© Borgis - Postępy Fitoterapii 2/2010, s. 106-113
*Irena Matławska, Izabella Łajs
Znaczenie spożywcze, lecznicze i kosmetyczne oleju arganowego
Dietary, medicinal and cosmetic significance of argan oil
Katedra i Zakład Farmakognozji Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego, Poznań
Kierownik Katedry i Zakładu: prof. dr hab. Irena Matławska
Summary
Traditionally, the Argan tree is used for many purposes. The nuts of the fruits of Argania spinosa are used to prepare edible oil, which is also advocated as moisturising agent of the skin as well as for the hair, against acne juvenile and the healing of burns. Not only the oil, but also leaf tea, the pericarp fruit, the almond paste and the root of the tree are used for treating different healthy problems. Recent studies suggest that dietary Argan oil from many others activities, could protect against atherosclerosis and cancer and improves plasma lipid profiles and inhibit LDL peroxidation.
Wstęp
Argania spinosa odgrywa ważną rolę dla ludności południowo-wschodniego Maroka, dostarczając pożywienia ludziom i zwierzętom oraz drewna opałowego. Olej arganowy o cennych wartościach odżywczych i antyoksydacyjnych znalazł zastosowanie w przemyśle spożywczym, kosmetycznym i farmaceutycznym. Naturalne składniki obecne w oleju przeciwdziałają oznakom przedwczesnego starzenia się skóry, mają też znaczenie lecznicze w różnych dolegliwościach skórnych i metabolicznych, obniżają ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego, a także chorób nowotworowych. Zainteresowanie olejem arganowym jest coraz większe. Ponieważ olej arganowy był mało rozpowszechniony, stąd badania dotyczące składu, a także oddziaływania na organizm człowieka, są ograniczone.
Argania spinosa (L.) Maire = A. sideroxylon Roem & Shult, Argania żelazna, jest jedynym gatunkiem należącym do rodzaju Argania, rodziny Sapotaceae – Sączyńcowate. Drzewo arganowe jest endemitem występującym wyłącznie w południowo-zachodnim Maroku, pomiędzy Essaouira a Agadirem na wapiennych, półpustynnych terenach, ograniczonych w ciągu ostatnich 100 lat do około 820 tys. hektarów. Ocenia się, że na terenie tym występuje około 21 milionów drzew arganowych, a ich liczba w ostatnim stuleciu zmniejszyła się o 1/3. Zagrożeniem dla lasów arganowych jest ich zamiana w pola uprawne, wykorzystywanie bardzo twardego drewna do produkcji węgla drzewnego i inne negatywne skutki działalności człowieka. Gatunek ten w 1998 roku został wpisany przez UNESCO na listę chronionej biosfery (1, 2).
Argania spinosa jest niewielkim, wolno rosnącym, długowiecznym, żyjącym nawet 150-200 lat wiecznie zielonym, cierniowym drzewem o sękatym pniu, od 8 do 10 m wysokości. Czasami występuje w formie krzewiastej, wtedy pień jest splątany z kilku pędów. Do momentu zbioru owoców strażnicy pilnują drzew arganowych przed kozami, które wspinają się po nim w celu zjadania owoców i liści. Owoce dojrzewają w czerwcu – lipcu, podobne są do owoców oliwki, lecz nieco większe i bardziej okrągłe, 2-4 cm długie i 1,5-3 cm szerokie, dojrzałe mają barwę jaskrawo-żółtą. Owocnia składa się z gorzkiej skórki, miąższu i zdrewniałej owocni wewnętrznej w postaci twardego orzecha, zawierającego jedno do trzech nasion w kształcie migdała. Roślina przystosowała się do suchego klimatu i ubogiej w sole mineralne gleby. Korzenie wrastają głęboko, tym samym pomagają rozpulchnić ziemię i zapobiegają erozji, spowodowanej deszczami lub wiatrami. W wyjątkowo niekorzystnych warunkach drzewo zrzuca liście, ale przy sprzyjających warunkach, nawet po kilku latach, odradza się. Drzewa arganowe dostarczają rdzennym mieszkańcom Maroka (3 miliony Berberów) pożywienia dla bydła, a także oleju do celów spożywczych, leczniczych i kosmetycznych (1).
