Wyniki wieloletnich obserwacji klinicznych wskazują na dobre efekty terapeutyczne wód mineralnych w terapii dermatologicznej (1).

Woda mineralna ze źródeł uzdrowiska Busko-Solec jest solanką siarczkowo-siarkowodorową, zawiera rozpuszczony gazowy siarkowodór H₂S, jon wodorosiarczkowy (HSŻ) i jon siarczkowy (S^-2). Ponadto w jej skład wchodzą liczne pierwiastki w formie jonowej: Na⁺, K⁺, NH₄⁺, Ca²⁺, Mg²⁺, Sn²⁺, Fe³⁺, Cl^-, J^-, SO₄^-2, CO₃^-2 (5). Kąpiele w wodach siarczkowo-siarkowodorowych są przede wszystkim stosowane w leczeniu łuszczycy.

Siarka przenika przez skórę jako tiosiarczan, siarkowodór lub w postaci koloidalnej. Korzystne działanie siarki w terapii łuszczycy wynika przede wszystkim z jej właściwości redukujących. Ma ona zdolność wiązania tlenu tkankowego, co prowadzi do spowolnienia procesów metabolicznych w skórze i osłabienia aktywności mitotycznej naskórka (1, 7). W czasie kąpieli leczniczych dochodzi do rozszerzenia naczyń kapilarnych i tętniczych skóry oraz splotu żylnego podbrodawkowatego (4). Siarka działa w słabych stężeniach keratoplastycznie dzięki czemu skóra staje się gładka, bardziej miękka, spoista i elastyczna. W stężeniach wyższych działa keratolitycznie oraz złuszczająco, poprzez rozmiękczanie naskórka i rozluźnianie połączeń międzykomórkowych (2, 3, 7). Pozostając na powierzchni naskórka wchodzi w reakcje z mocznikiem w wyniku czego powstaje siarczek amonu, który w połączeniu z redukującymi właściwościami siarki dwuwartościowej wywiera działanie odkażające (5). Siarka jest składową trzech biologicznie ważnych aminokwasów cystyny, cysteiny i metioniny. Duże ilości cystyny zawiera keratyna naskórka. Jest także istotnym komponentem witamin: biotyny, kwasu pantotenowego i tiaminy.

W terapii dermatologicznej stosowana jest w postaci siarki strąconej ( Sulfur praecipitatum) lub oczyszczonej ( Sulfur depuratum s. Flores sulfuris). Oprócz powszechnego zastosowania w leczeniu łuszczycy ma ona korzystne działanie w chorobach łojotokowych, ponieważ obniża wydzielanie łoju. Ze względu na działanie przeciwpasożytnicze i zmniejszające świąd jest podstawowym składnikiem maści przeciwświerzbowych.

Celem pracy była ocena kliniczna leczniczego szamponu „Zdrój”, wytwarzanego na bazie mineralnej wody siarczkowo-siarkowodorowej słonej (solanki siarczkowej) ze źródeł mineralnych uzdrowiska Busko-Solec, pod względem właściwości leczniczych, ewentualnych działań drażniących lub uczulających i możliwości stosowania w leczeniu łuszczycy skóry owłosionej głowy oraz łojotokowego zapalenia skóry owłosionej głowy.

W przeprowadzonych badaniach oceniano możliwość zastosowania szamponu leczniczego „Zdrój” w leczeniu zmian chorobowych skóry owłosionej głowy w przebiegu łuszczycy i łojotokowego zapalenia skóry. Leczniczy szampon „Zdrój” produkowany jest przez Koncesjonowane Przedsiębiorstwo Farmaceutyczne „SULPHUR ZDRÓJ” z Buska-Zdróju (Nr GIF-P-Z_FAO/P/9121/6).

