© Borgis - Nowa Stomatologia 4/2011, s. 163-166
Lidia Pijankowska-Beksa1, *Joanna Szczepańska2
Zastosowanie ozonu w stomatologii
The use of ozone in dentistry
1Studia doktoranckie, Zakład Stomatologii Wieku Rozwojowego, Uniwersytet Medyczny w Łodzi
p.o. Kierownika jednostki: dr hab. n. med. prof. nadzw. Joanna Szczepańska
2Zakład Stomatologii Wieku Rozwojowego, Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Kierownik Zakładu: dr hab. n. med. prof. nadzw. Joanna Szczepańska
Summary
Introduction: Modern dentistry is inclined towards methods of non-invasive treatment, entirely painless and short procedures. That is why interest in ozone (type of allotropy oxygen) has considerably grown recently. Its strong antiseptic and toxic activity on microorganisms of oral cavity has become the base for using in dental practice.
Aim of the study: The aim of the study was to discuss properties and mechanisms of ozone’s activity and utilization of it in different domains of dentistry.
Conclusions: Ozone therapy seems to be an alternative for traditional treatment of many diseases within the oral cavity. However, the employment of ozone requires further research in order to get standardization of this method of treatment.
WSTĘP
Ozon (tritlen – O3) jest jedną z alotropowych odmian tlenu. Powstaje pod wpływem promieniowania ultrafioletowego w górnych warstwach atmosfery. Zanim odkryto wzór cząsteczkowy ozonu (1898), Labbe, Qudin, Bontemps i Pfannenstiel opisali jego bakteriobójcze działanie. Historia ozonoterapii sięga 1783 roku, kiedy to holenderski chemik van Marum opisał gaz o „szczególnym zapachu”, który powstaje podczas przeskakiwania iskier pomiędzy dwiema elektrodami. W 1839 roku Christian von Schönbein gaz ten nazwał „ozonem” od greckiego słowa odzon – co oznacza pachnieć (1-3). Pierwszy generator ozonu został zbudowany w Niemczech przez Wernera von Siemensa w 1857 roku, a po raz pierwszy użyto go do „oczyszczania krwi” 13 lat później (1, 2, 4).
Na początku XX wieku ozon stosowano do uzdatniania wody. W latach 20. ubiegłego wieku Wolff użył ozonu do leczenia powikłań złamań kości i trudno gojących się ran. W stomatologii pierwszy raz „pachnący gaz” wykorzystał Fisch w 1934 r., lecząc paradontozę i zmiany okołowierzchołkowe (1, 5). Od tego czasu nastąpił ogromny postęp w dziedzinie ozonoterapii, szczególnie dzięki zaangażowaniu profesora Edwarda Lyncha w badania poświęcone zastosowaniu ozonu w stomatologii.
CEL PRACY
Celem pracy było omówienie właściwości i mechanizmów działania ozonu oraz wykorzystania go w różnych dziedzinach stomatologii.
MATERIAŁ I METODY
Na podstawie piśmiennictwa przedstawiono szerokie zastosowanie ozonoterapii w praktyce stomatologicznej, wynikające z biologicznych właściwości ozonu oraz mechanizmów jego działania.
WŁAŚCIWOŚCI I MECHANIZMY DZIAŁANIA OZONU
Niszczenie patogenów przez ozon opiera się na jego silnych właściwościach utleniających. Bakterie i wirusy należą do organizmów prokariotycznych – nie posiadają jądra komórkowego, a ich ściana komórkowa nie zawiera cholesterolu. Stąd są bardziej wrażliwe na toksyczne działanie bardzo reaktywnego ozonu niż komórki eukariotyczne zawierające lipidową błonę komórkową. Ujemny ładunek elektryczny komórek bakteryjnych przyciąga bipolarną cząsteczkę ozonu. Tlen atomowy, jako reaktywna forma powstała z rozpadu ozonu, reaguje ze związkami organicznymi, powodując ich utlenienie. Ozon niszczy początkowo ścianę komórkową bakterii, reaguje ze znajdującymi się w błonie komórkowej nienasyconymi kwasami tłuszczowymi, fosfolipidami i białkami zawierającymi metioninę, cysteinę, histydynę i cysternę. Modyfikacja błony komórkowej zaburza i blokuje system enzymatyczny, prowadząc do wtórnych uszkodzeń DNA i śmierci komórki bakteryjnej (4-10).