Olej, nazwany przez mieszkańców ardjan, marokańskie złoto lub migdał Berberów, ma pomarańczowy kolor oraz delikatny orzechowy zapach. Przez długi czas olej arganowy nawet w Maroku był trudno dostępny poza regionem jego produkcji, gdyż produkowany był wyłącznie dla własnych potrzeb. Od 2000 roku wzrosło zainteresowanie olejem arganowym, który dotarł początkowo do Ameryki, gdzie jest dostępny w specjalistycznych sklepach w cenie około 40-50 dolarów za 500 ml, a potem do Europy.
Otrzymywanie oleju arganowego metodą tradycyjną
Otrzymywaniem oleju arganowego metodą tradycyjną, ulepszaną z pokolenia na pokolenie, zajmują się marokańskie kobiety. Jest to bardzo pracochłonny proces, a uzyskanie jednego litra oleju trwa ok. 10 godzin, do którego wyprodukowania potrzeba około 2 kg jąder nasiennych, otrzymanych z około 50 kg dojrzałych owoców, którą to ilość można uzyskać z jednego drzewa. Oddzieloną owocnię przeznacza się na paszę, a twarde orzechy miażdży się przy użyciu dwóch kamieni. Jądra nasienne, po łagodnym przypiekaniu w celu uzyskania charakterystycznego orzechowego smaku i zapachu, są mielone, a po zmieszaniu z letnią wodą brunatna masa jest ręcznie ugniatana na kamiennych żarnach. Wyciskana emulsja jest zlewana, a następnie filtrowana, w celu konserwacji dodawana jest sól. Olej może być przechowywany nie dłużej niż 3-6 miesięcy i stąd otrzymywany jest na bieżące potrzeby (2).
Otrzymywanie oleju arganowego metodą tłoczenia i ekstrakcji
W celu zwiększenia produkcji, a także uzyskania tańszego oleju arganowego, wprowadzono metodę tłoczenia mechanicznego na zimno, a także metodę ekstrakcyjną przy użyciu lipofilnych rozpuszczalników. Termin przydatności do spożycia oleju tłoczonego wydłużył się z 6 miesięcy do 2 lat. Olej uzyskany metodą ekstrakcyjną wykazuje inne właściwości organoleptyczne i może być stosowany wyłącznie do celów przemysłowych, np. jako składnik preparatów kosmetycznych, gdzie nie są istotne walory smakowe produktu (1).
Skład chemiczny oleju arganowego
Głównymi składnikami oleju są (około 99%) mono, di-, i triglicerydy, głównie nienasyconych kwasów tłuszczowych; 80% tych kwasów stanowi kwas oleinowy (C18:1) i linolowy (C18:2) ze śladowym udziałem kwasu linolenowego, a także wolne kwasy tłuszczowe.
Frakcja niezmydlających się składników oleju zawiera około 20% pentacyklicznych alkoholi terpenowych, pochodnych lupanu, ursanu i oleananu, wśród których zidentyfikowano butyrospermol (18,1%), tirukalol (27,9%), β-amyrynę (27,3%) oraz lupeol, 24-metylocykloartanol, citrostadienol i cykloeukalenol (3).
Sterole stanowią około 20% niezmydlającej się frakcji, są to δ-7 sterole: spinasterol (44%), dihydrospinasterol = szotenol (48%), nieznaczne ilości awenasterolu i 8,22-stigmastadien-3β-ol-u, a także metylowane sterole: cykloeukatenol i citrostadienol. Spinasterol i szotenol są unikalnymi sterolami, rzadko spotykanymi w olejach roślinnych, spośród których spinasterol uważany jest za charakterystyczny dla rodziny Sapotaceae. W oleju arganowym nie stwierdzono obecności charakterystycznych dla olejów roślinnych δ-5 steroli, spośród których najpopularniejszym jest β-sitosterol (4).
W oleju arganowym jest okolo 700 mg/kg tokoferoli, głównie γ-tokoferol (75%) i α-tokoferol (7%), natomiast ksantofile (karotenoidy z funkcją tlenową) stanowią około 42% niezmydlającej się frakcji (5). Inne związki fenolowe w oleju arganowym występują w ilościach śladowych (<5,0 mg/kg), są to kwasy: ferulowy, syryngowy kawowy, p-hydroksybenzoesowy, wanilinowy oraz alkohol fenetylowy, tyrosol, sekoirydoid, oleuropeina (5), ponadto epikatechina, katechina i katechol (6).
