© Borgis - Nowa Pediatria 2/2011, s. 49-52
*Anna Kamińska, Iwona Bieroza
Hiperkalciuria – najczęstsze zaburzenie metaboliczne u dzieci z kamicą nerkową
Hypercalciuria – the most common metabolic abnormality in children with urolithiasis
Katedra i Klinika Pediatrii i Nefrologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Maria Roszkowska-Blaim
Summary
Calcium oxalate or phosphate is main constituent of 1/3 of all stones and about 80-90% of non infection associated calculus. Risk factors for the production of calcium stones are: supersaturating of urine promoters, decreased urine volume, hypocitraturia, hipermagnesuria. Normal value of calcium excretion is: 1-4 mg/kg/24 h and urinary calcium / creatinine ratio: Ca/creat normal value in children above 1 y. < 0.20 (mg%/mg%) – in the second morning urine sample, after an overnight fast. Idiopathic hypercalciuria is the commonest metabolic anomaly in patients with calcium stones and describes normocalcemic hypercalciuria, occurs in the absence of any identifiable factors increasing urinary calcium excretion, often with familial incidence (autosomal dominant inheritance). Idiopathic hypercalciuria can be of three types: absorptive hypercalciuria results from increased calcium absorption in the small intestine, renal hypercalciuria whichis result of decreased tubular reabsorption of calcium and resorptive hypercalciuria results from parathyroid adenoma, rare in children. To recognize the type of hypercalciuria – the oral calcium loading test with standardized oral calcium load after 7-10 days of low calcium and low sodium diet should be performed. In the treatment of absorptive hypercalciuria avoidance of an excessive intake of calcium, normal calcium diet in some patients discontinuation of vitamin D supplements should be recommended. In renal hypercalciuria patients are treated with thiazides which reduce of urinary Ca excretion through enhanced distal nephron Ca reabsorption. In resorptive hypercalciuria surgical removal of parathyroid adenoma is treatment of choice.
W ostatnich latach, zarówno w populacji dziecięcej, jak i wśród dorosłych, obserwuje się zwiększoną częstość nowych przypadków kamicy układu moczowego (1-3). Problem dotyczy 5-10% populacji krajów rozwiniętych (4).
Ponieważ kamica układu moczowego, zwłaszcza o charakterze nawrotowym, z często towarzyszącymi zakażeniami układu moczowego, stanowi ryzyko tworzenia blizn w nerkach, dlatego należy jak najwcześniej ustalić czynniki ryzyka w tworzeniu złogów, rozpoznać zaburzenia metaboliczne, prowadzące do tworzenia złogów i wdrożyć właściwe postępowanie terapeutyczne i profilaktyczne. Ważne jest rozpoznanie wczesnego stanu predyspozycji do rozwoju kamicy, tzw. stanu zagrożenia kamicą, w którym w wykonywanych badaniach stwierdza się zwiększone ryzyko krystalizacji w moczu, co może manifestować się różnymi objawami: krwinkomoczem, jałową leukocyturią, nawracającymi zakażeniami układu moczowego, zaburzeniami dyzurycznymi, częstomoczem, nawracającymi stanami zapalnymi sromu u dziewczynek, napletka u chłopców, bólami brzucha u dzieci starszych (5-11).
Wykonanie badań laboratoryjnych krwi, oceniających funkcję nerek, gospodarkę wapniowo-fosforanową, kwasowo-zasadową, jonogram, stężenie kwasu moczowego, oznaczenie wydalania promotorów i inhibitorów krystalizacji w dobowej zbiórce moczu, wykonanie dobowego profilu pH moczu oraz testu metabolicznego w moczu pozwalają na rozpoznanie rodzaju stanu zagrożenia kamicą i ukierunkowanie dalszych badań diagnostycznych (12-15).
Najczęstszą przyczyną metaboliczną, prowadzącą do tworzenia złogów w drogach moczowych u dzieci jest hiperkalciuria.