Grzybostatyczne działanie ozonu wynika również z braku cholesterolu w komórkach grzybów (1, 8, 9). Działanie przeciwwirusowe związane jest z utleniającym działaniem ozonu na N-acetyloglikozaminy na powierzchni wirusa i inaktywacją reakcji z kwasem N-acetyloneuraminowym. Powoduje to blokadę receptora odpowiedzialnego za kontakt z komórką gospodarza, a tym samym uniemożliwia wnikanie do jej wnętrza i replikację wirusa (5, 8, 10). Wykazano skuteczność ozonu w niszczeniu zarówno form wegetatywnych, jak i przetrwalnikowych drobnoustrojów (11).
Niezwykle istotnym działaniem ozonu jest poprawa utlenowania i odżywienia komórek. Według Schneidera (10) właściwość ta wynika z lokalnego działania pola magnetycznego, będącego efektem ubocznym procesu wytwarzania ozonu. Reakcja peroksydacji kwasów tłuszczowych powoduje uelastycznienie błony komórkowej erytrocytów i zapobiega ich rulonizacji. Dzięki temu swobodniej przechodzą przez naczynia włosowate, szczególnie przez te zwężone procesem zapalnym, co znacznie poprawia metabolizm tkanek.
Długotrwałe działanie ozonu powoduje aktywację układu odpornościowego. Zwiększa się produkcja interferonów, interleukin i czynnika martwicy nowotworów (ang. tumor necrosis factor – TNF), które pełnią funkcję mediatorów, kontrolują przebieg odpowiedzi immunologicznej i pobudzają naturalne zdolności obronne organizmu (7-9).
WPŁYW OZONU NA ŚRODOWISKO JAMY USTNEJ
W jamie ustnej pod wpływem ozonu, poprzez eliminację bakterii oraz produktów ich metabolizmu, takich jak kwasy i toksyny, dochodzi do neutralizacji kwaśnego pH w aktywnych ubytkach próchnicowych (8, 12). Liczne badania potwierdzają szczególną rolę kwasu pirogronowego, istotnego związku w wielu przemianach biochemicznych, który powoduje obniżenie pH w ubytku próchnicowym. Rozkład tego kwasu pod wpływem ozonu do acetonu i dwutlenku węgla zapobiega demineralizacji tkanek (13, 14).
Oksydacyjne działanie ozonu na takie aminokwasy jak metionina, cysteina, tyrozyna i cysterna powoduje zerwanie łańcuchów proteinowych, które hamują proces remineralizacji. Jednocześnie sprzyja to penetracji jonów fluoru, wapnia i fosforu do głębszych warstw tkanek zęba (4, 12, 14, 15). Jak wykazano, skuteczność ozonoterapii zależy od obecności ,,barier dyfuzji”. Płytka bakteryjna, ślina, opiłki zębiny, biofilm bakteryjny uniemożliwiają kontakt gazu z bakteriami, a tym samym zmniejszają skuteczność ozonu (15, 16).
WYKORZYSTANIE OZONU W STOMATOLOGII
W ostatnim dziesięcioleciu znacznie wzrosło zainteresowanie ozonem. Jego silne działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, zapobieganie namnażaniu się wirusów, poprawa metabolizmu i odżywienia tkanek oraz aktywacja procesów immunologicznych sprawiły, że ozon znalazł szerokie zastosowanie w stomatologii (1, 8, 9). Dzięki tym licznym właściwościom ozonoterapia jest wykorzystywana we wszystkich gałęziach stomatologii i wydaje się otwierać nadal wiele nowych możliwości.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Schneider HG: Łagodzące działanie ozonu w ciężkich postaciach neuralgii w obrębie twarzy. TPS 2007; 3: 56-57. 2. Schneider HG: Odkażające i toksyczne działanie na bakterie jest już od dawna znane. TPS 2004; 9-10: 10-12. 3. Loncar B, Mravak Stipetic M, Matosevic D, Tarle Z: Ozone Application in Dentistry. Arch Med Res 2009; 40: 136-137. 4. Kunert J, Brauman-Furmanek S: Zastosowanie ozonu w terapii próchnicy cementu korzeniowego u osób użytkujących częściowe uzupełnienia protetyczne. Ann Acad Med Stet 2007; 53, Suppl. 3: 74-80. 