© Borgis - Postępy Fitoterapii 2/2011, s. 85-88
Katarzyna Sikora, Michał Jurczak, Magdalena Jarysz, *Wiesława Bylka
Oznaczanie zawartości flawonoidów i związków polifenolowych w kwiatach przelotu pospolitego Anthyllis vulneraria L.
Quantitative determination of flavonoids and phenolic compounds of the flower of Anthyllis vulneraria L.
Koło Naukowe przy Katedrze i Zakładzie Farmakognozji, Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
Kierownik Katedry i Zakładu Farmakognozji: prof. dr hab. Irena Matławska
Summary
The contents of flavonoids in the flower of Anthyllis vulneraria has been determined by the methods recommended by FP VIII and the total content of phenolic compounds – with the Folin-Ciocalteu reagent. In these conditions the total content of flavonoids was 1.24% calculated as hyperoside, and phenolic compounds – 2.32%, expressed as caffeic acid.
Wstęp
Występowanie
Przelot pospolity, przelot uprawny, wełnica (Anthyllis vulneraria L.), należy do rodziny Fabaceae; nazwy angielskie: Kidney Vetch, Spring Vetch, Woundwort, Ladie’s Finders; niemiecka: Wundklee; francuska Anthyllide vulnéraire; rosyjska Jazwiennik obyknowiennyj; czeska Krocnik bolhoj (1). Nazwa rośliny Anthyllis vulneraria wywodzi się od greckiego słowa ”athos” – kwiat oraz „ioulos” – meszek (nawiązuje do srebrzystego owłosienia rośliny), natomiast „vulnerary” – od łacińskiego – stosowany celem leczenia ran; podobne znaczenie mają rodzime nazwy: czeska, angielska czy niemiecka (1).
Przelot pospolity jest szeroko rozpowszechniony w Europie, od Skandynawii aż po Kaukaz, rośnie też na terenach Azji Mniejszej, północnej Afryki, północno-wschodniej części Ameryki Północnej. W Polsce przelot pospolity występuje dość pospolicie na niżu i pogórzu, na suchych łąkach, nasypach, żwirowiskach, zarówno w miejscach silnie nasłonecznionych, jak i w gęstych zaroślach; preferuje gleby wapienne (1, 2, 3).
Anthyllis vulneraria L. jest gatunkiem zbiorowym, wielopostaciowym, o dużym stopniu zmienności genetycznej i morfologicznej, obejmującym około 24 podgatunki. Najczęściej wyróżniane taksony to występujące pospolicie: A. vulneraria L. subsp. vulneraria; A. vulneraria L. subsp. carpatica (Pant.) Nyman – karpacki, A. vulneraria L. subsp. maritima (Schweigg.) Corb. (syn. A. maritima Schweigg.) – nadmorski, na klifach nadmorskich wybrzeża Morza Bałtyckiego; A. vulneraria L. subsp. polyphylla (DC.) Nyman (A. macrocephala Wend.) – w Europie wschodniej i południowo-wschodniej; na terenach stepowych, A. vulneraria L. subsp. alpestris (Kit. ex Schult.) – alpejski; A. vulneraria L. subsp. pseudovulneraria (Sagórski) Prain – rozpowszechniony w krajach nordyckich (3-7).
Charakterystyka botaniczna
Przelot pospolity jest rośliną zielną, dwuletnią lub częściej byliną, osiągającą do 60 cm wysokości, kwitnącą od maja do lipca. Roślina w pierwszym roku wytwarza rozetę liści, w drugim roku łodygę pokładającą się lub wzniesioną, pojedynczą, niekiedy rozgałęzioną, biało owłosioną, zakończoną wielokwiatową główką.
Liście są różnorodne, pierzaste, odziomkowe w różyczce, z 1-4 parami listków bocznych, łodygowe z 3-7 parami listków, w niektórych podgatunkach do 15-listkowe, szczytowy listek większy od bocznych. Listki boczne są podłużnie eliptyczne lub lancetowate, całobrzegie, na górnej powierzchni zielone, od spodu jedwabiście, biało owłosione. Kwiaty motylkowe, liczne, zebrane w wielokwiatowych zbitych główkach, z dłoniastowrębnymi podsadkami u nasady, umieszczone na szczytach ulistnionych szypułek. Kwiaty mają jasnokremową, różową, pomarańczową lub purpurową barwę, do 20 mm długą koronę, białawy lub żółtawy błoniasty, owłosiony kielich do 17 mm długi, 10 zrośniętych pręcików oraz jeden słupek. Owocem jest niepękający, drobny, bardzo krótki, jednonasienny strąk, ukryty w kielichu. Nasiona są żółtozielone, błyszczące. Przelot pospolity wykształca silnie rozwinięty korzeń główny, wraz z krótkimi prostymi lub rozgałęzionymi kłączami (1, 2, 4, 7, 8).
