© Borgis - Postępy Nauk Medycznych 10/2010, s. 775-778
*Dorota Bander, Magdalena Leszczyszyn-Pynka, Miłosz Parczewski, Anna Boroń-Kaczmarska
Czynniki aktywacji osteoblastów u pacjentów zakażonych HIV leczonych antyretrowirusowo
Osteoblast activation factors in HIV-infected patients on antiretroviral therapy
Katedra i Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. n. med. Anna Boroń-Kaczmarska
Streszczenie
Wstęp. Choroby kości: osteoporoza, osteopenia lub jałowa martwica kości są coraz częściej rozpoznawane w trakcie skojarzonej terapii antyretrowirusowej (cARV) u pacjentów zakażonych wirusem HIV. Ich patogeneza jest niejasna. Zaplanowano pomiary wybranych biochemicznych wykładników aktywacji osteoblastów: stężenia parathormonu (PTH) i osteokalcyny (BGP) w surowicy krwi pacjentów zakażonych HIV przed i po włączeniu cARV.
Materiał i metody. U 36 pacjentów zakażonych HIV pacjentów bez klinicznych objawów choroby kości oznaczano retrospektywnie stężenie PTH i BGP w surowicy krwi przed i po włączeniu cARV, używając testów ELISA Diagnostic Systems Laboratories.
Wyniki. Średni wiek badanych 36 pacjentów wynosił 40,4 ± 10,5 lat; kobiety stanowiły 31% (11), a mężczyźni 69% (25) ogółu badanych. Podwyższone stężenie PTH w surowicy krwi odnotowano u 4 (11%) osób przed leczeniem i u 7 (19%) pacjentów w rok lub 2 lata po włączenia cARV. Średnie stężenie PTH przed terapią wynosiło (PTH 1): 22,9 ± 28,5 pg/ml, a po rozpoczęciu cARV (PTH 2): 33,5 ± 34,0 pg/ml. Średnie stężenie osteokalcyny wynosiło w surowicy krwi przed leczeniem (BPG 1): 8,4 ± 7,9 ng/ml, a po starcie cARV wzrosło do (BGP 2): 15,4 ± 12,7 ng/ml. Wzrost stężenia parathormonu i osteoklacyny u badanych pacjentów po włączeniu cARV był istotny statystycznie w teście Wilcoxona (p<0,05).
Wnioski. Obserwowane zmiany stężenia w surowicy krwi parathormonu i osteoklacyny podczas leczenia antyretrowirusowego mogą być pomocne we wczesnej biochemicznej diagnostyce zaburzeń mineralizacji kości u leczonych pacjentów zakażonych HIV bez klinicznych objawów choroby kości. Standardową metodą diagnostyczną osteopenii i osteoporozy pozostaje pomiar gęstości kości (BMD), metodą absorpcjometrii podwójnej wiązki promieni Roentgena (DEXA).
Summary
Objectives.Bone diseases: osteoporosis, osteopenia and aseptic bone necrosis are relatively common in HIV-infected patients on combined antiretroviral therapy (cART). Pathogenesis of this abnormalities on cART are still unclear. We measured changes of biochemical factors of osteoblast activation: parathyroid hormone (PTH) and osteocalcin (BGP) serum concentrations in patients on ART.
Material and methods. In 36 patients(pts) without clinical symptoms of bone diseases, before and after one or two years of ARV, retrospectively PTH and BGP serum concentrations, using Diagnostic Systems Laboratories ELISA tests, were measured.
Results. Of 36 patients involved in the analysis (mean age: 40.4 ± 10.5 yrs), 11 (31%) were female and 25 (69%) were male. Elevated serum PTH level in 4 (11%) pts before and 7 (19%) pts past one or two years of ART were detected. Mean serum PTH concentration before ART. (PTH 1): 22.9 ± 28.5 pg/ml and after start of ART (PTH 2): 33.5 ± 34.0 pg/ml were assessed. Osteocalcin mean serum level before ART (BPG 1): 8.4 ± 7.9 ng/ml and past start of ART (BGP 2): 15.4 ± 12.7 ng/ml were measured. Increase of parathyroid hormone and osteocalcin concentrations in treated pts were statistically significant in Wilcoxon matched pairs tests (p<0.05).
Conclusions. Examination of PTH and osteocalcin serum concentrations during currently used antiretroviral therapy may be helpful in early detection of bone mineralization abnormalities in HIV-infected patients without clinical symptoms of bone diseases. Standard method used for diagnose osteopenia and osteoporosis is the bone mineral density (BMD), measured with dual X-ray absorptiometry (DEXA).