5. Sarzyńska A, Chomyszyn-Gajewska M: Praktyczne zastosowanie ozonu w stomatologii, leczenie próchnicy wczesnej i próchnicy korzenia – na podstawie piśmiennictwa. Poradnik Stomatol 2010; 10; 9: 323-326. 6. Azarpazhooh A, Limeback H: The application of ozone in dentistry: A systematic review of literature. J Dent 2008; 36: 104-116. 7. Stübinger S, Sader R, Filippi A: The use of ozone in dentistry and maxillofacial surgery: A review. Quintessence Inter 2005; 5: 353-359. 8. Kogut A: Ozonoterapia w praktyce stomatologicznej. Mag Stomatol 2007; 9: 112-118. 9. Szkutnik J, Sieczkarek J, Wysokińska-Miszczuk J: Skuteczność ozonoterapii wybranych przypadków chorobowych tkanek przyzębia i błony śluzowej jamy ustnej – doniesienie wstępne. Ann Acad Med Stet 2007; 53, Suppl. 3: 145-150. 10. Iwanek P: Biologiczne podstawy działania ozonu na florę jamy ustnej. Ann Acad Med Stet 2007; 53, Suppl. 3: 41-44. 11. Półjanowska M, Kędzia A, Kochańska B: Wrażliwość bakterii mikroaerofilnych izolowanych z jamy ustnej na działanie ozonu. Badania in vitro. Ann Acad Med Stet 2007; 53, Suppl. 3: 114-118. 12. Turska-Szybka A, Sobczak M, Remiszewski A et al.: Zastosowanie ozonoterapii w leczeniu próchnicy bruzd i szczelin w zębach przedtrzonowych. Nowa Stomatol 2007; 1: 13-16. 13. Lynch E: Comment on ‘‘The application of Ozone in dentistry: A systematic review of the literature’’. J Dent 2009; 37: 406-410. 14. Składnik-Jankowska J, Ziętek M, Malicka B, Gmyrek-Marciniak A: Ocena skuteczności ozonu w leczeniu próchnicy na powierzchniach żujących zębów. Ann Acad Med Stet 2007; 53, Suppl. 3: 131-136. 15. Klepacz J, Łęski M: Możliwości wykorzystania ozonu w endodoncji. Dent Med Probl 2008; 45, 2: 194-198. 16. Schneider HG: Skuteczność zależy od tego, czy uda nam się pokonać bariery dyfuzji. TPS 2006; 4: 50-51. 17. Kogut A: Zastosowanie urządzeń Endo Master EMS i Mini Master EMS oraz Proozone W&H w endodoncji. TPS 2008; 12: 27-30. 18. Perkowska M: Współczesne poglądy na temat leczenia próchnicy na podstawie piśmiennictwa. Nowa Stomatol 2010; 2: 78-81. 19. Mikołajczyk M, Zarzycka B, Krzemiński Z, Wochna-Sobańska M: Wpływ ozonu na bakterie próchnicotwórcze w zębinie – doniesienia wstępne. Ann Acad Med Stet 2007; 53, Suppl. 3: 81-84. 20. Lempe B, Markunina M: Zastosowanie ozonoterapii w leczeniu endodontycznym zębów z przewlekłym zapaleniem tkanek okołowierzchołkowych – przypadki własne. Dental Forum 2009; 37: 1. 21. Lempe B, Markunina M, Kulczyk T: Leczenie endodontyczne zęba wgłobionego typu III z wykorzystaniem ozonoterapii i MTA – przypadek własny. Implantoprotetyka 2008; 9, 3: 48-51. 22. Lynch E: Evidence-based efficacy of ozone for root canal irrigation. J Compilation 2008; 5, 20: 287-293. 23. Schneider HG: Żadnych reakcji alergicznych, żadnych szczepów opornych. TPS 2004; 11-12: 32-33. 24. Dojs A, Skomro P, Dobrzyński M, Całkosiński I: Wspomagające działanie ozonu w leczeniu stomatologicznym pacjentów chorych na cukrzycę – doświadczenia własne. Ann Acad Med Stet 2007; 53, Suppl. 3: 21-27. 25. Olczak-Kowalczyk D, Matosek A, Adamczyk Ł, Kurenko-Deptuch M: Wpływ ozonoterapii na skład mikroflory kieszonek dziąsłowych dzieci z przewlekłą chorobą ziarniniakową. Nowa Stomatol 2010; 1: 25-30. 26. Myśliwiec L, Wiśniewska I, Sporniak-Tutak K: Zastosowanie ozonoterapii jako jedna z metod zapobiegania powikłaniom zapalnym po operacyjnym usunięciu zębów trzecich trzonowych w żuchwie – doniesienie wstępne. Ann Acad Med Stet 2007; 53, Suppl. 3: 94-97. 27. Kasperski J, Wyszyńska M, Biedka I et al.: Skuteczność środków chemicznych i metod dezynfekcji protez akrylanowych. Mag Stomatol 2010; 11: 64-67.
