© Borgis - Balneologia Polska 1-2/2005, s. 68-70
Jan Wawszczyk, Antoni Wawszczyk
W setną rocznicę śmierci Stanisława Niedzielskigo (1859-1905) balneologa, współzałożyciela Polskiego Towarzystwa Balneologicznego
Centenary of death of Stanislaw Niedzielski (1859-1905) – balneologist, co-founder of the Polish Balneology Association
Streszczenie
Stanisław Bolesław Niedzielski urodził się 4.03.1859 r. Był synem Franciszka i Julii Tarnowskiej. Dyplom lekarza medycyny uzyskał 9.12.1886 roku. Już w następnym roku rozpoczął pracę w Zakładzie Przyrodoleczniczym dr. Jana Bielińskiego w Nowym Mieście nad Pilicą, w powiecie rawskim. Był wyróżniającym się lekarzem, pracował w tym zakładzie przez 11 lat.
15.04.1898 r. objął samodzielne prowadzenie Zakładu Wodoleczniczego „Goplana” w Ojcowie, przemianowanego później na Zakład Leczniczy dla Chorych Nerwowych. Zakład w Ojcowie doprowadził do największego rozkwitu. Posiadał on znakomite wyposażenie i był czynny przez cały rok. Dr Stanisław Niedzielski wprowadził w nim kuchnię dietetyczną. Dużą rolę przykładał do ruchu i gimnastyki. Otworzył także bibliotekę i czytelnię.
Był jednym ze współzałożycieli Polskiego Towarzystwa Balneologicznego. Był także inicjatorem budowy kościoła w Ojcowie, a kiedy władze zabroniły tej budowy oddał jedną ze swoich łazienek i przerobił na kaplicę, która stoi po dziś dzień na moście rzeki Prądnik. Wprowadzał w Ojcowie styl architektoniczny na wzór szwajcarski.
Żoną jego była Zofia z domu Mieszkowska, z którą miał czworo dzieci. Zmarł w Ojcowie 21.04.1905 r. przeżywszy lat 46. Pochowany został na cmentarzu parafialnym w Smardzowicach, niedaleko Ojcowa. W skale doliny ojcowskiej wmurowano w 1907 r. tablicę pamiątkową z płaskorzeźbą głowy wykonaną przez artystę-rzeźbiarza Czesława Makowskiego.
...Pamięć jest powinnością naszą i bogactwem...
Olbrzymie rzesze zwiedzających Ojcowski Park Narodowy (powstał w 1956 r.) idąc szosą, mijają wzgórze skalne, na którym stoją zachowane do dziś ruiny prastarego zamku piastowskiego należącego do tzw. Szlaku Orlich Gniazd. W tej wędrówce uwagę musi zwrócić tablica wmurowana w skałę z płaskorzeźbą przedstawiającą dr. Stanisława Niedzielskiego (autorstwa rzeźbiarza Cz. Makowskiego) z napisem „Ukochał Ojczyznę, ludzkość i prawdę”.
Kim był Stanisław Niedzielski? Czym zasłużył sobie na wdzięczność ludzką w postaci tak pięknego symbolu pamięci? Dlaczego właśnie tu w samym centrum Ojcowa umieszczono jego wizerunek, który pokryła już patyna czasu zacierając nieco wyrazistość?
Stanisław Bolesław Niedzielski urodził się 4 III 1859 r. Był synem Franciszka i Julii Tarnowskiej. Dyplom lekarza medycyny uzyskał 9.12.1886 roku. Po ukończeniu studiów już w następnym roku rozpoczął pracę w Zakładzie Przyrodniczo-Leczniczym dr. Jana Bielińskiego w Nowym Mieście nad Pilicą w pow. rawskim. Biorąc pod uwagę wielkie zainteresowanie dr. Niedzielskiego balneologią nie mógł On na starcie swej kariery zawodowej lepiej trafić. Zakład ten bowiem był świetnie wyposażony w urządzenia wodolecznictwa mechano- i elektroterapii i stosowano w nim szereg nowoczesnych metod dla leczenia nerwic. Prowadzący Zakład dr J. Bieliński cieszył się dużym autorytetem i uznaniem w środowisku medycznym.
Dr Stanisław Niedzielski pracując w tym Zakładzie przez 11 lat nabiera praktyki i pogłębia swoje umiejętności lekarskie. Jest wyróżniającym się lekarzem. Ze względu na duże zdolności i zdobyte doświadczenie w leczeniu przyrodoleczniczym powierzono mu samodzielne prowadzenie Zakładu Wodoleczniczego „Goplana” w Ojcowie, który później zostaje przemieniony na Zakład Leczniczy dla chorych nerwowo. Pracę w tym Zakładzie rozpoczyna 15 IV 1898 r.
