© Borgis - Balneologia Polska 2/2006, s. 101-105
*Joanna Szykowska-Styczyrz
Efekty kontrolowanego treningu fizycznego w grupie pacjentów z prewencji rentowej ZUS z chorobą niedokrwienną serca i nadciśnieniem tętniczym
Effects of frequently controlled exercises in a group of patients with cardiac ischaemia and hypertension
z Oddziału Rehabilitacji Kardiologicznej, Zespół Uzdrowisk Kłodzkich S.A. z siedzibą w Polanicy Zdroju
Ordynator Oddziału: dr n. med. Joanna Szykowska-Styczyrz
Streszczenie
Pozytywne efekty rehabilitacji kardiologicznej z elementami prewencji wtórnej są rekomendowane zarówno przez Amerykańskie, Europejskie i Polskie Towarzystwa Kardiologiczne jako najbardziej skuteczna metoda ograniczenia występowania ostrych incydentów ze strony układu sercowo-naczyniowego.
W przedstawionej pracy, w grupie 233 pacjentów z prewencji rentowej ZUS, z chorobą niedokrwienną serca i nadciśnieniem tętniczym o różnym stopniu zaawansowania choroby, prowadzono kontrolowany systematyczny trening fizyczny przez trzy tygodnie. Program ćwiczeń fizycznych został odpowiednio dobrany w zależności od stopnia wydolności fizycznej układu krążenia. Badania The American Heart Association (AHA) wykazały, że w dalszym etapie rehabilitacji kardiologicznej uzyskuje się 26% redukcji śmiertelności ze strony układu sercowo-naczyniowego. Omówiono przebieg prowadzonego treningu w badanej grupie oraz efekty końcowe w postaci subiektywnej poprawy kondycji fizycznej i samopoczucia psychicznego, co w konsekwencji doprowadziło do poprawy jakości życia i zwiększonej aktywności społeczno-zawodowej. Uzyskane w pracy własne wyniki zachęcają do systematycznego prowadzenia tej formy rehabilitacji w grupie pacjentów z chorobą niedokrwienną serca i nadciśnieniem tętniczym.
Wstęp
Systematyczne prowadzenie ćwiczeń ruchowych w formie kontrolowanego treningu fizycznego posiada swoją ustabilizowaną pozycję w programach leczenia uzdrowiskowego i kompleksowej rehabilitacji kardiologicznej w prewencji wtórnej chorób układu sercowo-naczyniowego (2, 14).
Niezbędnym elementem decydującym o bezpieczeństwie i formie prowadzonych ćwiczeń jest ocena funkcjonalna wydolności układu krążenia, którą uzyskuje się poprzez wykonanie testu wysiłkowego ze stopniowym obciążeniem. W naszych badaniach zastosowaliśmy zmodyfikowany protokół Bruce´a, w którym stały zapis EKG, parametry hemodynamiczne oraz objawy kliniczne decydują o możliwości i zakresie indywidualnej tolerancji wysiłku w grupie badanych pacjentów z chorobą niedokrwienną serca i nadciśnieniem tętniczym.
Wiele doniesień świadczy o pozytywnych indywidualnych aspektach, uzyskiwanych w wyniku prowadzenia systematycznych ćwiczeń ruchowych, które redukują stopień ryzyka ostrych incydentów wieńcowych, poprawiają tolerancję na wysiłek i zwiększają wydolność fizyczną, z jednoczesną możliwością ograniczenia stosowanych leków, z następowym wtórnym korzystnym efektem farmakoekonomicznym (13, 15).
Badania te zachęcają do prowadzenia tego typu leczenia, jednak powinny być prowadzone rozważnie przy zachowaniu rekomendacji Sekcji Rehabilitacji i Fizjologii Wysiłku Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego oraz stanowiska AHA (Amerykańskiego Towarzystwa Kardiologicznego) obowiązujących współcześnie (3, 4. 5, 7).
Realizacja tego typu rehabilitacji wymaga odpowiedniej edukacji pacjenta w zakresie prewencji wtórnej, jak również pełnej świadomości do utrzymania ciągłości treningów, tylko bowiem współpraca zespołu rehabilitacyjnego ze świadomym pacjentem pozwala na uzyskanie oczekiwanych pozytywnych skutków aktywności fizycznej w postaci:
- zmniejszenia oporu obwodowego,
- zmniejszenia reaktywności układu współczulnego,
- zmniejszenia aktywności układu RAA,
- obniżenia poziomu reniny i angiotensyny I
- zwiększenia insulinowrażliwości,
- obniżenia cholesterolu i trójglicerydów, i podwyższenia HDL,
- zmiany właściwości reologicznych krwi z obniżeniem wrażliwości prozakrzepowej (8, 9).
Podane powyżej pozytywne skutki zachodzące w układzie sercowo-naczyniowym, uzyskuje się również przy zastosowaniu leków z grupy B-blokerów, ACE-inhibitorów i przeciwzakrzepowych, z tym że niewspółmiernie tańsze są efekty przy zastosowaniu ćwiczeń ruchowych.
