Streszczenie
Cis pospolity ( Taxus baccata) to długowieczny krzew lub niskie drzewo iglaste. Wszystkie części rośliny są bardzo trujące za wyjątkiem czerwonej, mięsistej osłonki nasion podobnej do jagody. Do zatruć dochodzi najczęściej wskutek wypicia odwaru z igieł cisu używanego w celach poronnych. Niekiedy zdarzają się także przypadki samobójczego wypicia odwaru z kory czy igieł cisu. Mechanizm działania taksyny nie jest wyjaśniony do końca. Działa głównie kardio- i hepatotoksycznie. W efekcie dochodzi do wcześnie rozwijających się ciężkich zaburzeń rytmu i przewodnictwa w sercu, takich jak blok A-V III stopnia, częstoskurcz komorowy, migotanie komór. Zatrzymanie krążenia prowadzi do anoksji i zespołu ostrego rozlanego uszkodzenia mózgu, przebiegającego z zaburzeniami świadomości, drgawkami, objawami ubytkowymi wieloogniskowymi. W późniejszym okresie dochodzi do rozwoju encefalopatii. W leczeniu zatrucia cisem stosuje się płukanie żołądka, bardzo istotne jest stałe monitorowanie czynności serca (EKG), kontrola badań podstawowych, jonogramu, gazometrii oraz leczenie objawowe (antyarytmiczne, przeciwdrgawkowe, itp.).
W pracy przedstawiono przypadek kobiety dwudziestoletniej, która spożyła wywar z igieł cisu w celach poronnych. Początkowo leczona w OIT z powodu nasilonych zaburzeń rytmu serca – częstoskurczy i migotania komór. Z tego powodu wielokrotnie defibrylowana. Następnie przeniesiona i leczona w Ośrodku Ostrych Zatruć. W stanie neurologicznym u chorej dominował w tym czasie niedowład czterokończynowy spastyczny znacznego stopnia (w kończynach górnych plegia obustronna, w kończynach dolnych: lewa 2 pkt w skali Lovetta, prawa 1 pkt w skali Lovetta), z obustronnym objawem Babińskiego oraz afazja całkowita. Nie występowały zaburzenia ze strony układu krążenia. W badaniu TK głowy nie stwierdzono żadnych zmian. Po przeniesieniu do Kliniki Rehabilitacji WIM wdrożono intensywne postępowanie fizykalno-usprawniające, dostosowane indywidualnie do stanu podmiotowego i przedmiotowego chorej. Program postępowania był stopniowo wzbogacany z chwilą poprawy funkcji motorycznych i poznawczych. Postępy rehabilitacji oceniano na podstawie czasu powrotu funkcji motorycznej z oceną według skali aktywności Viganos. Na zakończenie pobytu w Klinice Rehabilitacji zaobserwowano wyraźną poprawę stanu klinicznego pacjentki – nawiązano kontakt, uzyskano znaczące zmniejszenie spastyki i przykurczów (kgp 2-, kgl 2+, kdp 2-, kdl 2+ według skali Lovetta) oraz dobrą tolerancję pozycji siedzącej.
Podczas następnego pobytu chorej w Klinice Rehabilitacji WIM położono nacisk przede wszystkim na uruchomienie czynne, a zwłaszcza na naukę chodu oraz dalsze doskonalenie kontaktu i funkcji poznawczych. Przy pionizacji i nauce chodzenia wykorzystano parapodium. Uzyskano dalszą, znaczną poprawę stanu psychicznego i kontaktu z chorą oraz dalszą poprawę siły mięśniowej i wydolności fizycznej, co zaowocowało samodzielnym chodzeniem przy balkoniku.
Warunkiem skuteczności postępowania po ciężkim zatruciu cisem jest:
– systematyczność ćwiczeń i długotrwałość procesu usprawniania ,– dostosowanie postępowania fizykalnego do stanu chorego,
– zróżnicowane obciążenie wysiłkiem w zależności od poprawy funkcji motorycznych.
Powyższy przykład wskazuje, że nawet w przypadku ciężkiego uszkodzenia OUN intensywna, wielogodzinna i wielotygodniowa praca zespołu prowadzącego postępowanie fizykalno-usprawniające pozwala na powrót chorego do samodzielnego funkcjonowania.