Węglowodory w oleju arganowym są reprezentowane przez skwalen, a jego zawartość wynosi około 0,3% i jest porównywalna z zawartością tego związku w oleju oliwkowym, podczas gdy w innych olejach nie jest wyższa niż 0,15% (5). Analiza 21 próbek oleju arganowego, pochodzących z różnych rejonów i otrzymywanych różnymi metodami: tradycyjną, mechaniczną i ekstrakcyjną, wykazała zbliżoną zawartość kwasów tłuszczowych, tokoferoli i steroli (7).
Zastosowanie oleju arganowego w celach spożywczych
Od dawna olej arganowy, również wytłoki po oddzieleniu oleju metodą tradycyjną, zmieszane (np. z miodem), wykorzystywane są w celach spożywczych. W przemyśle spożywczym olej arganowy stanowi dodatek do marynowanych potraw oraz sosów sałatkowych.
Porównanie oleju arganowego z innymi olejami
W oleju arganowym skład kwasów tłuszczowych jest zbliżony do oleju sezamowego i arachidowego, przy czym zawiera mniejszą ilość kwasu oleinowego (około 45%) niż olej oliwkowy i rzepakowy z odmiany bezerukowej (około 60%), uważane za najzdrowsze. Stabilność oleju arganowego jest porównywalna z olejem słonecznikowym; po podgrzaniu go do 63,5°C nie stwierdzano wodoronadtlenków (metodą NMR), jako wyniku absorbowania tlenu (8). W oleju arganowym brak jest β-sitosterolu (δ-5 sterol), podczas gdy zawiera on spinasterol i szotenol (δ-7 sterole), mniej jest α-tokoferolu: około 50 mg/kg oleju, podczas gdy w oleju oliwkowym jest go około 190 mg/kg, a w oleju słonecznikowym około 532 mg/kg. Zawartość skwalenu w oleju arganowym wynosi około 313 mg/100 g, w oleju oliwkowym – 499 mg/100 g, a w oleju słonecznikowym tylko 6 mg/100 g. W oleju słonecznikowym i oliwkowym są natomiast wyższe niż w oleju arganowym ilości związków fenolowych, np. 793 mg/kg w oleju oliwkowym (8).
Badanie jakości oleju arganowego
W związku z wysoką ceną oleju arganowego poszukiwane są metody standaryzacyjne, które potwierdzałyby jego tożsamość i pozwalałyby na wykrycie zafałszowania tańszymi olejami. Obok badania składu kwasów tłuszczowych, może być stosowana gazowa chromatografia do wykazania zawartości kampesterolu występującego w oleju arganowym w śladowych ilościach, chociaż istnieje niebezpieczeństwo fałszowania olejem z usuniętym częściowo kampesterolem (9). Olej może być też otrzymywany z nasion pochodzących z owoców zjadanych przez kozy, wykazuje wówczas inne cechy organoleptyczne, związane z różnym składem frakcji lotnych. Wykorzystanie analizy składników lotnych w celu określenia jakości oleju arganowego wymaga dalszych badań (10).
Właściwości kosmetyczne oleju arganowego
Olej arganowy pielęgnuje, odżywia i regeneruje skórę, chroni przed przedwczesnym pojawieniem się zmarszczek i przed niekorzystnymi warunkami zewnętrznymi, przeciwdziała podrażnieniom, w tym spowodowanym opalaniem, wzmacnia włosy i paznokcie. Stymuluje proces oddychania wewnątrzkomórkowego, neutralizuje wolne rodniki, chroni tkankę łączną, odbudowuje płaszcz hydrolipidowy skóry i zwiększa zawartość składników odżywczych w skórze i włosach.
Doskonale absorbowany przez skórę szybko się wchłania, wygładzając ją i uelastyczniając. Stąd wykorzystuje się go do masażu, a także jako składnik kosmetyków dla skóry zniszczonej i dojrzałej, kremów ochronnych do rąk, balsamów do ciała, przeciwzmarszczkowych kremów pod oczy, do produkcji mydeł, szamponów oraz płynów po goleniu (11).
