© Borgis - Nowa Stomatologia 4/2010, s. 147-151
Ewa Rusyan1, Sylwia Małgorzata Słotwińska1, Wiesław Tadeusiak2, *Elżbieta Jodkowska1
Występowanie erozji zębów a wybrane parametry śliny u chorych z zaburzeniami odżywiania
The prevalence of dental erosion and selected parameters of saliva in patients with eating disorders
1Zakład Stomatologii Zachowawczej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Elżbieta Jodkowska
2Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Warszawie
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. n. med. Jacek Jastrzębski
Summary
Introduction: The prevalence of dental erosion in patients with eating disorders has been investigated in many studies but in Polish dental literature it has not been analyzed at length.
Aim of the study: The aim of the study was to investigate to existence of modifying factors potentially related to dental erosion in saliva in patients with anorexia and bulimia.
Material and methods: One hundred and forty two individuals, aged 14-24 years were included in the study. Eighty two of them were patients with diagnosed eating disorders and 60 were the control group. Prevalence of dental erosion and selected parameters of saliva was analyzed.
Results: Thirty four patients with bulimia and 10 patients with anorexia showed erosion involving mostly enamel, localized especially on lingual surfaces of upper incisors and occlusal surfaces of lower molars. A significant difference in stimulated and unstimulated salivary flow rate between patients with eating disorders and the control group was detected. On the basis of a quantitative analysis of selected biochemical parameters of saliva a higher concentration of calcium and urea in bulimic and anorectic patients was stated.
Conclusion: There was no any correlation between the occurrence of dental erosion and analyzed the selected parameters of saliva in patients with eating disorders.
Wstęp
Rola śliny w powstawaniu i rozwoju ubytków niepróchnicowego pochodzenia jest od lat przedmiotem licznych badań klinicznych i laboratoryjnych. Ślina według Moss (1) jest dla jamy ustnej tym, czym krew dla całego organizmu. To dość obrazowe określenie, które zostało użyte po raz pierwszy wiele lat temu, przedstawia, jak ważne zadania ma do spełnienia ślina. Pełni rolę ochronną poprzez neutralizację i buforowanie kwasów, tworzenie błonki nabytej oraz udział w procesach remineralizacyjnych. Rola, jaką odgrywa ślina w patologii erozji zębów jest złożona i wciąż nie do końca wyjaśniona.
Cel pracy
Celem prezentowanej pracy była ocena występowania zmian erozyjnych zmineralizowanych tkanek zębów oraz analiza wybranych parametrów śliny u chorych z zaburzeniami odżywiania.
Materiał i metody
Badaniami objęto łącznie grupę 142 osób w wieku 14-24 lata, w tym 137 kobiet i 5 mężczyzn. Grupę badaną stanowiło 82 chorych w wieku 14-24 lata: 80 kobiet i 2 mężczyzn, hospitalizowanych w Instytucie Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, ze zdiagnozowaną postacią zaburzeń odżywiania (jedzenia). Rozpoznanie postawiono w oparciu o klasyfikację Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego DSM IV, wg Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (2). Pacjentów z grupy badanej podzielono w zależności od rozpoznania klinicznego na dwie podgrupy: 40 chorych z anoreksją i 42 z bulimią. Grupę kontrolną stanowiło 60 osób w wieku 14-24 lata, w tym 57 kobiet i 3 mężczyzn, wybranych losowo spośród pacjentów Zakładu Stomatologii Zachowawczej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. U wszystkich osób wykonano badanie kliniczne uwzględniające stan ślinianek przyusznych i podżuchwowych, występowanie erozji zębów oraz kliniczne i laboratoryjne badania śliny.
Obecność zmian erozyjnych oceniano wizualnie i za pomocą zgłębnika periodontologicznego, posługując się wskaźnikiem Smith i Knight TWI (3). Dla celów analizy statystycznej wykorzystano modyfikację skali zastosowaną przez Millward i wsp. (4) oraz Al-Dlaigan i wsp. (5). Pacjenci zostali przydzieleni do jednej z trzech grup: z niskim, średnim lub wysokim nasileniem erozji. Ogółem zbadano 426 powierzchni zębowych.