Zwiększone wydalanie wapnia z moczem u pacjentów z kamicą nerkową lub moczowodową opisywał już w 1939 r. Floks (16).
Termin „hiperkalciuria idiopatyczna” wprowadził Albright w 1953 r., określając w ten sposób przypadki zwiększonego wydalania wapnia, przy prawidłowej kalcemii u pacjentów ze złogami nerkowymi, zawierającymi wapń (17).
Hiperkalciuria jest to stan chorobowy, który charakteryzuje się zwiększonym wydalaniem wapnia z moczem (> 4mg/kg/dobę) lub podwyższoną wartością wskaźnika wapniowo-kreatyninowego w drugiej porcji moczu, oddanej po nocy (15, 16).
Na podstawie badań Collarda (18) opracowano prawidłowe wartości wskaźników wapniowo-kreatyninowych w poszczególnych grupach wiekowych, które przedstawiono w tabeli 1.
Tabela 1. Prawidłowe wartości wskaźników wapniowo-kreatyninowych w zależności od wieku wg Collarda.
| Wiek | mg/mg | mmol/mmol |
| 0-6 m.ż. | 0,03-0,91 | 0,1-2,6 |
| 7-12 m.ż. | 0,03-0,81 | 0,09-2,2 |
| 1-2 r.ż. | 0,03-0,56 | 0,07-1,5 |
| 2-3 r.ż. | 0,02-0,5 | 0,06-1,4 |
| 3-5 r.ż. | 0,02-0,41 | 0,05-1,1 |
| 5-7 r.ż. | 0,01-0,3 | 0,04-0,8 |
| 7-17 r.ż. | 0,01-0,25 | 0,04-0,7 |
Obecnie uważa się, że hiperkalciuria może występować jako postać idiopatyczna, rozpoznawana u pacjentów z normokalcemią i hiperkalciurią, przy braku innych czynników wpływających na zwiększenie wydalania wapnia z moczem (np. kortykosteroidoterapia, długotrwałe unieruchomienie, podawanie leków zwiększających kalciurię, przerzuty nowotworowe do kości, nadczynność przytarczyc) (19-21).
W patogenezie hiperkalciurii idiopatycznej istotną rolę odgrywają czynniki genetyczne, co przemawia za rodzinnym występowaniem kamicy układu moczowego (22-27).
U 46,2% dzieci z hiperkalciurią uzyskano dodatni wywiad rodzinny w pierwszym i u 32,5% – w drugim stopniu pokrewieństwa (28). Na podstawie badań przeprowadzonych przez Tabel (29) stwierdzono rodzinne obciążenie kamicą moczową u 54,9% chorych.
Na ilość wydalanego wapnia z moczem ma wpływ rodzaj stosowanej diety. Istotnym, udokumentowanym czynnikiem nasilającym kalciurię jest nadmiar sodu (30, 31).
Wg Tabel hiperkalciurię stwierdza się u 30-50% pacjentów, u których doszło do wytworzenia złogów zawierających wapń (29). Acar rozpoznaje hiperkalciurię u 40% dzieci z kamicą nerkową (1).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Acar B, Inci Arikan F, Emeksiz S et al.: Risk factors for nephrolithiasis in children. World J Urol 2008; 26: 627-630. 2. Preminger GM: The metabolic evaluation of patients with recurrent nephrolithiasis: a review of comprehensive and simplified approaches. J Urol 1989; 141: 760-763. 3. Yendt ER, Cohanim M: Clinical and laboratory approaches for evaluation of nephrolithiasis. J Urol 1989; 141: 764-769. 4. Bartoletti R, Cai T, Mondaini N et al.: Epidemiology and risk factors in urolithiasis. Urol Int 2007; 79 Suppl (1): 3-7. 5. Alon U, Warady BA, Hellerstein S: Hypercalciuria in the frequency-dysuria syndrome in childhood. J Pediatr 1990; 116: 103-105. 6. Nese KB, Harika A, Tulmy G: Hypercalciuria and recurrent urinary tract infections: incidence and symptoms in children over 5 years of age. Pediatr Nephrol 2005; 20: 1435-1438. 