Achalazja przełyku jest rzadko występującą chorobą neurodestrukcyjną, dotyczącą splotów śródściennych Auerbacha w obrębie przełyku. Częstotliwość jej występowania ocenia się na od 1 do 3 zachorowań rocznie na 100 tys. mieszkańców w populacji państw zachodnich (1). Nie stwierdzono zależności między częstością jej występowania a rasą i płcią. Może ona wystąpić w każdym wieku, ale najczęściej ma swój początek od drugiej do czwartej dekady życia. Zwiększoną chorobowość odnotowuje się także u osób w podeszłym wieku (2). Etiologia achazji jest nieznana. Wśród prawdopodobnych przyczyn wymienia się podłoże autoimmunologiczne. Istnieją dowody na infekcyjną przyczynę, w tym reakcję zapalną wywołaną wirusem opryszczki, różyczki, polio, półpaśca czy brodawczaka ludzkiego, ale pewnego czynnika sprawczego nie ustalono (3). Nie stwierdzono również objęcia chorobą innych narządów i tkanek poza przełykiem. Kluczowym objawem choroby jest dysfagia, wynikająca z braku całkowitej relaksacji, często hipertonicznego dolnego zwieracza przełyku oraz z upośledzenia motoryki trzonu przełyku (4). Stopień nasilenia dysfagii i szybkość jej narastania determinuje dalszy obraz kliniczny choroby, prowadząc do różnorodnych objawów. Wśród najczęściej występujących wymienia się: utratę masy ciała (30-91%), ból w klatce piersiowej (17-95%), ulewania (59-64%), ataki kaszlu w nocy (11-46%), odbijania, zgagę (72%) (4). Ostatni z wymienionych objawów charakterystyczny dla przeciwnego do achalazji stanu, jakim jest choroba refluksowa przełyku, w achalazji spowodowany jest drażnieniem przełyku zalegającą w nim fermentującą, kwaśną treścią pokarmową i wydzielniczą (5). Powikłania oddechowe są najczęściej występującymi przyczynami objawów pozaprzełykowych achalazji przełyku. Występują one u ponad połowy chorych i wynikają z aspiracji zalegającej w przełyku drażniącej treści i/lub z ucisku znacznie poszerzonego przełyku na tchawicę (6). Podkreślić należy, że przebieg choroby może być bardzo różny, co jest istotne szczególnie w początkowym jej okresie, jeszcze przed uzyskaniem rozpoznania, co może być przyczyną opóźnienia leczenia. Przykładem może być to, że tak charakterystyczny i stały objaw jakim jest dysfagia (dla pokarmów stałych 100%, dla płynnych 97%) (4), może być na początku choroby niezauważalny, a pierwszym sygnałem świadczącym o chorobie są aż u 40% chorych ulewania, niewytłumaczalny ból w klatce piersiowej, zgaga, kaszel lub nawracające zapalenie płuc (3).

Częstość niepowodzenia kardiomiotomii sposobem Hellera w leczeniu achalazji przełyku ocenia się na od 0 do 14% zarówno sposobem otwartym, jak i laparoskopowym (7, 8, 9). Operacja ta powinna być wykonana ze zwróceniem szczególnej uwagi na szczegóły techniczne zabiegu, zapewniając doszczętność miotomii w celu zapobieżenia nawrotowi achalazji z jednej strony, unikając przy tym zbyt radykalnej miotomii, by nie doprowadzić do powstania choroby refluksowej z drugiej strony (10).

Materiał stanowiło 15 chorych operowanych w Klinice Chirurgii Ogólnej i Przewodu Pokarmowego CMKP w latach 2000-2006.

Odnotowywano dane demograficzne, wywiad chorobowy, w tym czas od początku objawów choroby do operacji, wcześniej wykonane badania diagnostyczne oraz przebyte leczenie zachowawcze, ryzyko operacji w skali ASA, sposób przygotowania chorego do operacji, szczegóły techniki operacyjnej, w tym zakres miotomii, procedury dodatkowe, w tym np. wykonywane w przypadku stwierdzonej towarzyszącej przepukliny rozworu przełykowego przepony, powikłania śród-operacyjne i pooperacyjne, czas trwania operacji, konieczność zamiany metody z laparoskopowej na otwartą (tzw. konwersji), czas trwania pobytu w szpitalu i wyniki leczenia. Dane dotyczące objawów choroby i wyników leczenia zebrano w formie ankiety, w której chorzy oceniali w skali Likerta – od 0 do 10 – częstotliwość występowania (od 0 – nigdy, do 10 – zawsze), oraz stopień nasilenia (od 0 – wcale niedokuczliwe, do 10 – bardzo dokuczliwe) takich objawów jak dysfagia, ból w klatce piersiowej, wymioty, ulewania, duszność oraz zgaga przed operacją i po operacji. Zebrane oceny dotyczące objawów przed operacją i po operacji poddano porównaniu przy użyciu testu Wilcoxona dla par obserwacji. Chorzy dokonywali również ogólnej oceny skuteczności operacji w zwalczaniu objawów, porównując stan przed operacją i po operacji. Na tej podstawie oceniali oni wynik operacji jako bardzo dobry, dobry, dostateczny lub zły. W przypadku oceny bardzo dobrej i dobrej uznawano operację za skuteczną, natomiast oceny dostateczna i zła kwalifikowały do uznania operacji za nieskuteczną. Ponadto, pacjenci proszeni byli o odpowiedź, jaka by była ich decyzja odnośnie poddania się operacji, gdyby znali wcześniej jej wynik.

Po przyjęciu do szpitala, pacjent oprócz rutynowych badań ma wykonywaną esofagogastroskopię w celu upewnienia się, że w przełyku nie zalega jakakolwiek treść. W razie znacznego poszerzenia przełyku i zalegania dużej ilości gęstej treści pokarmowej, opróżnia się przełyk endoskopowo, niekiedy w kilku sesjach, co wymaga czasem przesunięcia terminu operacji o kilka dni. Profilaktyka antybiotykowa stosowana jest w wybranych przypadkach, natomiast profilaktyka przeciwzakrzepowa, polegająca na podawaniu heparyny drobnocząsteczkowej i stosowaniu pończoch elastycznych – rutynowo.