Badanie kliniczne śliny polegało na określeniu ilości śliny spoczynkowej i stymulowanej oraz oznaczeniu jej zdolności buforowych za pomocą testu Dentobuff Strip. Badania wykonywano 2 godziny po posiłku w godzinach popołudniowych. Pacjenci zakwalifikowani do badań nie przyjmowali leków, które mogłyby wpływać na wydzielanie śliny. Próbki śliny niestymulowanej do badań laboratoryjnych zamrażano w ciekłym azocie i transportowano do laboratorium. Analizowano poziomy: sodu, potasu, wapnia, fosforanów nieorganicznych oraz mocznika. Badanie stężenia jonów sodu i potasu wykonano z użyciem elektrod jonoselektywnych Spectrum II (Abbot), stężenie wapnia oznaczono za pomocą testu kolorymetrycznego z odczynnikiem Arsenazo III (Bio-Mar Diagnostyka), natomiast fosforany z odczynnikiem BioMerieux. Do ilościowej oceny stężenia mocznika w próbkach śliny zastosowaną metodę ureazową z zastosowaniem odczynnika Bio-Mar. Wartość pH śliny mierzono za pomocą aparatu do oznaczania równowagi kwasowo-zasadowej Rapidlab 248 (Bayer) (6). Badania wykonano w Laboratorium Diagnostyki Klinicznej Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego im. prof. dra Witolda Orłowskiego CMKP w Warszawie. Uzyskane wyniki badań poddano analizie statystycznej, posługując się programem komputerowym ?Statistica 7.1? firmy StatSoft (7). Stosowano następujące testy:
1) porównanie rozkładu występowania erozji na poszczególnych powierzchniach zębowych (test χ2 Pearsona),
2) średniej wartości badanych parametrów biochemicznych śliny – analiza wariancji, a następnie analiza szczegółowa (post-hoc) testem NIR (8).
Wyniki badań
Badania wykonano łącznie u 142 osób, w tym u 82 osób z rozpoznaniem jednej z postaci zaburzeń odżywiania i u 60 osób stanowiących grupę kontrolną. W badaniu zewnątrz- i wewnątrzustnym nie stwierdzono powiększenia ślinianek przyusznych i podżuchwowych u pacjentów z grup badanych i kontrolnej. Badanie stomatologiczne wykazało obecność zmian o charakterze erozji w grupie chorych z zaburzeniami odżywiania, natomiast w grupie kontrolnej u żadnej z badanych osób nie stwierdzono tego typu patologii. Obecne były pojedyncze ubytki abrazyjne. Erozję stwierdzono u 34 osób chorych na bulimię i 10 chorych na anoreksję.
Stwierdzone zmiany zlokalizowane były głównie na powierzchniach podniebiennych zębów przednich szczęki. U chorych z bulimią stwierdzono 33 powierzchnie podniebienne z objawami erozji o różnym stopniu nasilenia, natomiast u pacjentów z anoreksją erozję zaobserwowano na 10 powierzchniach podniebiennych. W mniejszym stopniu uszkodzone zostały powierzchnie zębów żuchwy zarówno u pacjentów z bulimią, jak i anoreksją. Test χ2 Pearsona wykazał różnice istotne statystycznie w występowaniu erozji na powierzchniach podniebiennych zębów przednich szczęki i na powierzchniach żujących zębów trzonowych żuchwy (p < 0,005) pomiędzy chorymi z bulimią i anoreksją. W tabelach 1 i 2 zilustrowano wyniki badań klinicznych oceniające występowanie erozji na powierzchniach zębów w szczęce i żuchwie u pacjentów z zaburzeniami odżywiania.
Tabela 1. Liczba erozji na poszczególnych powierzchniach zębów szczęki u pacjentów z zaburzeniami odżywiania.
| Grupa | Zęby sieczne | Zęby przedtrzonowe | Zęby trzonowe |
| Liczba badanych powierzchni |
| B | L | B | L | O | B | L | O |
| Bulimia | 2 | 33* | 1 | 0 | 6 | 0 | 0 | 5 |
| Anoreksja | 0 | 10* | 0 | 0 | 1 | 0 | 0 | 1 |
| Razem | 2 | 43 | 1 | 0 | 7 | 0 | 0 | 6 |
*różnice znamienne statystyczne pomiędzy badanymi grupami p < 0,005
B – powierzchnia policzkowa
L – powierzchnia językowa
O – powierzchnia żująca
Tabela 2. Liczba erozji na poszczególnych powierzchniach zębów żuchwy u pacjentów z zaburzeniami odżywiania.
| Grupa | Zęby sieczne | Zęby przedtrzonowe | Zęby trzonowe |
| Liczba badanych powierzchni |
| B | L | B | L | O | B | L | O |
| Bulimia | 1 | 0 | 2 | 0 | 6 | 1 | 0 | 12* |
| Anoreksja | 0 | 0 | 0 | 0 | 1 | 0 | 0 | 2* |
| Razem | 1 | 0 | 2 | 0 | 7 | 1 | 0 | 14 |
*różnice znamienne statystyczne pomiędzy badanymi grupami p < 0,005
B – powierzchnia policzkowa
L – powierzchnia językowa
O – powierzchnia żująca
Nasilenie zmian wśród pacjentów z zaburzeniami odżywiania było niewielkie. Przeważały ubytki dotyczące szkliwa, tylko w pojedynczych przypadkach u pacjentów z bulimią zarówno w zębach szczęki, jak i żuchwy obserwowano całkowitą utratę szkliwa i odsłonięcie zębiny. Wykonane badania kliniczne śliny wykazały znaczne zróżnicowanie w ilości wydzielanej śliny zarówno spoczynkowej, jak i stymulowanej, w grupie chorych z zaburzeniami odżywiania w porównaniu z grupą kontrolną. Średnia ilość wydzielanej śliny spoczynkowej u pacjentów z bulimią wyniosła 0,24 ? 0,08 ml/min, natomiast u pacjentów z anoreksją 0,27 ? 0,06 ml/min. Średnia wartość wydzielania śliny spoczynkowej w grupie kontrolnej kształtowała się na poziomie 0,34 ? 0,11 ml/min. Analiza średnich wartości wydzielania śliny spoczynkowej wykazała różnice statystycznie istotne pomiędzy pacjentami z bulimią i anoreksją (p < 0,001), jak również pomiędzy grupami badanymi i grupą kontrolną (p < 0,001).
