Żylaki powrózka nasiennego są nieprawidłowym poszerzeniem splotu wiciowatego. Występują u około 10-15% męskiej populacji i są stwierdzane u około 40% mężczyzn niepłodnych. Żylaki lewej żyły jądrowej są około 10 razy częstsze niż żylaki po stronie prawej. Wynika to z anatomicznych warunków naczyniowych: lewa żyła jądrowa drenuje do lewej żyły nerkowej, natomiast prawa żyła jądrowa drenuje zazwyczaj bezpośrednio do żyły głównej dolnej. Żylaki powrózka nasiennego stanowią jedną z przyczyn niepłodności u mężczyzn (1). Patofizjologia tego schorzenia nie jest poznana do końca. Brak zastawek w żyle jądrowej bądź ich niewydolność, jak też ucisk lewej żyły jądrowej poprzez aortę i tętnicę krezkową górną są czynnikami sprzyjającymi ich powstawaniu. Zastój krwi w obrębie żyły jądrowej prowadzi do powstania objawów klinicznych w postaci bólu i obrzęku worka mosznowego, a podwyższona temperatura jądra ma wpływ na obniżoną jakość nasienia manifestującą się zmniejszeniem ilości i ruchliwości plemników oraz zwiększeniem fragmentacji DNA i ilości nieprawidłowych form plemników. Z upływem czasu obserwuje się nasilenie objawów klinicznych, które mogą prowadzić do zmian nieodwracalnych i niepłodności, dlatego wczesne rozpoznanie i leczenie żylaków powrózka nasiennego jest ważne (2, 3). Współczesne badania dowodzą, że leczenie żylaków powrózka w okresie młodzieńczym zapobiega niepłodności u około 50% osób poddanych temu zabiegowi i zwiększa szansę na posiadanie potomstwa (4-6). Klasyczna metoda leczenia żylaków powrózka nasiennego, polegająca na chirurgicznym pozaotrzewnowym przecięciu lub przezpachwinowym podwiązaniu żyły jądrowej, obarczona jest wysokim odsetkiem niepowodzeń (do 30%) ze względu na częste współistnienie obocznych połączeń żylnych (7). Metody mikrochirurgiczne i laparoskopowe charakteryzuje niższa częstość nawrotów sięgająca 10% (8).

W poparciu o badanie fizykalne można wyróżnić 3 stopnie żylaków powrózka nasiennego:

I. żylaki wyczuwalne palpacyjnie tylko podczas próby Valsavy,

II. żylaki wyczuwalne palpacyjnie w pozycji stojącej,

III. żylaki widoczne.

Celem naszej pracy była retrospektywna ocena skuteczności leczenia żylaków powrózka nasiennego za pomocą embolizacji wewnątrznaczyniowej żyły jądrowej wolnymi spiralmi w połączeniu ze sklerotyzacją aetoxysklerolem.

Badaniem objęto grupę 424 chorych w wieku od 18 do 40 lat z żylakami powrózka nasiennego, leczonych w Zakładzie Radiologii Zabiegowej i Neuroradiologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie w okresie od 2000 do 2010 roku. Pacjenci byli kierowani do naszego zakładu przez poradnie urologiczne oraz kliniki leczenia niepłodności. Wskazaniem do zabiegu były dolegliwości w postaci bólu i obrzęku worka mosznowego u 288 (68%) pacjentów oraz niepłodność u 136 pacjentów (32%). U 51 (15%) chorych stwierdzono obustronne żylaki, z dominacją jednak żylaków powrózka po stronie lewej. Rozpoznanie i kwalifikacja pacjentów do zabiegu oparte były na badaniu fizykalnym, dopplerowskim badaniu ultrasonograficznym i badaniu nasienia. Blisko 2/3 chorych miało żylaki stopnia trzeciego. W przypadku pacjentów niepłodnych nie dysponowaliśmy danymi medycznymi dotyczącymi płodności ich partnerek.