W badaniu kremu składającego się z wyciągów z nasion palmy sabalowej, nasion sezamu i oleju arganowego, wzięło udział 9 mężczyzn i 11 kobiet w wieku 17-50 lat, spośród których 16 miało cerę tłustą, a 4 osoby mieszaną. Próbę prowadzono w okresie zimowym, a pomiary poziomu łoju, na początku i po 4 tygodniach eksperymentu, badano na czole i obu policzkach urządzeniem Sebumeter. Poprawę wyglądu skóry deklarowało 95% uczestników badania, redukcja poziomu łoju wyniosła 22%, a obszar pokryty tłustymi punktami zmniejszył się o 42% przy niezmienionej liczbie gruczołów łojowych (12).
Zastosowanie oleju i różnych części drzewa arganowego w medycynie ludowej
Olej arganowy od wieków wykorzystywany jest przez mieszkańców Maroka w różnych dolegliwościach. Zewnętrznie nie tylko do pielęgnacji skóry, ale również w schorzeniach skórnych, głównie w trądziku młodzieńczym i ospie wietrznej, a także w egzemie, pęknięciach skóry, w celu przyspieszenia gojenia się oparzeń. Doustnie natomiast stosowany jest w reumatyzmie, jako żółciopędny i lipolityczny oraz jako czynnik hepatoochronny i obniżający poziom cholesterolu. Ponadto stosowany jest w miażdżycy i nadciśnieniu, także jako przeciwbólowy i przeciwzapalny. Uważa się, że olej arganowy wzmacnia organizm, usprawnia produkcję plemników i działa jako afrodyzjak (2), może też przeciwdziałać poronieniom (10).
Napary z liści są zalecane doustnie w stanach zapalnych żołądka, w biegunkach, gorączce i bólach głowy; zewnętrznie w formie okładów w zwichnięciach stawów, w leczeniu ran i w świerzbie. Wyciągi z owocni stosowane są w pokrzywce, łupieżu i grzybicach. Pasta ze zmielonych nasion stosowana jest w łupieżu i wypadaniu włosów, a także w egzemie i pokrzywce. Korzenie natomiast stosowane są w cukrzycy (13).
Badania naukowe, mające na celu potwierdzenie biologicznej aktywności oleju arganowego i różnych ekstraktów, rozpoczęły się w końcu lat 90-tych. Wskazują one na korzystny wpływ w schorzeniach sercowo-naczyniowych, w miażdżycy i w nadciśnieniu oraz w stanach zapalnych i w profilaktyce choroby nowotworowej ze względu na aktywność antyoksydacyjną, antyproliferacyjną i cytotoksyczną. Wykazano też aktywność przeciwmalaryczną.
Badania aktywności przeciwutleniającej
Frakcja oleju arganowego bogata w związki fenolowe zapobiegała utlenianiu ludzkich lipoprotein o niskiej gęstości LDL (inkubacja z CuS04). W stężeniach badanej frakcji w granicach od 0 do 320 mg/ml obserwowano znaczące, dawkozależne przedłużenie fazy lag i obniżanie szybkości peroksydacji lipidów (p<0,0l), zmniejszanie tworzenia skoniugowanych dienów i aldehydu malonowego (MDA), zmniejszanie zanikania witaminy E, a także zwiększanie płynności fosfolipidowej błony HDL (p=0,0004) oraz zwiększanie przy udziale HDL wypływu cholesterolu z makrofagów (14). Podobne efekty dawkozależne, w związku ze zdolnością zmiatania wolnych rodników i chelatowania jonów Cu (II), obserwowano w badaniu wyciągu z owocni. Powyższa aktywność może odpowiadać za zmniejszanie ryzyka wczesnej aterogenezy oraz zapobieganie miażdżycy tętnic i chorobom układu sercowo-naczyniowego. Wyciąg z owocni działał też cytotoksycznie (0-40 mg/ml) (17).