Uzyskane wyniki badań wydzielania śliny stymulowanej świadczą o niskim jej wydzielaniu zwłaszcza u chorych z bulimią, u których uzyskano średnio 1,06 ? 0,53 ml/min. Wyższe średnie wartości wydzielania śliny (1,14 ? 0,53 ml/min) stwierdzono wśród pacjentów z anoreksją, jednak obserwowane różnice nie były statystycznie znamienne. W grupie kontrolnej średnia szybkość wydzielania śliny stymulowanej wyniosła 1,57 ? 0,46 ml/min (p < 0,001). Analiza zdolności buforowych śliny nie wykazała różnic istotnych statystycznie. U większości osób z grup badanych i kontrolnej stwierdzono jej wysoką i średnią pojemność buforową.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Moss S: Rola śliny w utrzymaniu zdrowia jamy ustnej. Stomat Współ 1994; 2: 154-158. 2. American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. 4th ed. Text Revision. Washington, DC: American Psychiatric Association; 1994. 3. Smith BGN, Knight JK: An index for measuring the wear of teeth. Brit Dent J 1984a; 156: 435-438. 4. Millward A et al.: The distribution and severity of tooth wear and the relationship between erosion and dietary constituents in a group of children. Int J Paediatric Dentistry 1994b; 4: 151-157. 5. Al-Dlaigan YH, Shaw L, Smith A: Dental erosion in a group of British 14-year-old, school children. Part I: Prevalence and influence of differing socioeconomic back grounds. Br Dent J 2001; 190(3): 145-149. 6. Rapidlab 248 (Bayer) [22]. 22. Vitros? Chemistry System. Ortho-Clinical Diagnostics, Inc 2003-2006. 7. StatSoft, Inc. (2005). STATISTICA, version 7.1. www.statsoft.com. 8. Pawłowski Z: Statystyka matematyczna. PWN, Warszawa 1980. 9. De Moor RJG: Eating disorders – induced dental complication: a case report. J of Oral Rehabilitation 2004; 31: 725-732. 10. Järvinen V, Rytömaa I, Heinönen OP: Risk factors in dental erosion. J Dent Res 1991; 70: 942-947. 11. Gudmundsson K et al.: Tooth erosion, gastroesophageal reflux and salivary buffer capacity. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 1995; 79: 185-189. 12. Mandel L, Kaynar A: Bulimia and parotid swelling: a review and case report. J Oral Maxillofac Surg 1992; 50: 1122-1125. 13. Pritts S, Susman J: Diagnosis of eating disorders in primary care. American Family Physician 2003; 67(2): 297-308 (ProQuest Medical Library). 14. Kokot F: Choroby wewnętrzne. Podręcznik dla studentów. Wydanie III, PZWL, Warszawa 1986. 15. Bardow A et al.: The buffer capacity and buffer systems of human whole saliva measured without loss of CO2. Archs Oral Biol 2000; 45: 1-12. 16. Meurman J et al.: Oral and dental manifestations in gastroesophageal reflux diseases. Oral Surg Oral Med Oral Pathol 1994; 78: 583-589. 17. Öhrn R, Enzell K, Angmar-Månsson B: Oral status of 81 subjects with eating disorders. Eur J Oral Sci 1999; 107: 157-163. 18. Scheutzel P: Etiology of dental erosion-intrinsic factors. Eur J Oral Sci 1996; 104: 178-190. 19. Milosevic A, Dawson LJ: Salivary factors in vomiting bulimics with and without pathological tooth wear. Caries Res 1996; 30: 361-366. 20. Hellström I: Oral complications in anorexia nervosa. Scand J Dent Res 1977; 85: 71-86. 21. Johansson AK, Lingström P, Birkhed D: Comparison of factors potentially related to the occurrence of dental erosion in high- and low-erosion groups. Eur J Oral Sci 2002; 110: 204-211. 22. Tadeusiak W, Bobilewicz D: Stężenie mocznika w ślinie w zależności od sposobu jej pobierania. Diagn Lab 1996; 32: 331-336.