WSTĘP
Skojarzone leczenie antyretrowirusowe (cARV) poprawiło radykalnie rokowanie u pacjentów zakażonych HIV (1, 2). Śmiertelność z powodu AIDS zmniejszyła się, szacowany czas przeżycia zbliżył się do populacyjnego, ale zaczęto obserwować wczesne i odległe w czasie powikłania leczenia antyretrowirusowego (3). Wśród nich są choroby kości, takie jak osteoporoza, osteopenia i jałowa martwica kości coraz częściej obserwowane u leczonych cARV pacjentów (4, 5, 6, 7, 8). Zjawiska dotyczą odpowiednio: osteopenia – 14-84%, a osteoporoza – 0-45% zakażonych HIV (5, 6, 7, 8, 9, 10).
Przyczyny zaburzeń mineralizacji kości w zakażeniu HIV nie są w pełni poznane. Za możliwe przyczyny tego zjawiska uważa się:
1) zakażenie wirusem HIV szpiku kostnego;
2) przewlekłą aktywację limfocytów T i zwiększone stężenie takich czynników prozapalnych, jak: tumor necrosis factor – TNF, interleukina 1 – IL-1, interleukina 6 – IL-6. Czynniki te są naturalnymi aktywatorami osi osteoblasty-osteoklasty;
3) wzrost stężenia osoczowego osteoprotegeryny (OPG). OPG to naturalne białko, które działa jak bloker interakcji osteoblastów i osteoklastów, blokując utratę kości (11, 12, 13, 14).
W zakażeniu HIV opisuje się zwiększenie szybkości „obrotu kostnego”: naprzemiennej aktywacji osteolizy i odbudowy kości (15, 16). Na poniższym schemacie przestawiono miejsce różnych parametrów biochemicznych w tym procesie, z uwzględnieniem roli parathormonu (PTH) i osteokalcyny (BGP).
MATERIAŁ I METODY
Oznaczano retrospektywnie stężenie w surowicy krwi parathormonu (PTH) i osteokalcyny u 36 pacjentów zakażonych HIV przed i po roku lub 2 latach od włączenia leczenia antyretrowirusowego (cARV). Wśród badanych przeważali mężczyźni (25) i stanowili 69% grupy badanej. Jest to odzwierciedleniem epidemiologicznego zjawiska przewagi mężczyzn wśród zakażonych HIV w Polsce i w naszym ośrodku. Wiek pacjentów wynosił średnio 40,4 lat, zakres wieku: 23-61 lat. Do badania włączono osoby, które zakwalifikowano do leczenia cARV na podstawie aktualnych standardów a chorzy z rozpoznaniem zespołu nabytego niedoboru odporności – AIDS, stanowili 10-osobową grupę (28%). Wyjściowe wartości limfocytów T CD4 wynosiły 6-685 komórek/?L, średnio 250 komórek/?L, a wiremia HIV zawierała się w zakresie 400-750 000 kopii/ml, średnio 171 225 kopii/ml. Dominowali pacjenci leczeni schematem leków zawierających inhibitory proteazy (PI) wirusa HIV – 64%. Czas leczenia cARV wynosił 12-24 miesiące, średnio 15,7 miesiąca. Demograficzna i kliniczna charakterystyka pacjentów została zebrana w tabeli 1.
Tabela 1. Demograficzna i kliniczna charakterystyka pacjentów.
| Parametr | Wartość |
Płeć: Mężczyźni
Kobiety | 25 (69%)
11 (31%) |
| Wiek (lata) | 40,4 ? 10,5 |
| Rozpoznanie AIDS | 10 (28%) |
| Wyjściowa liczba T CD4 (komórek/?L) | 240,5 (13-685) |
| Zmiana T CD4 na cARV (komórek/?L) | 189 (-287-620) |
| Wyjściowa wiremia HIV (kopii/ml) | 121 000 (400-750 000) |
| Wiremia HIV < 400 (kopii/ml)* | 31 (89%) |
| Wiremia HIV < 50 (kopii/ml)* | 23 (64%) |
| Pacjenci leczeni inhibitorami proteazy HIV (Protease Inhibitors = PIs) | 23 (64%) |
| Pacjenci nieleczeni inhibitorami proteazy HIV (non PIs) | 13 (36%) |
| Czas trwania cARV (miesiące) | 15,7 ? 5,6 |
Dane prezentowane jako: średnia ± SD; N (%) lub średnia (zakres)
*Dane dostępne dla 35 pacjentów.