Wyciąg octanu etylu, eteru naftowego i odwar z owoców arganii, w których określono zawartość polifenoli (89,4-218,0 mg/g w przeliczeniu na kwas galusowy), garbników (39,3-214,0 mg/g w przeliczeniu na katechinę), flawonoidów (3,4-11,1 mg/g w przeliczeniu na kwercetynę) i antocyjanów (0,74-10,92 na cyjanidynę), poddano badaniom in vitro w celu wykazania aktywności antyoksydacyjnej, przeciwmalarycznej i cytotoksycznej (komórki ludzkiego raka piersi MCF7). Dobrą (wyciąg octanu etylu i odwar) i umiarkowaną aktywność antyoksydacyjną (eter naftowy) wykazano w teście z DPPH (IC50=32,3-600,8 μg/ml) i ABTS (IC50=11,9-988,8 μg/ml). Dodatkowo wyciąg octanu etylu (IC50=35 do>100 μg/ml), działał przeciwko szczepom Plasmodium falciparum opornym na chlorochinę oraz wykazywał aktywność cytotoksyczną (IC50=42 do>100 μg/ml). Wykazano korelację pomiędzy zawartością antocyjanów w wyciągach a aktywnością antyoksydacyjną (R2=0,9867) i antymalaryczną (R2=0,8175) (13).
Badania aktywności antyproliferacyjnej składników oleju arganowego oraz frakcji saponin z wytłoków
Wykazano, stosując metodę in vitro, cytotoksyczny i antyproliferacyjny, dawko-zależny wpływ tokoferoli, polifenoli i steroli z oleju arganowego oraz frakcji saponin z wytłoków na hormonozależne i hormononiezależne trzy linie komórkowe raka prostaty człowieka (DU 145, LNCaP i PC3) porównywalny z 2-metoksyestradiolem o znanym działaniu antyproliferacyjnym. Tokoferole działały antyproliferacyjnie najsilniej na linie komórek DU 145 i LNCaP, a wartość GI50 (stężenie w 50% hamujące wzrost) wynosiła odpowiednio 28 i 32 mg/ml. Frakcja saponin z wytłoków wykazywała najlepsze działanie antyproliferacyjne na komórki linii PC3 (GI50= 18 mg/ml). Polifenole wywierały podobne działanie antyproliferacyjne na linie komórkowe DU 145 i LNCaP (GI50 wynosiło odpowiednio 73 i 70 μg/ml), a sterole zróżnicowane (GI50= 46 i 60 μg/ml). Sterole oleju arganowego wywierały najlepszy efekt antyproliferacyjny (GI50= 43 μg/ml) na komórki linii PC3. Polifenole i sterole zwiększały liczbę proapoptycznych jąder w komórkach LNCaP, porównywalnie z 2-metoksyestradiolem. Składniki oleju arganowego mogą więc zapobiegać chorobom proliferacyjnym, jakim jest rak prostaty (16, 17).
Przeciwdziałanie nadciśnieniu
Pierwsze badania i n vivo, przeprowadzone na szczurach z hipertensją, wykazały, że olej arganowy powodował powrót do normalnego ciśnienia krwi i indukował hipocholesterolemię. Powtórzono test na myszoskoczkach ( Meriones shawi) z wywołaną wysokokaloryczną dietą i brakiem aktywności fizycznej, hipertensją, dyslipidemią i hiperinsulinemią. Po 2 miesiącach podawania oleju arganowego w ilości 5 mg/kg/dzień, analogicznie jak wcześniej szczurom, glikemia obniżała się o 4,4%, całkowity cholesterol o 14,4%, frakcja LDL o 32,5%, insulinemia o 26,8%, ciśnienie skurczowe o 28,8%, a rozkurczowe o 30,5%. Obserwowano również wzrost poziomu HDL o 27,9% i TG o 16,2%. Dieta z olejem arganowym nie wpływała na masę ciała zwierząt. Autorzy przypisują dominujący wpływ na powyższą aktywność nienasyconym kwasom tłuszczowym przy udziale pozostałych składników oleju (18).
