Przekazywany do rąk czytelników numer „Postępów Nauk Medycznych” omawia wybrane zagadnienia dotyczące choroby zwyrodnieniowej stawów (osteoarthritis – OA), osteoporozy (osteoporosis – OP) oraz plejotropowego działania witaminy D. Prezentowane prace poglądowe i doświadczalne mają na celu przybliżenie rozwoju wiedzy w tym zakresie lekarzom, którzy na co dzień mają do czynienia ze skutkami dysfunkcji kości i stawów w przebiegu OP, OA, oraz następstwami ogólnoustrojowych niedoborów witaminy D.

W artykule o genetycznych i nabytych czynnikach predysponujących do choroby zwyrodnieniowej stawów lub osteoporozy autorzy przytaczają nowe argumenty, które wskazują zarówno na genetycznie uwarunkowane odmienności OA albo OP, jak i na odmienne czynniki predysponujące do ich rozwoju. Dostarczyły je badania epidemiologii OA i złamań osteoporotycznych, badania metabolizmu kości i chrząstki stawowej, znaczenia rodzaju i rozmieszczenia tkanki tłuszczowej, roli tkanki mięśniowej, a szczególnie roli tkanki kostnej podchrzęstnej w patogenezie OA i skutków leczniczych leczenia antyresorpcyjnego w OA. Podkreślenia wymaga fakt, że przy wszystkich różnicach właściwości kości u osób z OA i OP, leczenie lekami antyresorpcyjnymi przynosi wymierne korzyści. O ile w przypadku OP jest to uwarunkowane nierównowagą tworzenia i resorpcji (z przewagą resorpcji), o tyle oddziaływanie antykataboliczne na chrząstkę stawową (które przedstawiają autorzy pracy klinicznej pt. „Antyosteoartrotyczny wpływ modulatora β receptora estrogenowego u kobiet po menopauzie z chorobą zwyrodnieniową kolan i osteopenią”), rozpoczyna nowy okres w zrozumieniu roli kości w patologii chrząstki stawowej.

Omówiono epidemiologię złamań osteoporotycznych na świecie, w Europie, a także w Polsce, podkreślając różnicę w częstości występowania złamań osteoporotycznych w poszczególnych populacjach w zależności od wieku, płci, a także regionu świata oraz warunków socjoekonomicznych. Zwrócono uwagę na narastającą liczbę złamań bliższej nasady kości udowej (bkku) w większości krajów, co pozostaje w związku z ogólnoświatowym procesem starzenia się społeczeństw. Podkreślono, że znajomość danych epidemiologicznych wskazuje na konieczność prowadzenia skutecznej profilaktyki złamań osteoporotycznych.

Poruszono ważny problem osteoporozy posterydowej podkreślając, że leczenie glikokortykosteroidami (GKS) to najczęstsza przyczyna osteoporozy wtórnej. Przytaczane przez autorów dane, że ponad 0,5% populacji ogólnej przyjmuje przewlekle GKS, podczas gdy nie więcej niż 15% z nich otrzymuje leczenie przeciwosteoporotyczne wskazują, że osteoporoza posterydowa (OP) jest niedocenianym problemem klinicznym. Systematyczny przegląd literatury dotyczącej patofizjologii, obrazu klinicznego i leczenia OP wraz z omówieniem aktualnych wytycznych dotyczących opieki nad pacjentami z OP posterydową stanowi cenną wskazówkę, zwłaszcza dla lekarzy zajmujących się na co dzień pacjentami na przewlekłej kortykoterapii.

Zwrócono uwagę na powikłania ze strony kości w przewlekłych zapaleniach stawów, które mogą się manifestować: nadżerkami kostnymi, osteoporozą miejscową i uogólnioną oraz prowadzić do zwiększonego ryzyka złamań. Podkreślono, że według aktualnych poglądów, w prewencji i leczeniu osteoporozy w przewlekłych zapaleniach stawów głównym celem jest uzyskanie remisji procesu zapalnego.

Poruszono także problem upadków, które w 2007 roku WHO uznało za jeden z najistotniejszych problemów zdrowotnych i społecznych w starzejących się społeczeństwach. Podkreślono, że upadki są jedną z głównych przyczyn inwalidztwa i piątą co do częstości przyczyną zgonów u osób powyżej 75. roku życia. Zwrócono uwagę na doniesienia literaturowe dotyczące protekcyjnego wpływu witaminy D na upadki i złamania. Analizując dane literaturowe autorzy konkludują, że doniesienia są rozbieżne, ale przy dużych niedoborach witaminy D suplementacja wapniem i witaminą D wykazuje efekt przeciwupadkowy/przeciwzłamaniowy, natomiast przy prawidłowych wartościach witaminy D w surowicy efekty powyższe są nieznamienne.

W artykułach dotyczących witaminy D dokonano przeglądu literatury wskazującej, że witamina D jest niezbędna nie tylko do utrzymania prawidłowej gospodarki wapniowo-fosforanowej, budowy i funkcji kośćca w organizmie, ale także do prawidłowego funkcjonowania wielu tkanek i narządów niezwiązanych z gospodarką mineralną.