Korzenie przelotu wchodzą w symbiozę z bakteriami brodawkowymi, które mają zdolność wiązania wolnego azotu, dzięki czemu roślina jest znacznie wzbogacana w związki azotowe. Dawniej przelot uprawiany był często jako roślina pastewna, co przetrwało do dzisiejszych czasów w niektórych rejonach Europy środkowej. Roślina jest żywicielem dla larw motyli z gatunku Cupido minimus (Modraszek malczyk). Samice składają jaja na główkach kwiatowych, często u nasady kielicha, a larwy odżywiają się rozwijającymi się nasionami. Kwiaty stanowią źródło nektaru dla pszczoły miodnej. Zapylane są przez pszczoły, motyle i ćmy (1, 8).
Cechy budowy anatomicznej
Główną cechą charakterystyczną jest występowanie licznych, 1-3-komórkowych, ostro zakończonych, szczeciniastych, pokrytych brodaweczkowaną kutikulą włosków, grubościennych, szczególnie u nasady. Okrągłe komórki szparkowe otoczone są czterema do sześciu komórkami przyszparkowymi. Komórki skórki płatków korony są małe, poligonalne, niektóre o ścianach delikatnie perełkowato zgrubiałych, epiderma kielicha złożona jest z 4-6-kątnych komórek. We fragmentach skórki widoczne okrągłe nasady włosków. Licznie występują fragmenty brodawek o trójkątnym kształcie na zakończeniach płatków korony. Ziarna pyłku o gładkiej egzynie, z trzema ujściami łagiewkowymi (8).
Związki chemiczne w Anthyllis vulneraria L.
Związki czynne A. vulneraria L. są stosunkowo mało poznane. Z dotychczasowych badań wynika, że w zielu obecne są saponiny triterpenowe, pochodne sojasapogenolu B (9). Dane piśmiennictwa wskazują też na obecność flawonoidów w kwiatach: kwercetyny, kemferolu, izoramnetyny (10), a także 3-O-galaktozydów kwercetyny i kemferolu, 3-O-ramnozylogalaktozydów kwercetyny i kemferolu oraz pochodnej izoramnetyny (11). W zielu, oprócz aglikonów: kwercetyny, kemferolu i izoramnetyny obecne są także ramnocytryna (3, 5, 4’-trihydroxy-7-metoksyflawon), ramnetyna (3, 5, 3’, 4’-tetrahydroksy 7-metoksyflawon), 3,7,4’-trihydroksyflawon, 3,7,3’,4’-tertahydroksyflawon (fizetyna), (3,7, 4’-trihydroksy-3’-metoksyflawon (geraldol) (12, 13). Zidentyfikowane w liściach pochodne kwercetyny, kemferolu i izoramnetyny są przypuszczalnie 3-O-arabinozydami tych aglikonów (14).
Badania liści dziewięciu taksonów zakwalifikowanych do gatunku A. vulneraria wskazują na obecność co najmniej 35 glikozydów flawonolowych, w tym różnych glikozydów 7-metylokemferolu (15). W liściach wykryto też izoflawonoidy, o charakterze fitoaleksyn: izowestitol (7,4’-dihydroksy-2’-metoksyizoflawan) oraz demetylowestitol (7, 2’, 4’-trihydroksyizoflawan) (8).
W zielu przelotu pospolitego obecne są kwasy fenolowe: wanilinowy, salicylowy, p-hydroksybenzoesowy, weratrowy, trans-p-kumarowy, ferulowy i kawowy (16), a w kwiatach kwasy: wanilinowy, p-hydroksybenzoesowy, weratrowy, cis/trans-p-kumarowy (11).