Stężenie PTH i BGP w surowicy krwi pacjentów oznaczano komercyjnymi testami ELISA firmy Diagnostic Systems Laboratories. Pomiarów dokonywano dwukrotnie u każdego pacjenta: przed i po włączeniu leków antyretrowirusowych.
WYNIKI
Nadmiar parathormonu w surowicy kwi stwierdzono przed leczeniem u 4 (11%) pacjentów, a po włączeniu cARV u 7 (19%) badanych. Zaobserwowano istotnie statystycznie wyższe wartości zarówno PTH, jak i BGP, po włączeniu leczenia uzyskując wartości średnie przed leczeniem dla PTH – 22,9 pg/ml i BGP – 8,4 ng/ml, a po włączeniu cARV odpowiednio PTH – 33,5 pg/ml i BGP – 15,4 ng/ml.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Murphy EL, Coller AC, Kalish LA et al.: Highly active antiretroviral therapy decreases mortality and morbidity in patients with advanced HIV disease. Ann Intern Med 2001; 344: 1764-72.
2. Patella FJ, Delaney KM, Moorman AC et al.: Declining morbidity and mortality among patients with advanced human immunodeficiency virus infection. N Engl J Med 1998; 338: 853-60.
3. Walker UA, Setzer B, Venhoff N: Increased long-term mitochondria toxicity in combinations of nucleoside analogue reverse-transcriptase inhibitors. AIDS 2002; 16: 2165-73.
4. Bongiovanni M, Fausto A, Cicconi P et al.: Non-nucleoside-reverse-transcriptase-inhibitor-based HAART and osteoporosis in HIV-infected subjects. J Antimicrob Chemother 2006; 58 (2): 485-6.
5. Moore AL, Vashisht A, Sabin CA et al.: Reduced bone mineral density in HIV-positive individuals. AIDS 2001; 15: 1731-3.
6. Knobel H, Guelar A, Vallecillo G et al.: Osteopenia in HIV-infected patients: is it the diseases or is it the treatment? AIDS 2001; 15:807-808.
7. Amiel C, Ostertag A, Slama L, et al.: BMD is reduced in HIV-infected men irrespective of treatment. J Bone Miner Res 2004; 19: 402-9.
8. Carr A, Miller J, Eisman JA, Cooper DA: Osteopenia in HIV-infected men: association with asymptomatic lactic acidemia and lower weight pre-antiretroviral therapy. AIDS 2001; 15: 703-9.
9. Teichmann J, Stephan E, Lande U et al.: Osteopenia in HIV-infected women prior to highly active antiretroviral therapy. J Infect 2003; 46: 221-7.
10. Carvalho EH, Gelenske T, Bandeira F, Albuquerque Mda F: Bone mineral density in HIV-infected women taking antiretroviral therapy: a systematic review. Arq Bras Endocrinol Metabol 2010; 54 (2): 133-42.
11. Nacher M, Serrano S, Gonzalez A et al.: Osteoblasts in HIV-infected patients: HIV-1 infection and cell function. AIDS 2001; 15: 2239-43.
12. Kong YY, Penninger JM: Molecular control of bone remodeling and osteoporosis. Exp Gerontol 2000; 35: 947-56.
13. Grcevic D, Katavic V, Kresimir I et al.: Cellular and molecular interactions between immune system and bone. Croat Med 2001; 42: 384-92.
14. Coaccioli S, Del Giorno R, Crapa G et al.: Study of bone metabolism in patients with chronic HIV infection. Clin Ter 2009; 160 (6): 451-6.
15. Fausto A, Bongiovanni M, Cicconi P et al.: Monforte. Potential predictive factors of osteoporosis in HIV-positive subjects. Bone 2006; 38: 893-7.
16. Bongiovanni M, Tincati C: Bone diseases associated with human immunodeficiency virus infection: pathogenesis, risk factors and clinical management. Curr Mol Med 2006; 6 (4): 395-400.
17. Cummings SR, Bates D, Black DM: Clinical use of bone densitometry: scientific review. JAMA 2002; 288: 1889-97.
18. Negredo E, Martínez-López E, Paredes R et al.: Reversal of HIV-1-associated osteoporosis with once-weekly alendronate. AIDS 2005; 19: 343-5.
