Zatrucie przewlekłe związkami zawartymi w benzynie jest rzadko spotykane. Benzyna jest mieszaniną węglowodorów łańcuchowych o różnej temperaturze wrzenia z nieznaczną domieszką węglowodorów pierścieniowych. W benzynie trucizny organiczne to czteroetylek ołowiu i toluen. Czteroetylek ołowiu jest dodawany do benzyny jako środek przeciwstukowy. Wchłanianie do organizmu może nastąpić drogami oddechowymi, poprzez skórę, przewód pokarmowy, następnie ulega rozkładowi do trójetylku ołówiu, który jest odpowiedzialny za objawy toksyczne. Jako końcowy metabolit występuje jon ołowiu. Gromadzi się w mózgu, wątrobie i nerkach, mięśniach, tkance kostnej. Okres półtrwania ołowiu w tkance kostnej wynosi 32 lata, w nerkach 7 lat. Zatrucie charakteryzuje się najczęściej uszkodzeniem układu krwiotwórczego oraz układu nerwowego (polineuropatia i encefalopatia). Istota toksycznego działania polega na zahamowaniu aktywności niektórych enzymów i uszkodzeniu wielu białek komórkowych poprzez zdolność łączenia się z grupami sulfhydrylowymi. W układzie krwiotwórczym ołów hamuje syntezę porfobilinogenu inaktywując dehydratację kwasu deltaaminolewulinowego, obniża aktywność syntetazy hemoglobinowej, przez co hamuje wbudowywanie żelaza do pierścienia protoporfiryny IX. Na skutek zaburzenia przemiany koproporfirynogenu III w protoporfirynę IX następuje zwiększone wydalanie z moczem koproporfiryn. Ponadto zaburza przemianę kwasu rybonukleinowego w erytrocytach, na skutek uszkodzenia otoczki erytrocytów poprzez zahamowanie ATPazy błonowej dochodzi do skrócenia czasu przeżycia krwinek i hemolizy. W obrębie przewodu pokarmowego może dojść do uszkodzenia układu autonomicznego, co powoduje zaburzenia perystaltyki. Działanie toksyczne na układ nerwowy wynika z dobrej rozpuszczalności w lipidach, doprowadza do zmian zwyrodnieniowych w obrębie kory mózgowej, móżdżku i jąder podkorowych, ośrodków autonomicznych podwzgórza oraz odcinkowej demielinizacji włókien nerwów obwodowych. Przy wchłonięciu dużej dawki czteroetylku ołowiu występuje obraz ostrego zatrucia, z charakterystycznym okresem utajenia od kilkunastu godzin do kilku dni, po którym występują bóle i zawroty głowy, brak łaknięcia, bezsenność, znaczne osłabienie. Przedmiotowo stwierdza się obniżenie ciśnienia krwi, zwolnienie akcji serca. Występują objawy uszkodzenia układu nerwowego manifestujące się parastezjami w obrębie kończyn, oczopląsem, euforią. Następnie rozwijają się zaburzenia psychiczne pod postacią zespołu majaczeniowego, urojeń, niekiedy zespołu schizofrenicznego. Po okresie pobudzenia występuje zamroczenie i może dojść do zejścia śmiertelnego.

Toluen jest cieczą bezbarwną, o zapachu zbliżonym do benzenu, wchłania się przez płuca i skórę. Metabolizuje się do kwasu benzoesowego drogą utleniania grupy metylowej i wydala się z moczem, w ciągu 15 godzin od zakończenia ekspozycji. Zatrucie ostre tym związkiem manifestuje się objawami podrażnienia błon śluzowych, bólami i zawrotami głowy, sennością, rzadko utratą przytomności. W zatruciu przewlekłym występują zaburzenia rzekomonerwicowe, a niekiedy objawy uszkodzenia wątroby i nerek.

Ukazanie trudności diagnostycznych i specyfiki postępowania fizykalno-usprawniającego u chorego po zatruciu węglowodorami zawartymi w benzynie.

Chory l. 50 został przyjęty do Kliniki celem usprawniania z powodu niedowładu dystalnego obu kończyn dolnych. Wcześniej diagnozowany w oddziale neurologii, gdzie wykonano diagnostykę obrazową. W wykonanym wówczas badaniu NMR mózgu – bez zmian patologicznych, w badaniu EMG w zakresie kończyn górnych stwierdzono: obustronny zespół cieśni kanału nadgarstka zarówno w zakresie nerwów pośrodkowego, jak i łokciowego, w niewielkim stopniu uszkodzenie włókien ruchowych, dużego stopnia uszkodzenie przewodnictwa i wydłużenie latencji włókien czuciowych, w zakresie kończyn dolnych – polineuropatia ruchowo-czuciowa typu aksonalnego. W badaniu podmiotowym przy przyjęciu stwierdzono: skargi na bóle i zawroty głowy, zaburzenia pamięci, trudności w koncentracji uwagi, zakłócenia snu, nadmierna senność w ciągu dnia, drażliwość emocjonalną, zmienność nastroju, drętwienie palców rąk i stóp. W badaniu przedmiotowym stwierdzono: obniżenie nastroju, luki pamięciowe, spowolnienie psychoruchowe, zaburzenia czucia dwupunktowego w obrębie opuszek palców, dodatni objaw Phalena, H-Tinela, osłabienie siły chwytu obu rąk, chód z pociąganiem obu stóp, osłabienie odruchów kolanowych i skokowych, zaburzenia czucia powierzchniowego typu skarpetek i rękawiczek, osłabienie siły mięśniowej w zakresie zginaczy stóp -3, w zakresie prostowników stóp 3+ wg skali Lovetta.

Program postępowania fizykalno-usprawniającego w okresie pobytu w Klinice(13.11.2005- 07.12.2005) dostosowano indywidualnie do stanu podmiotowego i przedmiotowego chorego, stopniowo go modyfikując w miarę poprawy klinicznej.