© Borgis - Nowa Stomatologia 2/2011, s. 73-76
*Dorota Olczak-Kowalczyk, Halszka Boguszewska-Gutenbaum, Jadwiga Janicha, Anna Turska-Szybka
Wybrane zagadnienia związane z wyrzynaniem zębów mlecznych
Selected issues of baby teething
Zakład Stomatologii Dziecięcej Instytutu Stomatologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Kierownik Zakładu: dr hab. n. med. Dorota Olczak-Kowalczyk
Summary
Teething is a normal part of infant development.
Teething disturbances may associate with anomalous development, general or local pathology in the oral cavity. The current understanding of physiological process of tooth eruption is very important.
This paper presents three main stages of primary tooth eruption: pre-eruptive, pre-functional and post-eruptive. The timing of tooth eruption is regulated by many factors like genetic, paragenetic and environmental. Established timing standards of first teeth eruption is presenting. The authors describe local and systemic reasons of primary tooth eruption timing disturbances. The study shows association between systemic and local teething sign and symptoms. Pain may result from elevation of inflammatory mediators like cytokine in the cervicular fluid and in tissues surrounding the erupting teeth.
Wyrzynanie zęba polega na jego przemieszczeniu się z miejsca rozwoju w kości do jamy ustnej aż do osiągnięcia przez ząb pozycji funkcjonalnej. Często mylone jest z klinicznie widocznym pojawieniem się korony zęba w jamie ustnej. Tymczasem proces ząbkowania obejmuje długotrwałe, dynamiczne zmiany zachodzące przed i po ukazaniu zęba w jamie ustnej. Dotyczą one zęba i tkanek otaczających. W procesie wyrzynania zębów wyróżnia się 3 główne fazy: przederupyjną, przedfunkcjonalno-erupcyjną, poerupcyjną (funkcjonalną) (1, 2).
W fazie przederupcyjnej formowana jest całkowicie korona zęba i początkowa część korzenia (2-4 mm). Korona zęba w niewielkim stopniu zmienia swoją pozycję – w kierunku przyszłego wyrzynania zęba – dzięki resorpcji kości od strony zewnętrznej (wargowej/policzkowej) i jej apozycji po stronie przeciwnej oraz wzrostowi odśrodkowemu, czyli powiększaniu się jednej części zęba przy braku zmian w innej.
W fazie przedfunkcjonalno-erupcyjnej korona zęba zmienia swoje położenie z wewnątrz na zewnątrzkostne, osiągając pozycję okludalną oraz tworzy się korzeń zęba, rozbudowywana jest kość wyrostka zębodołowego, formują się zębodoły i pozostałe struktury przyzębia (ozębna, dziąsło). Wyróżnia się w niej 2 etapy: wewnątrzkostny i zewnątrzkostny.
Wewnątrzkostnie ząb porusza się w kierunku okludalnym z prędkością 1-10 μm dziennie. Ruchowi towarzyszy resorpcja kości nad zębem i jej apozycja po stronie przeciwnej. Mieszek zębowy stanowi źródło cytokin o działaniu chemotaktycznym i transformującym dla monocytów, prekursorów osteoklastów niezbędnych do wytworzenia osteoklastów i resorpcji kości. Wydzielane są CSF-1 (colony stymulation factor 1), MCP- 1 (czynnik chemotaktyczny monocytów, monnocyte chemotactic protein-1), białko zależne od parathormonu (PTHrP) i IL-1 stymulujące resorpcję kości. Dzięki wytworzeniu osteoklastów i resorpcji kości tworzy się szlak erupcji. Parathormon stymulować może wzrost kości u podstawy krypty kostnej i w ten sposób przyspiesza wyrzynanie zębów. Jednocześnie dochodzi do przemodelowywania włókien kolagenowych ozębnej przy udziale degradujących metaloproteinaz (MMP2, MMP-8) oraz inhibitorów tkankowych metaloproteinaz (TIMPs).
Po wniknięciu do tkanek miękkich (nad grzebieniem kości wyrostka zębodołowego) prędkość ruchu wynosi około 75 μm dziennie. Na szlaku erupcji podnabłonkowa tkanka łączna włóknista ulega ścieńczeniu – zanikają włókna kolagenowe tkanki łącznej, ulega rozluźnieniu macierz międzykomórkowa, dzięki kolagenozom i hydrolazom produkowanym przez zredukowany nabłonek szkliwa. Zredukowany nabłonek szkliwa i wielowarstwowy nabłonek jamy ustnej łączą się i tworzą kanał erupcyjny i dlatego pojawieniu się zęba nie towarzyszy krwawienie.
