© Borgis - Nowa Pediatria 2/2012, s. 32-39
*Agnieszka Zanio-Kulaszewska, Aneta Zduniak, Marcin Zawadziński, Elżbieta Jodkowska
Ocena świadomości stomatologicznej matek dzieci sześcioletnich w województwie mazowieckim
The evaluation of dental awareness of mothers of children aged 6 years in the region of mazovia
Zakład Stomatologii Zachowawczej Instytutu Stomatologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Elżbieta Jodkowska
Summary
Introduction. Epidemiological studies assessing the dental awareness of respondents allow to determine not only oral treatment needs of the population, but also encourage the promotion of health. Particular importance is the health education of parents who make the future patterns of behavior of their children.
Aim. The objective of this research was to evaluate to awareness of oral health, health-oriented attitude of mothers of children aged 6 years, health education needs of this group of people in the region of Mazovia.
Material and methods. In study the evaluation of the dental awareness of mothers of children aged 6 years, based on surveys in the region of Mazovia, was made. Survey forms were distributed among 157 mothers of children 6 years old randomly selected (94 from urban environment, 63 from the rural environment) in the region of Mazovia.
Results. 54% of mothers in urban environment and 24% of the rural environment of the child visited the dentist in the last 6 months. In the city of brushing teeth twice a day were three times more often used. Most teeth were brushed only after supper (45% respondents). 75% of mothers from the city often helped the child to brush teeth. In rural areas the figure was 25%. Most mothers were aware of the presence of fluoride in toothpaste used by children. There was a high intake of white bread, dairy products and low consumption of vegetables and wholemeal bread. 50% of mothers from the city and 31% from rural areas redused to their children cariogenic products. 70% of mothers regarded that it isn’t necessary to care for the deciduous teeth because they are quickly replaced by permanent teeth. Most mothers have a strong belief in the genetic determinants of caries. 60% of respondents felt that the dental floss is only used for removing debris. 75% of mothers assessed their knowledge of dental care as satisfactory. Most indicated the source of knowledge was a dentist (67%) and mass media. The least often used a public dental care.
Conclusions. A high percentage of parents’ satisfaction with oral health of their children despite the discrepancy with the clinical condition, evidence of downplaying the importance of their maintaining the health of primary teeth, and requires the implementation of appropriate educational and health promotion. Children assume patterns of behavior in maintaining daily oral hygiene mainly from their parents. Restrictions for children with eating sweets, on the other hand, sweetening the tea, serving mainly white and sweet bread, a small amount of fruit and vegetables, shows incomplete knowledge of parents about the “hidden sugar”, as well as healthy eating. Despite the wide availability of products for oral hygiene, some of them (such as dental floss, mouthwash with fluoride) are rarely or inadequately applied, which among others, strengthens the role of relevant educational programs.
WSTĘP
Zgłoszenie dziecka na wizytę kontrolną do lekarza dentysty przez matkę, a następnie doprowadzenie do jej finalizacji, jest podstawową miarą prozdrowotnych zachowań matek. Jak wynika z badań monitoringowych przeprowadzonych na terenie całego kraju w roku 2010, ponad 20% matek nigdy nie było ze swoim sześcioletnim dzieckiem u dentysty (1). Ponad 45% matek spełniło ten wymóg, prowadząc swoje dziecko zarówno do lekarza dentysty, jak i lekarza pediatry. Biorąc nadal pod uwagę wyniki badań ogólnopolskich, to optymalne zachowanie miało miejsce o 10 punktów procentowych częściej w środowisku miejskim niż w środowisku wiejskim. Analizując wyniki badań monitoringowych z szesnastu województw, okazuje się, że w województwie mazowieckim 11,5% dzieci sześcioletnich nigdy nie było u dentysty. Jest to stosunkowo dobry wynik, zważywszy na fakt, że lepsza sytuacja jest tylko w województwie śląskim (9,6%). Prezentacja danych monitoringowych w układzie „wojewódzkim” nie wskazuje na występowanie istotnych różnic środowiskowych upoważniających do budowania hipotez typu: w województwach słabiej rozwiniętych jest istotnie niższy poziom świadomości matek objętych badaniem oraz ich wzorce zachowań zdrowotnych są istotnie gorsze od tych, jakie obserwuje się u matek w środowisku miejskim. Niemniej jednak zauważono istotne różnice w wyborze placówek (prywatne, publiczne), do których matki prowadzą swoje sześcioletnie dzieci. Jeżeli chodzi o sektor prywatny, województwo mazowieckie zajmuje pierwsze miejsce, natomiast biorąc pod uwagę sektor publiczny, ostatnie – szesnaste miejsce. W porównaniu z poprzednimi latami sytuacja uległa poprawie, choć nadal pozostaje bardzo wiele do życzenia i do wykonania na polu kształtowania świadomości zdrowotnej matek i ich dzieci (2, 3).
