współistniejące z zaburzeniem uwagi. Zaniedbania w rozpoznawaniu tego zespołu, jak również niedostrzeganie warunkujących go zaburzeń prowadzi do błędnego rozpoznawania depresji lub otępienia. Współistnienie delirium i otępienia należy do najtrudniejszych wyzwań diagnostycznych, które wymagają różnicowania. Delirium świadczy o deficycie acetylocholiny ze względnym nadmiarem serotoniny w mózgowiu. Patofizjologia tego zaburzenia nie jest dotąd w pełni poznana. Obecnie uważa się, że zarówno uboczne działanie leków, proces zapalny, jak i odpowiedź na ostry stres wspólnie odpowiadają za zakłócenie neurotransmisji i prowadzą do majaczenia. Szczegółowe różnicowanie odnośnie udziału owych mechanizmów jest konieczne dla właściwego zapobiegania i leczenia delirium. Otępienie należy do najważniejszych czynników ryzyka delirium, ponieważ daje się je rozpoznać aż w dwóch trzecich przypadków majaczenia. Czynniki ryzyka delirium można przypisać do kategorii potencjalnie modyfikowalnych i niemodyfikowalnych. Upośledzenie słuchu, widzenia, unieruchomienie w łóżku, w tym z użyciem pasów, cewników, sond, stosowanie wielu leków jednocześnie, a szczególnie o działaniu antycholinergicznym, sedacyjnym, narkotyków, ostry udar, zwłaszcza prawego ciemienia, krwawienie wewnątrzczaszkowe, zapalenie mózgu, opon mózgowych, zakażenia, powikłania jatrogenne, niedokrwistość, odwodnienie, niedożywienie, złamanie lub uraz, zaburzenie metaboliczne, zabieg chirurgiczny, ból, stres lub deprywacja snu zaliczane są do grupy potencjalnie odwracalnych. Natomiast zaawansowany wiek, płeć męska, stan po udarze mózgu lub innych chorobach są czynnikami niemodyfikowalnymi. Zatem wystąpieniu delirium można w dużym stopniu zapobiegać, a również je i powodujące go choroby leczyć, tym niemniej w dalszej perspektywie delirium przyczynia się do pogorszenia funkcji poznawczych.

Summary
Delirium is a complex neuropsychiatric syndrome that is common in the elderly, especially those with pre-existing brain disorders. Urgent alteration in cognition as well as an inattention are a key to improve detection. Underrecognition of the syndrome and poor understanding of the underlying disorders cause misdiagnosing depression or dementia. Comorbidity with dementia is a particular challenge in the elderly. Delirium has been proposed as a low cholinergic state in the brain, accompanied by a relative excess of dopaminergic activity. Nevertheless, the pathophysiology of the condition is not fully recognized. Current evidence suggests that drug toxicity, inflammation, and cute stress responses can contribute altogether to disruption of neurotransmission, and to the development of delirium. A careful differential diagnosis for its underlying causes is required in order to proper management of delirium. Among older patients, dementia is the most prominent determinant, presenting in up to two-thirds of all cases of delirium. The risk factors contributing to delirium can be ascribed into potentially modifiable and non-modifiable groups. A sensory impairment (hearing or vision), immobilization as restraints or even catheters, medications (sedatives, narcotics, anticholinergics, corticosteroids, polypharmacy), acute stroke, especially right parietal, intracranial hemorrhage, meningitis, encephalitis, infections, iatrogenic complications, anemia, dehydration, malnutrition, fracture or trauma, metabolic disorder, surgery, pain, emotional distress, or prolonged sleep deprivation fit in potentially reversible category. An advanced age, male sex, dementia, a history of stroke or other diseases, or multiple co-morbidities are non-modifiable factors. Therefore, the delirium is potentially preventable and treatable, although can result in long-term cognitive changes.