W fazie poerupcyjnej (funkcjonalnej) w pozycji okludalnej dochodzi do pełnego uformowania korzenia i zamknięcia otworu wierzchołkowego i zakończenia czynnego wyrzynania zęba.
Najczęściej proces wyrzynania nie ma charakteru ciągłego, a etapom czynnej erupcji towarzyszą przerwy. Średni czas wyrzynania zęba, od momentu wyczuwania go przez tkankę dziąsła do całkowitego wyrznięcia korony, wynosił 2 miesiące (wahał się w granicach od 0,9 do 4,9 miesięcy). Średnie tempo erupcji wynosiło 0,7 mm na miesiąc (3).
Proces wyrzynania zębów jest niezwykle złożony, uzależniony od wielu czynników: genetycznych, paragenetycznych i środowiskowych. Niejednokrotnie trudno jest określić przyczynę stwierdzanych nieprawidłowości procesu wyrzynania zębów. A jest to istotne, ponieważ zaburzenia ząbkowania mogą świadczyć o istnieniu procesu chorobowego czy wady genetycznej.
Uważa się, że geny są odpowiedzialne w ponad 70% za przebieg wyrzynania zębów. W badaniach Hughes et al. udowodniono znaczenie kontroli genetycznej w wyrzynaniu zębów siecznych mlecznych, a rolę czynników środowiskowych określono wręcz jako marginalną (4). Wykazano, że czynnik genetyczny wyjaśnia zmienność czasu wyrzynania zębów siecznych mlecznych w granicach 82-94% u chłopców i 71-96% u dziewcząt.
Analiza badań polskich autorów wykazuje utrzymywanie się terminów wyrzynania zębów mlecznych na przestrzeni blisko 30 lat. Termin rozpoczęcia ząbkowania rozpoczyna się w 2. lub 3. miesiącu a kończy w 14. miesiącu. Średni termin ukazania się pierwszego zęba wynosi 6,6 ± 2,09 (2005), 6,62 (1985), 7,3 miesiąca (1979). Czas, jaki upływa od ukazania się pierwszego zęba do pojawienia się ostatniego zęba mlecznego wynosi od 17,5 do 25 miesięcy w zależności od regionu kraju (5-7, 9). W około 31. miesiącu życia w jamie ustnej dziecka powinno być 20 zębów mlecznych.
Dla ułatwienia pracy klinicystów podawane są reguły ułatwiające szybką ocenę terminów wyrzynania zębów: jedną z nich jest wzór, w którym w jamie ustnej dziecka powinno znajdować się o 6 zębów mniej niż dziecko ma miesięcy. Wg reguły „6/4” począwszy od urodzenia, co 6 miesięcy wyrzynają się 4 zęby mleczne
Biorąc pod uwagę termin rozpoczęcia wyrzynania pierwszego zęba, Szpringer-Nodzak (5) wyróżniła tzw. „grupy ząbkowania”, tj.