MATERIAŁ I METODY
Badaniem objęto 157 matek/opiekunów dzieci sześcioletnich, w tym 94 ze środowiska miejskiego oraz 63 ze środowiska wiejskiego, wybranych losowo w województwie mazowieckim. Formularz ankiety składał się z 30 pytań wielokrotnego wyboru dotyczących częstości wizyt u dentysty i rodzaju wybieranych placówek, nawyków higienicznych zarówno opiekunów, jak i dziecka, częstości i rodzaju preparatów zawierających fluor, nawyków dietetycznych. W badaniu poruszana była również kwestia statusu społecznego i materialnego. Formularze dostarczane były osobiście lub rozprowadzane w szkołach podstawowych za pośrednictwem wychowawców klas „0”.
WYNIKI
Korzystanie przez dzieci z wizyt u lekarza dentysty i pediatry
W pytaniu formularza ankiety dotyczącym daty ostatniej wizyty dziecka u dentysty i pediatry zawarto następujące przedziały czasowe: w okresie ostatnich 6 miesięcy, 7-12 miesięcy, ponad rok temu, nie pamiętam, nigdy (ryc. 1). Dane wskazują, że 47 z 94 badanych (tj. 50%) matek pochodzących ze środowiska miejskiego odwiedziło ze swoim dzieckiem lekarza pediatrę w przeciągu ostatnich 6 miesięcy, natomiast 51 (54%) w tym okresie skorzystało z wizyty u dentysty. W środowisku wiejskim dane te kształtowały się następująco: 31 z 63 badanych (49%) zgłosiło się ze swoim dzieckiem do lekarza pediatry, natomiast tylko 15 (24%) do lekarza dentysty. Niepokojący jest fakt, że 15 dzieci (ze 157 zbadanych), w tym 5 ze środowiska miejskiego i 10 ze środowiska wiejskiego nigdy nie było u dentysty.
Ryc. 1. Termin ostatniej wizyty dzieci sześcioletnich u dentysty w środowisku miejskim i wiejskim (w %).
Troska matki/opiekuna o utrzymanie higieny jamy ustnej dziecka
Postawa rodziców/opiekunów, rodzeństwa i innych członków rodziny w dalszym ciągu decyduje o wzorcach zachowań higienicznych sześcioletniego dziecka. Rycina 2 przedstawia w układzie procentowym częstotliwość czyszczenia zębów przez sześcioletnie dzieci.
Ryc. 2. Częstotliwość czyszczenia zębów przez sześcioletnie dzieci z uwzględnieniem miejsca zamieszkania (w %).
Jak wynika z analizy danych, dwukrotne mycie zębów było nawykiem trzykrotnie częściej spotykanym w środowisku miejskim niż w wiejskim. Jednak w rodzinach, gdzie dzieci sześcioletnie czyściły zęby raz dziennie bądź rzadziej, nie wykazano istotnych różnic związanych z miejscem zamieszkania.
Najczęstszymi wzorcami mycia zębów były: tylko po kolacji (45% ankietowanych) oraz dwukrotnie w ciągu dnia – po śniadaniu i kolacji (36%) – rycina 3. Odnotowano, że 75% ankietowanych matek ze środowiska miejskiego często pomagało dziecku w czyszczeniu zębów, podczas gdy na wsi odsetek ten wynosił 25%. Zaobserwowano, że odsetek matek w ogóle nie pomagających w czyszczeniu jest podobny u matek mieszkających w mieście, jak i na wsi, wynosi on ogółem 42% badanych.
Ryc. 3. Pora dnia, w której sześcioletnie dzieci czyszczą zęby (w %).
Analizie poddano również sposób pomocy w czyszczeniu zębów. Najczęściej obserwowanym wzorcem pomocy (nadzoru) było obserwowanie dziecka podczas czyszczenia zębów (30%). W 10% przypadków troska o dokładne czyszczenie zębów przez dziecko objawiała się poprzez trzymanie szczoteczki i kierowanie jej ruchem, a 20% rodziców sprawdzało stan zębów po samodzielnym czyszczeniu przez dziecko oraz stosowało polecenia słowne.
Większość matek wychowujących dzieci zdawała sobie sprawę z obecności fluoru w paście używanej przez dziecko. Jednak zdecydowana większość, bo 75% ankietowanych, nie stosowało u swoich dzieci żadnych dodatkowych preparatów zawierających fluor (żelów, płynów do płukania).