7. Roy S, Stapleton FB, Noe HN et al.: Hematuria preceding renal calculus formation in children with hypercalciuria. J Pediatr 1981; 99: 712-715. 8. Stojanović VD, Milosević BO, Djapić MB et al.: Idiopathic hypercalciuria associated with urinary tract infection in children. Pediatr Nephrol 2007; 22: 1291-1295. 9. Vachvanichsanong P, Malagon M, Moore ES: Urinary tract infection in children associated with idiopathic hypercalciuria. Scand J Urol Nephrol 2001; 35: 112-116. 10. Vachvanichsanong P, Malagon M, Moore ES: Recurrent abdominal and flank pain in children with idiopathic hypercalciuria. Acta Pediatr 2001; 90: 643-648. 11. Stojanovic VD, Milovic BO, Milesa B Djapic MB et al.: Idiopathic hypercalciuria assiociated with urinary tract infection in children. Pediatr Nephrol 2007; 22: 1291-1295. 12. Alon US, Zimmerman H, Alon M: Evaluation and treatment of pediatric idiopathic urolithiasis-revisited. Pediatr Nephrol 2004; 19: 516-520. 13. Pak CY: Physiological basis for absorptive and renal hypercalciurias. Am J Physiol 1979; 237: 415-423. 14. Pak CY, Kaplan R, Bone H: Simple test for the diagnosis of absorptive, resorptive and renal hypercalciurias. Engl J Med 1975; 292: 497-500. 15. Stapleton FB, Noe HN, Jerkins G et al.: Urinary excretion of calcium following an oral calcium loading test in healthy children. Pediatrics 1982; 69: 594-597. 16. Floks RH: Calcium and phosphorus in the urine of patients with renal or ureteral calculi. J Am Med Assoc 1939; 113: 1466-1471. 17. Albright F, Henneman P, Benedict P et al.: Idiopathic hypercalciuria. A preliminary report. Proc R Soc Med 1953; 46: 1077-1081. 18. Collard L: Normal Values of Calcium/creatinine ratio. [W:] Handbook of European Society for Paediatric Nephrology. ESPN 2002; 463. 19. Garcia--Nieto V, Ferrandez C, Monge M et al.: Bone mineral density in pediatric patients with idiopathic hypercalciuria. Pediatr Nephrol 1997; 11: 578-583. 20. Ramaello A, Vitale C, Marangella M: Epidemiology of nephrolithiasis. J Nephrol 2000; 13 (3): 45-50. 21. Kaplan R, Haussler M, Deftos L: The role of 1.25 (OH)2D in the mediation of intestinal hyperabsorption of calcium in primary hyperparathyroidism and absorptive hypercalciuria. J Clin Invest 1977; 59: 756-760. 22. Lerolle N, Lantz B, Paillard F et al.: Risk factors for nephrolithiasis in patients with familial idiopathic hypercalciuria. Am J Med 2002; 113: 99-103. 23. Nicolaidou P, Themeli S, Karpathios T et al.: Family pattern of idiopathic hypercalciuria and its subtypes. J Urol 1996; 155: 1042-1044. 24. Parma MS: Kidney stones. BMJ 2004; 328: 1420-1424. 25. Vezzoli G, Soldati L, Gambaro G: Hypercalciuria revisited: one or many conditions? Pediatr Nephrol 2008; 23: 503-50. 26. Vezzoli G, Soldati L, Gambaro G: Update on primary hypercalciuria from a genetic perspective. J Urol 2008; 179: 1676-1682. 27. Cameron MA, Sakhaee K, Moe OW: Nephrolithiasis in children. Pediatr Nephrol 2005; 20: 1587-1592. 28. Spivacow FR, Negri AL, del Valle EE et al.: Metabolic risk factors in children with kidney stone disease. Pediatr Nephrol 2008; 23: 1129-1133. 29. Tabel Y, Mir S: The long-term outcomes of idiopathic hypercalciuria in children. J Pediatr Urol 2006; 2: 453-458. 