Materiał i metody
W niniejszej pracy dokonano oceny możliwości oraz efektów prowadzenia kontrolowanego treningu fizycznego w cyklu trzytygodniowym w grupie 233 pacjentów z prewencji rentowej ZUS, w przedziale wiekowym 45-55 lat, z rozdziałem na płeć i stopień zaawansowania nadciśnienia tętniczego i choroby niedokrwiennej serca (tab. 1).
Tabela 1. Zestawienie liczby pacjentów z uwzględnieniem płci i stopnia nadciśnienia tętniczego.
| Stopień nadciśnienia tętniczego | Liczba i płeć pacjentów |
| Kobiety | Mężczyźni | Razem |
| I° wg JNC | 144 | 20 | 164 |
| II° wg JNC | 39 | 30 | 69 |
| Razem | 183 | 50 | 233 |
Wszystkich pacjentów podzielono na 3 grupy kinezyterapeutyczne A; B; C w zależności od stopnia zaawansowania nadciśnienia tętniczego i wyniku próby wysiłkowej zgodnie z zalecanymi limitami tętna i obciążenia, stosownie do posiadanej rezerwy wieńcowej i reakcji presyjnej na wysiłek. Zgodnie z tym podziałem grupa kinezyterapeutyczna A składała się z 76 pacjentów z I° nadciśnienia tętniczego wg JNC, grupa B – 87 pacjentów i C – 70 pacjentów (tab. 2).
Tabela 2. Podział pacjentów wg stopnia nadciśnienia tętniczego, wyniku próby wysiłkowej i kwalifikacji do grup kinezyterapeutycznych.
| Stopień nadciśnienia tętniczego wg JNC | Wynik próby wysiłkowej | Grupy kinezyterapeutyczne |
| A | B | C | Razem |
| I° | Dodatni | 0 | 86 | 2 | 88 |
| Ujemny | 76 | 0 | 0 | 76 |
| Razem | 76 | 86 | 2 | 164 |
| II° | Dodatni | 0 | 1 | 68 | 69 |
| Ujemny | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Razem | 0 | 1 | 68 | 69 |
| Razem | 76 | 87 | 70 | 233 |
Program w tych grupach realizowano w cyklu dozowanych ćwiczeń fizycznych 6 razy w tygodniu, dwa razy dziennie w godzinach przed- i popołudniowych, przez trzy tygodnie.
Wszystkie zajęcia i treningi przeprowadzono zgodnie z rekomendacją Sekcji Rehabilitacji i Wysiłku Fizycznego Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego w formie:
1. zajęć kinezyterapii podzielonych czasowo na dwa cykle w ciągu dnia, w tym: ćwiczenia indywidualne, ogólnousprawniające i ćwiczenia oddechowe 6 razy w tygodniu,
2. trening interwałowy na ergometrze rowerowym: 4 min pracy; 2 min odpoczynku w czasie 20-30 min 3 razy w tygodniu,
3. terapię przyrządową: bieżnia, stepper – 3 razy w tygodniu,
4. terenoterapia; spacery 30-40 min z różnym stopniem trudności – 6 razy w tygodniu,
5. psychorelaksacja raz w tygodniu (7) (tab. 3).
Tabela 3. Stosowane obciążenia i limity tętna w poszczególnych modelach wg prof. S. Rudnickiego.
| Model | Klasyfikacja | Program rehabilitacji | Odczyt tętna |
| A | >/= 100W (> 7 MET) I klasa NYHA | ? Ćwiczenia ogólnousprawniajace
? Trening przyrządowy
? Ćwiczenia oddechowe
? Terenoterapia
? Trening intrerwałowy na ergometrze | Tętno w czasie treningu zachowane w granicach 60-80% przyrostu tętna uzyskanego w czasie próby wysiłkowej |
| B | >/= 75 W (5-6 MET) II klasa NYHA |
| C | < 75 E (3-5 MET) II-III klasa NYHA | ? Ćwiczenia oddechowe grupowe
? Trening interwałowy
? Ćwiczenia indywidualne
? Spacery | Wzrost tętna w czasie ćwiczeń o 30% wartości tętna spoczynkowego |
Systematyczne zajęcia ruchowe i treningi przyrządowe były połączone z leczeniem:
- farmakologicznym – kontynuowanym w uzdrowisku, które uprzednio zlecił lekarz prowadzący, przed skierowaniem do uzdrowiska,
- klimatycznym (klimat średniobodźcowy, podgórski),
- dietetycznym – dieta niskocholesterolowa zgodnie z zaleceniami Instytutu Żywności i Żywienia w Warszawie,
- psychorelaksacji w formie indywidualnej i grupowej – rozmowy i zajęcia z psychologiem.
