Tętniaki aorty brzusznej mogą być leczone na drodze chirurgicznej i śródnaczyniowej. Operacja metodą tradycyjną tj. chirurgiczną znana od lat 50. ubiegłego stulecia, polega na zastąpieniu zmienionej tętniakowato aorty protezą naczyniową wykonaną z materiału sztucznego tj. dakronu lub politetrafluoroetylenu (PTFE). Rekonstrukcje aorty można przeprowadzać przy użyciu protezy prostej lub rozwidlonej, z dostępu zaotrzewnowego lub przezotrzewnowego.

W roku 1991 Juan Parodi dokonał wyłączenia z krążenia tętniaka aorty brzusznej, używając do tego celu rozprężonego na balonie stentu typu Palmaz przymocowanego do dzianej protezy dakronowej (1-4). Równolegle pojawiły się doniesienia Volodosa o leczeniu tętniaków aorty brzusznej i piersiowej metodą przeznaczyniową (5).

W Polsce pierwszy zabieg implantacji stentgraftu do tętniakowato zmienionej aorty brzusznej przeprowadzono w 1998 roku w Zakładzie Radiologii Zabiegowej i Neuroradiologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.

Metoda śródnaczyniowego leczenia tętniaków aorty brzusznej okazała się być skuteczna, bezpieczna i w pełni konkurencyjna dla konwencjonalnego zabiegu chirurgicznego – nie jest jednak pozbawiona powikłań. Wysoki odsetek sukcesu technicznego zabiegu przy niskiej śmiertelności został opublikowany w wielu doniesieniach (6, 7, 8, 9). Do poważniejszych spotykanych powikłań, pomimo w pełni skutecznie przeprowadzonego zabiegu wszczepienia protezy zaliczymy: pęknięcie, migrację, zagięcie stentgraftu, obecność zacieków do worka tętniaka (ang. endoleak), powiększanie się worka tętniaka (ang. endotension), zakrzepicę ramienia głównego lub ramion biodrowych stentgraftu (10, 11). Pęknięcie stentgraftu to jedno z najbardziej dramatycznych powikłań leczenia przeznaczyniowego tętniaków aorty brzusznej (2). Do wystąpienia tego powikłania predysponują występujące zacieki typu I i typu III, migracje, duże wymiary przedoperacyjnych tętniaków. Pęknięcia obserwowane były po implantacjach stentgraftów I generacji (12). Migracja, zakrzepica, niedrożność stentgraftu obecnie są rzadko spotykanymi powikłaniami, pojawiają się u około 4% chorych w ciągu pierwszego roku obserwacji. Znaczne zmniejszenie tych powikłań spowodowane jest powszechnym dostępem do nowej generacji bardziej zaawansowanych technologicznie stentgraftów (13). Za migrację stentgraftu przyjmuje się jego przemieszczenie względem tętnic nerkowych o ponad 10 mm. Wśród jej przyczyn należy wymienić nietrwałe umocowanie ramienia głównego protezy, zmiany patologiczne w ścianie naczynia przylegającego do stentgraftu, poszerzanie się szyi tętniaka (14). Przyczyną zakrzepicy stentgraftu jest zwykle kątowe zagięcie ramienia biodrowego protezy a ryzyko wystąpienia tego powikłania wynosi 2,4-11,7%. Zwężenie ramienia głównego lub ramion biodrowych stentgraftu spotyka się częściej w przypadku krętych tętnic biodrowych lub udowych (11, 12).

Jednym z najczęściej spotykanych powikłań jest zaciek krwi do worka tętniaka, pojawiający się w wyniku niecałkowitego wyłączenie worka tętniaka z krążenia (15, 16).

Najczęstsze typy zacieków po leczeniu przeznaczyniowym przedstawiono poniżej (10):

– Typ I a: zaciek w okolicy bliższego mocowania stentgraftu

– Typ I b: zaciek w okolicy dalszego mocowania stentgraftu

– Typ I c: zaciek z okolicy okludera tętnicy biodrowej

– Typ II a: zaciek z tętnicy krezkowej dolnej

– Typ II b: zaciek z tętnicy lędźwiowej

– Typ III a: zaciek z powodu rozłączenia części stentgraftu

– Typ III b: zaciek z powodu rozerwania materiału pokrywającego stentgraftu

– Typ IV: zaciek spowodowany porowatością materiału pokrywającego stentgraft

– Typ V: endotension, zaciek o nieustalonym źródle pochodzenia.

U niektórych chorych obserwuje się dalsze powiększanie się worka tętniaka przy braku ewidentnego zacieku, jest to zjawisko endotension (17). Przyczyny jego powstawania nie są do końca poznane, istnieje hipoteza mówiąca o nieprawidłowo przenoszonym ciśnieniu wzdłuż skrzepliny poza światło stentgraftu lub o małym zacieku, który jest niewidoczny w badaniach obrazowych. Powiększanie się worka tętniaka po implantacji stentgraftu przy braku możliwości skutecznego leczenia wewnątrznaczyniowego jest wskazaniem do operacji chirurgicznej (10, 16, 18, 19).

Nowe bardziej udoskonalone stentgrafty spowodowały, że wskazania kwalifikujące chorych do leczenia przeznaczyniowego, opierające się głównie na anatomii tętniaka znacznie się poszerzyły. Wszystko to sprawia, że wzrasta liczba chorych z tętniakiem aorty brzusznej poddawanych leczeniu przeznaczyniowemu poprzez wszczepienie stentgraftu. Ze względu na brak długoterminowych wyników leczenia oraz możliwości wystąpienia powikłań w okresie odległym, chorzy po implantacji stentgraftów wymagają kontrolnych badań obrazowych zarówno w tomografii komputerowej, jak i w ultrasonografii dopplerowskiej. Tomografia komputerowa z opcją angio uważana jest za „złoty standard”, w monitorowaniu chorych po leczeniu, pomimo konieczności podania jodowego środka cieniującego i narażenia chorego na promieniowanie jonizujące. Obecnie stosowana jest już trzecia generacja stentgraftów. Dzięki ulepszonej, coraz nowocześniejszej technologii udało się wyeliminować wiele niepowodzeń oraz powikłań, związanych z techniczną stroną zabiegu implantacji stentgraftu aortalnego. W dalszym ciągu występują jednak powikłania, a najczęściej spotykane są: zaciek krwi do worka tętniaka, powiększanie się worka tętniaka bez widocznego zacieku (ang. endotension).

Celem pracy była ocena znaczenia ultrasonograficznych środków kontrastujących w diagnostyce zacieków u chorych po implantacji stent-graftu.