Po 5 tygodniach podawania oleju arganowego (10 ml/kg) szczurom z hipertensją i normotensją obserwowano u hipertensyjnych szczurów redukcję ciśnienia skurczowego krwi (mierzoną metodą tail cuff) (p<0,05) i zwiększenie (p<0,01) odpowiedzi śródbłonków naczyń, poprzez relaksację pierścienia aorty i małych arterii krezkowych indukowanej karbocholem (10-8-10-4M), wstępnie obkurczonych fenylefryną. Inhibitor syntazy NO (L-N-W-nitroarginina (3x10-5M) powodował większy udział NO w relaksacyjnym działaniu podczas badania. Po blokowaniu cyklooksygenazy (COX) indometycyną (10-5M) charakteryzowano włączenie metabolitów szlaku COX w odpowiedzi zależnej od śródbłonków. Olej arganowy znacząco obniżał (p<0,05) uwalnianie tromboksanu A2 w aorcie i małych arteriach krezkowych u szczurów z nadciśnieniem (potwierdzone eksperymentami w obecności antagonisty receptorów dla tromboksanu A2 i prostaglandyny H2 – ICI 192,605 (10-5M). Korzystne działanie oleju arganowego może wynikać z obniżania stresu oksydacyjnego, na co wskazywały wyniki otrzymane po inkubacji z antyoksydantami: dysmutazą nadtlenkową i katalazą (19).
Ochronny wpływ saponin z A. spinosa przeciwko hemolizie indukowanej wolnymi rodnikami
Saponiny z A. spinosa w niehemolizujących stężeniach obniżały hemolizę erytrocytów indukowaną przez wolne rodniki o 53,2%, przez 2 mM aspiryny o 75%, a przez acetaminofen o 68%, podczas gdy witamina E (0,3 μM) nie wykazywała aktywności antyoksydacyjnej. Łączne stosowanie 1 mg/l saponin z A. spinosa i 0,3 μM witaminy E powodowało 68% ochronę przed hemolizą erytrocytów. Synergistycznego efektu nie wykazywało połączenie acetaminofenu (2 mM) z witaminą E (0,3 μM). Wyniki potwierdzają antyoksydacyjną aktywność saponin, a także ich zdolność do potęgowania antyoksydacyjnego potencjału witaminy E (20).
Aktywność przeciwcukrzycowa
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Charrouf Z, Guillaume D. Ethnoeconomical, ethnomedical, and phytochemical study of Argania spinosa (L.) Skeels. J Ethnopharmacol 1999; 67:7-14. 2. Morton JF, Voss GL. The argan tree ( Argania sideroxylon, Sapotataceae), a desert source of edible oil. Econom Bot 1987; 41:221-33. 3. Charrouf Z, Wieruzeski JM, Fkih-Tétouani S i wsp. Triterpenoid saponins from Argania spinosa. Phytochem 1992; 31:2079-86. 4. Farines M, Charrouf M, Soulier J. The sterols of Argania spinosa seed oil. Phytochem 1981; 20:2038-9. 5. Khallouki F, Younos C, Soulimani R i wsp. Consumption of argan oil (Morocco) with its unique profile of fatty acids, tocopherols, squalene, sterols and phenolic compounds should confer valuable cancer chemopreventive effects. Eur J Cancer Prev 2003; 12: 67-75. 6. Charrouf Z, Guillaume D. Phenols and polyphenols from Argania spinosa. Am J Food Technol 2007; 2:679-83. 7. Hilali M, Charrouf Z, Soulhi A i wsp. Influence of origin and extraction method on argan oil physico-chemical characteristics and composition. J Agric Food Chem 2005; 23, 53:2081-7. 8. Khallouki F, Spiegelhalder B, Bartsh H i wsp. Secondary metabolites of the argan tree (Morocco) may have disease prevention properties. Afr J Biotechnol 2005; 4:381-8. 9. Charrouf Z, El Hamchi H, Mallia S i wsp. Influence of roasting and seed collection on argan oil odorant composition. Nat Prod Commun 2006; 1: 99-04. 10. Charrouf Z, Guillaume D. Argan oil: Occurrence, composition and impact on human health. Eur J lipid Sci Technol 2008; m 110:632-6. 11. Rossignol-Castera A. Development Manager ITERG, France Vegetable oils for cosmetic applications a.rossignol-castera@iterg.com. 12. Dobrev H. Clinical and instrumental study of the efficacy of a new sebum control cream. J Cosmet Dermatol 2007; 6:113-8. 