Opinia matek o stanie uzębienia własnych dzieci
Subiektywna ocena stanu uzębienia dziecka przez matki/opiekunów decyduje o częstości wizyt kontrolnych, wzmożeniu kontroli czyszczenia zębów czy zmianie nawyków dietetycznych. Rycina 4 przedstawia opinię matek o stanie uzębienia ich dzieci. W porównaniu z danymi pozyskanymi w badaniu klinicznym (1), osąd matek był zdecydowanie zbyt optymistyczny i odbiegający od faktycznego stanu uzębienia dzieci (1).
Ryc. 4. Opinia matek o stanie uzębienia ich dzieci.
Żywienie i nawyki dietetyczne dzieci sześcioletnich
Zgodnie z wytycznymi dotyczącymi odżywiania, dziecko sześcioletnie powinno spożywać pięć posiłków w ciągu dnia, przy czym posiłki te nie powinny zawierać produktów wysoce kariogennych (4). Tabela 1 przedstawia częstość spożywania poszczególnych posiłków przez dzieci.
Tabela 1. Częstość spożywania (% ogółu) poszczególnych posiłków przez dzieci.
Częstotliwość | Kategorie posiłków |
Pierwsze śniadanie | Drugie śniadanie | Obiad | Podwieczorek | Kolacja |
miasto | wieś | miasto | wieś | miasto | wieś | miasto | wieś | miasto | wieś |
codziennie | 56 | 33 | 49 | 29 | 60 | 40 | 35 | 13 | 57 | 38 |
czasem | 2 | 3 | 8 | 7 | 0 | 0 | 15 | 17 | 3 | 2 |
rzadko | 6 | 1 | 2 | 2 | 0 | 0 | 4 | 5 | 0 | 0 |
wcale | 1 | 2 | 6 | 2 | 0 | 0 | 5 | 2 | 0 | 0 |
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Małkiewicz E, Wierznicka M, Szatko F et al.: Monitoring Zdrowia Jamy Ustnej, Stan Jamy Ustnej i jego uwarunkowań oraz potrzeby profilaktyczno-lecznicze dzieci w wieku 6 i 12 lat oraz osób dorosłych w wieku 35-44 lat. Polska 2010. 2. Wierzbicka M, Szatko F, Radziejewska M, Zawadziński M: Ogólnopolski Monitoring Zdrowia Jamy Ustnej i Jego Uwarunkowań, Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej , Zakład Stomatologii Zachowawczej IS AM w Warszawie, Katedra Higieny i Epidemiologii AM w Łodzi, Warszawa 1999 (raport). 3. Wierzbicka M, Jodkowska E, Szatko F et al.: Stan zdrowia jamy ustnej oraz potrzeby profilaktyczno-lecznicze dzieci w wieku 6 i 12 lat w Polsce, w pierwszych latach procesu integracji europejskiej. Ministerstwo Zdrowia 2005. 4. Woś H, Staszewska-Kwak A: Żywienie dzieci. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008. 5. Szatko F, Dubojska AM, Grzybowski A: Czy programy profilaktyczne regulujące zachorowalność na próchnicę w krajach skandynawskich mogą być wzorem dla polskiej stomatologii? Poradnik Stomat 2004; 4, 3, 12-20. 6. Iwanicka-Grzegorek E, Kępa-Prokopienko J, Pierzynowska E: Świadomość zdrowotna rodziców dzieci w wieku przedszkolnym – badanie ankietowe. Nowa Stomat 2007; 1, 8-12. 7. Dybiżbańska E, Zawadziński M, Pierzynowska E et al.: Występowanie próchnicy u 3- i 6-letnich dzieci w Polsce. Czas Stomat 2003; LVI, 8, 510-515. 8. Szatko F: Świadomość zdrowotna, postawy i zachowania zdrowotne 12-13-letnich uczniów; II etap Międzynarodowych Badań Stomatologicznych. Przegląd Stomatol Wieku Rozwojowego 1994; 6-7, 110-112. 9. Radlińska J, Piskorski A, Weyna E et al.: Zachowania zdrowotne i stan zębów dzieci szkolnych. Przegląd Stomat Wieku Rozwojowego 1994; 6/7, 91-92. 10. Wierzbicka M, Petersen PE, Szatko F et al.: Changing oral health status and oral health behaviors of schoolchildren in Poland. Community Dent Health 2002; 19, 243-250. 11. Wierzbicka M, Szatko F, Pierzynowska E et al.: Świadomość i zachowania zdrowotne matek małych dzieci w Polsce z początkiem nowego tysiąclecia. Stomat Współczesna 2003; 10, 4, 8-12.