W kwiatach występują też 3-O-galaktozyd cyjanidyny, ksantofil (11), garbniki, prawdopodobnie katechinowe (8) oraz śluz (10, 16).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Podbielkowski Z. Słownik roślin użytkowych. PWRiL, Warszawa 1980; 295-6. 2. Nawara Z. Rośliny łąkowe. Oficyna Wyd Multico, Warszawa 2006. 3. Gibbons B, Brough P. Atlas roślin Europy Północnej i Środkowej. Oficyna Wyd Multico, Warszawa 1995; 128. 4. Rutkowski L. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wyd Nauk PWN, Warszawa 2004; 280. 5. Strzelecka H, Kowalski J. Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa. Wyd Nauk PWN, Warszawa 2000; 459. 6. Szafer W, Kulczyński H, Pawłowski B. Rośliny polskie. PWN, Warszawa 1976; 360. 7. Haeupler H, Muer T. Bildatlas der Farn-Blütenpflanzen Deutschlands. Verlag Eugen Ulmer KG, Stuttgart 2007. 8. Hansel R, Keller K, Rimpler H i wsp. Hagers Hanbuch der Pharmazeutischen Praxis Drogen A-D. Tokyo 1992; 288-91. 9. Nartowska J, Wawer I, Strzelecka H. Triterpenoid saponins from Anthyllis vulneraria L. Acta Pol Pharm Drug Res 2001; 58(4):289-91. 10. Kowalewski Z, Kowalska M. Związki flawonoidowe w Anthyllis vulneraria L. Dissert Pharm Pharmacol 1966; 18(6):615-8. 11. Gaszner M. Związki polifenolowe w kwiatach Anthyllis vulneraria. Praca magisterska, Poznań 2008. 12. Gonnet JF, Jay M. Les aglycones flavoniques D’Anthyllis vulneraria. Phytochem 1972; 11:2313-16. 13. Gonnet J. A new natural quercetin heteroside extracted from Anthyllis vulneraria L. (Leguminosae). C R Acad Sci Hebd Seances Acad Sci D 1972; 275(1):117-9. 14. Gonnet JF. Flavonol glycosides of Anthyllis vulneraria leaves. Phytochem 1975; 14:823. 15. Gonnet JF. La variation flavonique chez lez sous-especes l’ Anthyllis vulneraria. Phytochem 1978; 17:1319-1323. 16. Nartowska J, Frączek D, Strzelecka H. Wstępne badania zespołu kwasów fenolowych ziela przelotu pospolitego Anthyllis vulneraria L. Herba Pol 2003; 49(3-4):286-7. 17. Barbera O, Sanz JF, Sanchez-Parareda J i wsp. Further flavonol glycosides from Anthyllis onobrychioides. Phytochem 1986; 25:2361-65. 18. Marco JA, Barberá O, Sanzand JF i wsp. Flavonol glycosides from Anthyllis onobrychioides. Phytochem 1985; 24:2471. 19. Adell J, Barbera O, Marc JA. Flavonoid glycosides from Anthyllis sericea. Phytochem 1988; 27(9):2967-70. 20. Marco JA, Adell J, Barbera O i wsp. Two isorhamnetin triglycosides from Anthyllis sericea. Phytochem 1989, 28 (5):1613-6. 21. Pistelli L, Noccioli C, Bertoli A i wsp. Chemical composition and volatile constituents of Anthyllis barba-jovi. Nat Prod Res 2007; 21(5):418-25. 22. Pistelli L, Spera K, Flamini G i wsp. Isoflavonoids and chalcones from Anthyllis hermanniae. Phytochem 1996; 42(5):1455-8. 23. Godevac D, Zdunić G, Śavikin K i wsp. Antioxidant activity of nine Fabaceae species growing in Serbia and Montenegro. Fitoter 2000; 79:185-7. 24. Mrozowski T. Choroby wirusowe skóry i błon śluzowych. www.wydawnictwoapteka.pl. 25. www.aptekaeskulap.pl/kosmetyki 26. Ożarowski A. Ziołolecznictwo – poradnik dla lekarzy. PZWL, Warszawa 1980; 68. 27. European Pharmacopoeia (Ph. Eur.). Fourth Edition, Council of Europe; Strasburg 2001; 1103-4. 28. Farmakopea Polska VIII. Wyd PTFarm, Warszawa 2008; 1085-6. 29. Gonzalez de Mejia E, Soo Song Y, Ramirez-Mares MV i wsp. Effect of Yerba Mate (Ilex paraguariensis) Tea on topoisomerase inhibition and oral carcinoma cell proliferation. J Agric Food Chem 2005; 53:1966-73. 30. Zainol MK, Abd-Hamid A, Yusoft S i wsp. Antioxidative activity and phenolic compounds of leaf, root and petiole of four accessions of Centella asiatica (L.) Urban. Food Chem 2003; 81:575-81.