13. El Babili F, Bouajila J, Fouraste I i wsp. Chemical study, antimalarial and antioxidant activites, and cytotoxicity to human breast cancer cells (MCF7) of Argania spinosa. Phytomed 2010; 17:157-60. 14. Berrougui H, Cloutier M, Isabelle M i wsp. Phenolic-extract from argan oil ( Argania spinosa L.) inhibits human low-density lipoprotein (LDL) oxidation and enhances cholesterol efflux from human THP-1 macrophages. Atherosclerosis 2006;184:389-96. 15. Berrougui H, Cherki M, Koumbadinga GA i wsp. Antiatherogenic activity of extracts of Argania spinosa L. pericarp: Beneficial effects on lipid peroxidation and cholesterol homeostasis. Can J Physiol Pharmacol 2007; 85:918-27. 16. Drissi A, Bennani H, Giton F i wsp. Tocopherols and saponins derived from Argania spinosa exert, an antiproliferative effect on human prostate cancer. Cancer Invest 2006; 24:588-92. 17. Bennani H, Drissi A, Giton F i wsp. Antiproliferative effect of polyphenols and sterols of virgin argan oil on human prostate cancer cell lines. Cancer Detect Prev 2007; 31:64-9. 18. Berrada Y, Settaf A, Baddouri K i wsp. Experimental evidence of an antihypertensive and hypocholesterolemic effect of oil of argan, Argania sideroxylon. Therapie 2000; 55:375-8. 19. Berrougui H, Alvarez de Sotomayor M, Pérez-Guerrero C i wsp. Argan ( Argania spinosa) oil lowers blood pressure and improves endothelial dysfunction in spontaneously hypertensive rats. Br J Nutr 2004; 92:921-9. 20. Amazal H, Alaoui K, Tok S i wsp. Protective effect of saponins from Argania spinosa against free radical-induced oxidative haemolysis. Fitoterapia 2008; 79:337-44. 21. Samane S, Christon R, Dombrowski L i wsp. Fish oil and argan oil intake differently modulate insulin resistance and glucose intolerance in a rat model of dietary-induced obesity. Metabolism 2009; 58:909-19. 22. Samane S, Noël J, Charrouf Z i wsp. Insulin-sensitizing and anti-proliferative effects of Argania spinosa seed extracts. Evid Based Complement Alternat Med 2006; 3:317-27. 23. Alaoui K, Lagorce JF, Cherrah Y i wsp. Analgesic and anti-inflammatory activity of saponins of Argania spinosa Ann Pharm Fr 1998; 56:220-8. 24. Benzaria A, Meskini N, Dubois M i wsp. Effect of dietary argan oil on fatty acid composition, proliferation, and phospholipase D activity of rat thymocytes. Nutrition 2006; 22:628-37. 25. Berrougui H, Ettaib A, Herrera Gonzalez MD i wsp. Hypolipidemic and hypocholesterolemic effect of argan oil ( Argania spinosa L.) in Meriones shawi rats. J Ethnopharmacol 2003; 89:15-8. 26. Drissi A, Girona J, Cherki M i wsp. Evidence of hypolipemiant and antioxidant properties of argan oil derived from the argan tree ( Argania spinosa). Clinical Nutr 2004; 23:1159-66. 27. Cherki M, Derouiche A, Drissi A i wsp. Consumption of argan oil may have an antiatherogenic effect by improving paraoxonase activities and antioxidant status: Intervention study in healthy men. Nutr Metab Cardiovasc Dis 2005; 15:352-60. 28. Derouiche A, Cherki M, Drissi A i wsp. Nutritional intervention study with argan oil in man: effects on lipids and apolipoproteins. Ann Nutr Metab 2005; 49:196-201. 29. Benajiba N, Morel S, De Leiris J i wsp. The effect of argan oil on heart function during ischemia and reperfusion. Therapie 2002; 57:246-52. 30. Cherki M, Berrougui H, Drissi A i wsp. Argan oil. Which benefits on cardiovascular diseases? Pharmacol Res 2006; 54:1-5. 31. Matławska I, Łajs I. Znaczenie oleju arganowego. Praktyczne aspekty pracy kosmetologa. Mat Konf Nauk (red. M Bernat). Lublin 2009; 33-40.