Na południowo-zachodnim krańcu Królestwa, w jednej z najpiękniejszych naszych dolin, wśród fantastycznych skał, leży z dala od wielkich środowisk perła naszych uzdrowisk – Ojców – o którym już w 1858 r. pisze prof. Dietl w następujący sposób:
„...Jeżeli jakiekolwiek miejsce naszego północnego podniebia zasługuje na imię miejsca lekarsko-klimatycznego to takim zaiste jest pyszna, prawdziwie rajska dolina Ojcowa mogąca wybornie zastąpić w niektórych miesiącach letnich niejedno osławione uzdrowisko zagraniczne...”
W latach 1886-7 nowy właściciel Ojcowa hr. Ludwik Krasiński zbudował tu Zakład „Goplana”. Podgórski klimat, czyste powietrze, wspaniała źródlana woda i piękny krajobraz sprawiają, że do Ojcowa przyjeżdża wielu kuracjuszy. Zakład Leczniczy „Goplana”, którym kieruje dr Stanisław Niedzielski położony jest na północ od góry zamkowej w zupełnie oddzielonej części doliny ojcowskiej. Jest to budynek dwupiętrowy w stylu szwajcarskim i bardzo się wszystkim podoba. Cały parter jest murowany, jak również i klatki schodowe.
Na parterze mieszczą się: sala jadalna, kredens, czytelnia, biblioteka, gabinety lekarskie, laboratorium, poczekalnia dla chorych, kancelaria Zakładu, sale kąpielowe męskie i damskie oraz sala natryskowa. Wzdłuż całego budynku od strony południowej biegnie obszerna weranda. Woda ze źródła „Jan” przez pompy ssące umieszczone w piwnicy tłoczona jest do rezerwuaru umieszczonego na strychu. Pierwsze i drugie piętro przeznaczone jest na pokoje mieszkalne dla chorych. Wszystkie pokoje (40) zwrócone ku południowi mają obszerne werandy, a od strony północnej małe balkoniki. Są to duże pokoje jedno- i dwuosobowe. „Goplana” jest Zakładem Przyrodoleczniczym, który został zaopatrzony we wszystkie urządzenia jakie tylko pomysłowość lekarzy hydroterapeutów wydała (wanny porcelanowe lub kaflowe, sala natryskowa z katedrą Winternitza, kąpiele parowe, czterokomorowe, masaż wibracyjny). To na wskroś nowoczesne urządzenie zakładu jest zasługą dr. Stanisława Niedzielskiego, który teraz cały swój wysiłek i czas poświęca chorym tam leczonym. Ustanawia w nim: przepisy higieniczne i lecznicze, regulamin zakładu i samoistnie dopilnowuje jego przestrzegania.
Zawarte w tych rozporządzeniach rygory i założenia są pionierskie w balneologii przyczyniając się w znacznym stopniu do uzyskiwanych efektów leczniczych.
Dr Stanisław Niedzielski sprawując kierowniczą pieczę nad Zakładem dba o jakość i dozowanie zabiegów balneo- i elektroterapeutycznych.
Jest pionierem we wprowadzeniu własnej karty zabiegowej, która uwzględnia poza danymi chorego, ilość porad, ilość i rodzaj kąpieli i zabiegów z podpisem lekarza. Wprowadza też do Zakładu kuchnię dietetyczną. Sposób odżywiania opiera na własnych badaniach i wzorach dr. Lahmana.
Dr Stanisław Niedzielski kieruje się następującą zasadą: żeby organizm ludzki utrzymać w dobrym stanie należy mu podawać wszechstronne pożywienie tj. takie, w skład którego wchodzą nie tylko białka, tłuszcze, węglowodany, lecz i dostateczna ilość pożywienia roślinnego w stanie surowym.
Z diety którą stosuje w swoim Zakładzie nie są w zupełności wykluczone potrawy mięsne, ze względu na wieloletnie nasze przystosowanie się do mięsa, pewne swoiste jego właściwości w pobudzaniu apetytu i wydzielaniu soków trawiennych. Ilość dań mięsnych jest jednak ograniczona do jednej potrawy na jeden lub dwa dni. W indywidualnych przypadkach Niedzielski stosuje odpowiednia dietę (tuczącą, odchudzającą, przeciwcukrzycową i przeciwartretyczną).
Dużą rolę w leczeniu chorych w „Goplanie” kładzie się na ruch.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Szarekjo P.: Słownik Lekarzy Polskich XIX w t.1.
2. Piotrowski H.: Przewodnik Zdrojowo Turystyczny. W-wa r. 1931.
3. Zakład Leczniczy w Ojcowie, r. 1931.
4. Mierzyński Z.: Ojców - Uzdrowisko (1895).
5. Gazeta Lekarska 1899 r. Nr 14.
6. Pamiętnik. Polskiego Towarzystwa Balneologicznego 1929 s. 47.
7. Fotografie Dr Stanisława Niedzielskiego wraz z informacjami o przodku M. Andrzejewski 31.12.2004 r.