Dodatkowo pomocnym badaniem w ocenie wydolności fizycznej przedstawionej grupy pacjentów była diagnostyka echokardiograficzna z oceną frakcji wyrzutowej lewej komory w poszczególnych grupach A, B, C. Uzyskane graniczne wartości EF % przedstawia tabela 4 w przedziałach minimum – maksimum dla danego modelu kinezyterapii (tab. 4).
Tabela 4. Graniczne wartości EF % w poszczególnych grupach kinezyterapeutycznych.
| Model kinezyterapii a frakcja wyrzutowa lewej komory |
| Grupa kinezyterapii | A | B | C |
| Liczba pacjentów | 76 | 89 | 68 |
| Wartości EF % w przedziale min./max | 60-70% | 45-60% | 38-44% |
Nie wykazano znamiennych korelacji pomiędzy wartością frakcji wyrzutowej lewej komory, a stopniem ograniczenia rezerwy wieńcowej, którą określono dla każdego pacjenta na podstawie wyniku wykonanego testu wysiłkowego wg zmodyfikowanego protokołu Bruce´a, uzyskując w grupie zróżnicowane wartości zawarte w granicach 4,64 MET do 10 MET odpowiadające klasie czynnościowej NYHA I- III. Przedstawione uprzednio dane dotyczące rozdziałów na grupy kinezyterapii wykazały, że większość pacjentów kwalifikowanych była do klasy czynnościowej NYHA II-III.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Tsai.J.C., Yang W.H., et al.: The beneficial effect of regular endurance exercise training on blood pressure and quality of life in patiens of hypertensio Clin. Exp. Hypertens., 2004; 26: 255-256.
2. Kethelhurt R.G., Franz I.W., Sholze J.: Regular exercise as an effective approach in antihypertensive therapy. Med. Sci. Sports Exerc., 2004; 36; 4-8.
3. American College of Sports Medicine /ACSM/, Guidelines for exercises. Testing and Prescription Lea Feibiger, Philadelphia 1991: 55-60.
4. Fletcher G.F, Balady G., Blair S.N., et al.: Statement on exercise: benefits and recommendations for physical activity programs for all Americans: a statement for health professionals by the Committee on Exercise and Cardiac Rehabilitation of the Council on Clinical Cardiology. American Heart Association. Circulation. 1996; 94: 857-862.
5. Rodgers G.P., Ayanian J.Z., Balady G., et al.: American College of Cardiology/American Heart Association clinical competence statement on stress testing: a report of the American College of American Heart Association/American College of Physicians-American Society of Internal Medicine Task Force on clinical competence. Circulation. 200; 102: 1726-1738.
6. McHam S.A., Marwick T.H., Pashkow F.J., et al.: Delayer systolic blood pressure recowery after graded exercise: an independent correlate of angiographic coronary disease. J Am. Coll. Cardiol., 1999; 34: 754-759.
7. Kompleksowa Rehabilitacja Kardiologiczna – Standardy. Folia Cardiologica 2004, tom 11, supl. A. Miesięcznik Sekcji Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego: Rehabilitacji Kardiologicznej i Fizjologii Wysiłku, strony A1-A48.
8. Fagard R.H.: Prescription and results of physical activity. J. Cardiovasc Pharmacol. 1995; 25, Suppl. 1: 20-27.
9. Papademetriou V., Kokkinos P.F.: The role of exercise in the control of hypertension and cardiovascular risk. Curr. Opin. Nephrol. Hypertens 1996; 5: 459-62.
10. MacMahon S., Peto R., Cutler J., Collins R., Sorlie P., Neaton J., Abbott R., Godwin J., Dyer A., Stampler J.: Blood pressure, stroke, and coronary heat disease, part 1. Prolonged differences in blood pressure: prospective observational studies corrected for the regression dilution bias. Lancet 1990; 335; 765-774.
11. Hakim A.A., Curb J.D., Petrovitch H., Rodriguez B.L., Yano K., Ross G.W., White L.R., Abott R.D.: Efects of walking on coronary heat disease in elderty men. The Honolulu Heart Program. Circulation, 1999; 100: 9-13.
12. Zdrojewski T., Kakol M., Pieńkowski R., Krupa-Wojciechowska B.: Adults in Poland underestimate cardiovascular risks of sedentary life style and profits of regular physical activity. Eur.Heart J., 1999; 20 (Suppl. abstr): 136.
13. Lavie C.J., at al.: Benefits of cardiac rehabilitation and exercise training in secondary coronary prevention in the elderly. Lacc 1993, 22, 3, 768-683.
14. Dylewicz P., Przywarska I.: Perspektywy rehabilitacji kardiologicznej w XXI wieku. Rehabilitacja Medyczna 2001, Tom 5, Numer specjalny, str.9.
15. Jegier A.: Zalecenia aktywności ruchowej w zapobieganiu chorobom układu krążenia. Rehabilitacja Medyczna 2001, Tom 5, Numer specjalny, str. 13.
16. Pescatello L.S, Fargo A.E, Leach C.N Jr, et al.: Short-term effect of dynamic exercise on arterial blood pressure. Circulation., 1991; 83: 1557-1561.