– ząbkowanie przedwczesne (zęby wrodzone i noworodkowe)
– ząbkowanie wczesne, tj. w 3. i 4. miesiącu życia
– ząbkowanie o czasie, tj. między 5.-8. miesiącem życia (w 6. miesiącu życia rozpoczyna ząbkowanie największy odsetek dzieci – 26,6% (6)
– ząbkowanie opóźnione, tj. między 9. a 11. miesiącem życia
– ząbkowanie późne, czyli po 12. miesiącu życia
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Marks SC Jr., Gorski JP, Wise GE: The mechanisms and mediatotors of tooth eruption-Models for development al biologists. Int J Dev Biol 1995; 39: 223-230. 2. Tsang AKL: Teething, teething pain and teething remedies. International Dentistry SA 2000; 12: 48-61. 3. Hulland SA, Lucas JO, Wake MA, Hesketh KD: Eruption of primary dentition in human infants: a prospective study. Ped Dent 2000; 22: 415-421. 4. Hughes TE, Bockann MR, Seow K et al.: Rong genetic control of emergence of human primary incisors. J Dent Res 2007; 86: 1160-1165. 5. Szpringer-Nodzak M: Wybrane zagadnienia początku pierwszego ząbkowania u dzieci w świetle badań klinicznych i doświadczalnych. Akademia Medyczna. Warszawa 1979. Praca habilitacyjna. 6. Filipińska-Skąpska R, Proc P, Wochna-Sobańska M: Terminy i kolejność wyrzynania zębów mlecznych u dzieci łódzkich. Czas Stomat 2005; 58: 182-187. 7. Mierzwińska E: Wpływ wybranych czynników ogólnoustrojowych i środowiskowych na termin wyrzynania pierwszego zęba mlecznego u dzieci lubelskich. Akademia Medyczna Lublin 1983. Praca doktorska. 8. Szpringer-Nodzak M, Rowecka-Trzebicka K, Janicha J et al.: Próba oceny zależności między rozwojem fizycznym a procesem pierwszego ząbkowania u dzieci. Czas Stomat 1984; 37: 1-7. 9. Szpringer-Nodzak M, Janicha J: Przyczynek do zagadnienia opóźnionego pierwszego ząbkowania. Czas Stomat 1978; 31: 1097-1101. 10. Milewska-Bobula B, Rowecka-Trzebicka K, Szpringer-Nodzak M et al.: Wybrane parametry rozwoju dziecka i czynniki środowiskowe w przebiegu procesu pierwszego ząbkowania. Czas Stomat 1991; 44, 10: 10-11. 11. Żądzińska E: Związek między płcią i wybranymi parametrami urodzeniowymi dziecka a początkiem pierwszego ząbkowania. Słupskie Prace Biol 2005; 1: 207-213. 12. Folyan M, Owotade F, Adejuyigbe E et al.: The timing of eruption of the primary dentition [In:] Nigerian children. Am J Phys Antropol 2007; 134: 443-448. 13. Szpringer-Nodzak M, Czarnocka K, Janicha J: Zagadnienie pierwszego ząbkowania u dzieci. Czas Stomat 1979; 32: 1145-1149. 14. Goliński A, Jędrzejecka I, Misalska E et al.: Ocena wpływu leków przyjmowanych przez matkę w okresie ciąży na termin pierwszego ząbkowania u dzieci. Mag Stomatol 1993; 2: 30-33. 15. Crawford PJM, Aldred MJ: Anomalies of tooth formation and eruption. [In:] Paediatric Dentistry. Edited by Welbury RR, Duggal MS, Hosey MT. Oxford University Press 2005; 316. 16. Janicha J, Remiszewski A: Zęby mleczne przedwcześnie wyrżnięte – kliniczne objawy. Ped Polska 2006; 81: 50-51. 17. Viscardi RM, Romberg E, Abrams RG: Delayed primary tooth eruption in premature infants: relationship to neonatal factors. Pediatr Dent 1994; 16: 23-28. 18. Al-Jasser NM, Bello L: Time of eruption of primary dentition. [In:] Sudi Children. J Contemp Dent Pract 2003; 15: 65-75. 19. Szpringer-Nodzak M, Janicha J, Falkowski T et al.: Przebieg procesu pierwszego ząbkowania w świetle niektórych parametrów rozwoju dziecka i czynników środowiskowych. Czas Stomat 1992; 45: 14-18. 20. Radwańska E, Szklarska E, Żmuda-Stawowiak D: Stan uzębienia dzieci z zespołem Downa z uwzględnieniem dynamiki rozwojowej w badaniach Krakowskiej Poradni Stomatologicznej. Mag Stomatol 2007; 17: 68-71. 21. Shapira J, Berenstein-Ajzman G, Engelhard D et al.: Cytokine levels in gingival crevicular fluid of erupting primary teeth correlated with systemic disturbances accompanying teething. Pediatr Dent 2003; 25: 441-8. 22. Tighe M, Roe MFE: Does a teething child Reed serious illness exluding? Arch Dis Child 2007; 92: 266-273. 23. Wake M, Hesketh K, Lucas J: Teething and tooth eruption in infants: A cohort Study. Pediatrics 2000; 106: 1374-1379. 24. Rowecka-Trzebicka K, Milewska-Bobula B, Sinicyn A et al.: Długotrwałe obserwacje kliniczne nad procesem pierwszego ząbkowania u dzieci. Przegl Ped 1991; 21: 102-106.
