Streszczenie
Sugerowano, że stosowanie wapnia i witaminy D, które są podstawowymi elementami prewencji i terapii osteoporozy, może zwiększać ryzyko powstawania złogów w układzie moczowym. Liczne badania dowodzą jednak, że właściwa podaż wapnia i witaminy D ogranicza niebezpieczeństwo krystalizacji szczawianu i fosforanu wapnia w drogach moczowych. U osób zdrowych dieta z prawidłową zawartością wapnia rzędu 1000-1300 mg/dobę idzie w parze ze zmniejszeniem częstości występowania złogów o 30-50% w porównaniu z dietą zawierającą 400-600 mg wapnia dziennie. Wyższe spożycie wapnia w diecie przyczynia się do wiązania szczawianów w świetle przewodu pokarmowego oraz do ograniczenia ich absorpcji z jelit i wydalania z moczem. Wykazano, że dodatkowa suplementacja wapnia nie powoduje wzrostu ryzyka kamicy nerkowej, jeśli wapń przyjmowany jest wraz z posiłkami a całkowite spożycie tego pierwiastka nie przekracza 2000 mg/dobę. U pacjentów z hiperkalciurią absorpcyjną wzrost wydalania wapnia z moczem może przewyższać korzyści związane ze zmniejszeniem wydalania szczawianów. Ograniczenie spożycia wapnia przez tych pacjentów może jednak powodować obniżenie BMD i wzrost ryzyka złamań szkieletu. Sugerowano, że należy utrzymać właściwą podaż wapnia zalecając jednocześnie wypijanie dużych ilości płynów oraz stosowanie diety zawierającej umiarkowaną ilość białka, małą ilość sodu a dużo potasu i magnezu. Wskazane może być stosowanie tiazydów w połączeniu z uzupełnianiem potasu oraz wysokie dawki witaminy B₆.
Suplementacja witaminy D w dawkach stosowanych w prewencji i leczeniu osteoporozy jest uważana za bezpieczną. Wykazano, że witamina D stosowana przez kilka miesięcy w dawkach do 10 000 IU/dobę nie powoduje hiperkalcemii, hiperkalciurii i nie zwiększa ryzyka tworzenia złogów w drogach moczowych. Nie są znane potwierdzone przypadki toksyczności witaminy D, gdy stężenie 25OHD w surowicy krwi jest niższe niż 200 ng/ml. Dla osiągnięcia takiego poziomu konieczne jest przyjmowanie witaminy D w dawce powyżej 20 000 IU na dobę.
Należy podkreślić, że w wielu badaniach klinicznych czas leczenia pacjentów witaminą D mógł być zbyt krótki aby doszło do wytworzenia złogów w układzie moczowym. Sugerowano, że do zatrucia witaminą D dochodzi dopiero wtedy, gdy witamina D₂ lub D₃ stosowana jest przez kilka lat w dawce co najmniej 10 000 IU dziennie. W większości doniesień nie opisywano aby hiperkalcemii i hiperkalciurii towarzyszyła kamica układu moczowego.

Summary
It was suggested that supplementation with calcium and vitamin D, which are essential components of prevention and therapy of osteoporosis, can increase the risk of kidney stone formation. Numerous studies showed, however, that adequate calcium and vitamin D intake reduced the risk of crystallization of both calcium oxalate and calcium phosphate in the urinary tract. In healthy individuals a diet with normal calcium intake of 1000-1300 mg per day is associated with a reduction in kidney stone formation by 30-50% as compared with a diet containing 400-600 mg calcium daily. Higher dietary calcium intake results in binding of oxalate in the gut, diminished oxalate absorption from the intestine and reduced urinary oxalate excretion. It was shown that additional calcium supplementation was not associated with increased risk of kidney stones unless calcium is taken apart from meals and total calcium intake exceeds 2000 mg per day. In patients with an absorptive hypercalciuria the rise in urinary calcium may overhelm benefits subsequent to a reduction in urinary oxalate. Any restriction in dietary calcium in these patients may result, however, in a decrease in BMD and increased risk of bone fractures. It was suggested that adequate calcium intake should be provided together with high fluid intake and a diet with moderate amounts of protein, small amounts of sodium and rich in potassium and magnesium. Thiazides in combination with potassium supplement as well as high doses of vitamin B₆ are the therapeutic alternatives.
Supplementation with vitamin D at the doses used in the prevention and treatment of osteoporosis should be regarded as safe. It was shown that vitamin D in the doses of up to 10,000 IU per day given over several months did not result in hypercalcemia, hypercalciuria and kidney stone formation. No cases of confirmed intoxication with vitamin D have been reported if serum 25OHD concentrations were below 200 ng/ml. Doses of vitamin D needed to produce such levels are in excess of 20,000 IU daily.
It should be stressed that the duration of vitamin D exposure in many clinical trials could be too short to form urinary stones. It was suggested that vitamin D intoxication occurs only if vitamin D₂ or D₃ is given for several years at the dose of at least 10,000 IU daily. In most reports hypercalcemia and hypercalciuria were not accompanied by urinary stones.