Badany preparat zawiera następujące składniki:

1. 2,1% woda mineralna chlorkowo-sodowa, bromkowa, jodkowa, borowa, siarczkowa (solanka siarczkowa) w ilości 58,8%,

2. alkilo-(8-16) glukozyd,

3. laurylosiarczan sodu,

4. kokoiloamidopropylodimetyloglicyna,

5. mieszanina uwodornionego oleju rycynowego i glikolu propylenowego,

6. chlorek N-(2-hydroksyheksadecylo-1)-N,N-dimetylo-N-2-hydroksyetylo-amoniowy,

7. mieszanina kokoglukozydu i oleinianu glicerylu,

8. 10% roztwór 5-bromo-5-nitro-1,3-dioksanu w 1,2-propylenoglikolu.

W badaniu stosowano szampon leczniczy „Zdrój” i szampon placebo porównując ich działanie. Oba szampony nie różniły się wyglądem. Były w identycznych opakowaniach – butelki o objętości 130 ml, z zakodowanymi naklejkami. Szampon placebo zawierał wodę destylowaną w miejsce mineralnej solanki siarczkowej. Pozostałe składniki były w obu szamponach jednakowe. Szampony stosowane były w zalecanym rozcieńczeniu 1:4.

W badaniach uczestniczyły dwie grupy chorych, leczonych w Klinice Dermatologicznej AM w Lublinie i Poradni Przyklinicznej Kliniki.

I grupę stanowiło 25 mężczyzn w wieku od 18-50 lat leczonych z powodu łuszczycy. Wszyscy badani mieli nasilone zmiany na skórze głowy w postaci tarczek łuszczycowych pokrytych grubo nawarstwionymi srebrzystobiałymi łuskami. W pierwszym etapie badania u chorych zlecano szampon placebo, polecając stosowanie go codziennie przez 3 tygodnie, bez żadnego innego leczenia skóry głowy. Po 10 dniach przerwy, w drugim okresie badania, u tych samych chorych zastosowano mineralny szampon leczniczy „Zdrój” również przez 3 tygodnie. Nasilenie zmian chorobowych na skórze owłosionej głowy w obu etapach badania oceniano w skali PASI: 1) przed zastosowaniem szamponu placebo, 2) po 3 tygodniach stosowania szamponu placebo, 3) przed zastosowaniem mineralnego szamponu leczniczego „Zdrój”, 4) po trzech tygodniach stosowania mineralnego szamponu leczniczego „Zdrój”.

II grupę stanowiło 25 mężczyzn w wieku 18-40 lat leczonych z powodu łojotokowego zapalenia skóry. U badanych stwierdzano znaczne nasilenie stanu zapalnego skóry owłosionej głowy, wyrażające się intensywnym rumieniem, złuszczaniem, świądem. Pacjenci stosowali początkowo szampon placebo codziennie, aż do uzyskania ustąpienia złuszczania, nie dłużej jednak niż przez 3 tygodnie. Po 10 dniach przerwy u tych samych chorych zastosowano mineralny szampon leczniczy „Zdrój”, obserwując czas potrzebny do całkowitego ustąpienia złuszczania skóry owłosionej głowy.

Wyniki badań poddano analizie statystycznej za pomocą testu t-Studenta. Oceniano w I grupie chorych stopień poprawy klinicznej wyrażony w skali PASI po zastosowaniu mineralnego szamponu leczniczego „Zdrój” w porównaniu z placebo. W II grupie chorych porównano czas potrzebny do całkowitego ustąpienia złuszczania skóry głowy po zastosowaniu mineralnego szamponu leczniczego „Zdrój” w porównaniu z placebo.

1. Zastosowanie mineralnego szamponu leczniczego „Zdrój” u chorych na łuszczycę.

Zastosowanie szamponu placebo u chorych na łuszczycę przez 3 tygodnie powodowało nieznaczne obniżenie wskaźnika PASI. Uzyskane wartości nie były istotne statystycznie. Poprawa kliniczna wynikała z codziennego mycia skóry owłosionej głowy delikatnym szamponem. Po 10 dniach przerwy obserwowano ponowny wzrost wskaźnika PASI w kierunku wartości przed leczeniem.