30. Alexies V, Osorio AV, Alon US: The relationship between urinary calcium, sodium and the role of potasium in treating idiopathic hypercalciuria. Pediatrics 1997; 100: 675-681. 31. Martini LA, Cuppari L, Colugnati FA et al.: High sodium chloride intake is associated with low bone density in calcium stone-forming patients. Clin Nephrol 2000; 54: 85-93. 32. Aladjem M, Modan M, Lusky A et al.: Idiopathic hypercalciuria: a familial generalized renal hyperexcretory state. Kidney Int 1983; 24: 549-554. 33. Aladjem M, Barr J, Lahat E et al.: Renal and absorptive hypercalciuria: a metabolic disturbance with varying and interchanging modes of expression. Pediatrics 1996; 97: 216-219. 34. Berger AD, Wu W, Eisner BH et al.: Patients with primary hyperparathyroidism-why do some form stones? J Urol 2009; 181 (5): 2141-2145. 35. Butani L, Kalia A: Idiopathic hypercalciuria in children – how valid are the existing diagnostic criteria? Pediatr Nephrol 2004; 19: 577-582. 36. Cervera A, Corral MJ, Gómez Campdera FJ et al.: Idiopathic hypercalciuria in children. Classification, clinical manifestations and outcome. Acta Paediatr Scand 1987; 76: 271-278. 37. Hulton SA: Evaluation of urinary tract calculi in children. Arch Dis Child 2001; 84: 320-323. 38. Laufer J, Boichis H: Urolithiasis in children: current medical management. Pediatr Nephrol 1989; 3: 317-331. 39. Coe FL, Favus MJ, Croockett T: Effects of low-calcium diet on urine calcium excretion, parathyroid function and serum 1.25 (OH)2D levels in patients with idiopathic hypercalciuria and in normal subjects. Am J Med 1982; 72: 25-32. 40. Vezzoli G, Soldami L, Proverbio MC: Polymorphism of witamin D receptor gene in patients with calcium kidney stones. J Nephrol 2002; 15: 158-162. 41. Schwaderer AL, Cronin R, Mahan JD et al.: Low bone density in children with hypercalciuria and/or nephrolithiasis. Pediatr Nephrol 2008; 23: 2209-2214. 42. Zerwekh JE: Bone disease and hypercalciuria in children. Pediatr Nephrol 2010; 25: 395-401. 43. Penido MG, Lima EM, Marino VS et al.: Bone alterations in children with idiopathic hypercalciuria at the time of diagnosis. Pediatr Nephrol 2003; 18: 133-139. 44. Polito C, Iolascon G, Nappi B et al.: Growth and bone mineral density in long-lasting idiopathic hypercalciuria. Pediatr Nephrol 2003; 18: 545-547. 45. Weisinger JR: Bone loss in hypercalciuria: cause or consequency? Am J Kidney Dis 1999; 33: 46-48. 46. Esen T, Krautschick A, Alken P: Treatment update on pediatric urolithiasis. World J Urol 1997; 15: 195-202. 47. Al Zahrani H, Norman RW, Thompson C et al.: The dietary habits of idiopathic calcium stone-formers and normal control subjects. BJU Int 2000; 85: 616-620. 48. Gadomska-Prokop K, Zawadzki J: Hiperkalciuria. Klinika Pediatryczna 2008; 16 (3): 333-335. 49. Muldowney FP: Prevention of recurrent stones in idiopathic hypercalciuria. N Engl J Med 2002; 21: 1667-1670. 50. Pak CY: Medical stone management: 35 years of advances. J Urol 2008; 18: 813-819. 51. Penido MG, Lima EM, Souto MF et al.: Hypocitraturia: a risk factor for reduced bone mineral density in idiopathic hypercalciuria? Pediatr Nephrol 2006; 21: 74-78. 52. Srivastava T, Schwaderer A: Diagnosis and management of hypercalciuria in children. Curr Opin Pediatr 2009; 21: 214-219.
