Rak gruczołu piersiowego, najczęstszy nowotwór złośliwy wśród kobiet, został po raz pierwszy opisany 1600 lat przed naszą erą na papirusie w starożytnym Egipcie. Według Galena przyczyną choroby był „koagulat czarnej żółci” gromadzący się w obrębie gruczołu piersiowego. Virchow postulował, że guz wywodzi się z nabłonka i rozprzestrzenia się we wszystkich kierunkach. Teoria dotycząca regionalnego początku choroby oraz jej późniejszego rozprzestrzeniania została podtrzymana przez wielkiego chirurga, którego można z pewnością nazwać „ojcem chirurgii sutka”, Wiliama Halsteda, twórcy radykalnej mastektomii stosowanej w leczeniu raka gruczołu piersiowego. Pierwszy zabieg radykalnej mastektomii Halsted przeprowadził w 1889 roku (1).

Celem pracy jest przedstawienie historii chirurgii raka sutka, począwszy od jej twórcy Halsteda, poprzez autorów modyfikacji radykalnej mastektomii (Patey, Urban, Madden), aż do aktualnego „złotego standardu postępowania” i leczenia z wyboru, czyli operacji oszczędzającej sutek. Należy podkreślić, że w chirurgii raka sutka, podobnie jak w innych dziedzinach medycyny, współcześnie dąży się do jak najmniejszej inwazyjności w celu zapewnienia chorym nie tylko maksymalnej radykalności zabiegu operacyjnego, ale również jak najlepszej jakości życia. Zanim jednak doszło do wdrożenia współcześnie stosowanego schematu leczenia, chirurgia sutka przebyła długą i pasjonującą drogę, którą autorzy pragną czytelnikowi w niniejszej pracy zaprezentować. Ze względu na ogromny wkład Halsteda w rozwój chirurgii raka sutka przybliżono również czytelnikowi sylwetkę oraz życiorys tego chirurga.

Zacznijmy od początku...

Wiliam Halsted urodził się w 1852 roku w Nowym Jorku. W 1877 roku ukończył studia medyczne, uzyskując tytuł M.D. z wyróżnieniem. Następnie podczas staży w Austrii i Niemczech zdobywał doświadczenie i kształtował kunszt chirurgiczny pod okiem wybitnych specjalistów, takich jak Richard von Volkmann. Po powrocie do USA pracował jako chirurg w Nowym Jorku, a od 1890 roku na Uniwersytecie Johnsa Hopkinsa w Baltimore, gdzie od 1892 roku był profesorem. Halsted rozpoczął wykonywanie zabiegów chirurgicznych raka sutka w 1882 roku. Pierwsze wyniki na podstawie pierwszych 13 przypadków opublikował w 1891 roku w Johns Hopkins Hospital Reports (2). W 1894 roku przedstawił na łamach tego samego czasopisma wyniki uzyskane w leczeniu 50 chorych (3). W 1898 roku zaprezentował wyniki leczenia operacyjnego 76 chorych podczas zjazdu American Surgical Association w Nowym Orleanie. W 1907 roku wyniki radykalnej mastektomii wśród 752 chorych opublikował w Annals of Surgery. Należy podkreślić duży wkład Halsteda nie tylko w rozwój chirurgii sutka, ale również innych gałęzi chirurgii (chirurgia tarczycy, przytarczyc, przepuklin). Dlatego też Halsted jest nazywany „ojcem amerykańskiej chirurgii”. Ponadto stworzył gumowe rękawiczki operacyjne i zastosował je po raz pierwszy podczas zabiegu operacyjnego. Halsted był również prekursorem znieczuleń miejscowych. W tym celu przetestował na sobie działanie zastrzyków z kokainy, co skutkowało późniejszym nadużywaniem przez niego kokainy i morfiny. W 1922 roku Halsted był operowany z powodu wystąpienia gorączki, żółtaczki i bólu brzucha (kamica żółciowa powikłana zapaleniem dróg żółciowych). Podczas zabiegu operacyjnego usunięto złóg będący przyczyną choroby. Jednakże przebieg pooperacyjny był powikłany krwawieniem do przewodu pokarmowego i zapaleniem płuc. Halsted zmarł w 1922 roku Baltimore (5).