Postęp dokonujący się w chirurgii małoinwazyjnej, który obserwujemy w ostatnim okresie obejmuje zwłaszcza kilka dziedzin chirurgii. Stały rozwój technologiczny i coraz to nowsze, innowacyjne rozwiązania w chirurgii publikowane są z roku na rok. Operacje sposobem laparoskopowym uważane są obecnie jako klasyczne, a nie tak jak kiedyś za klasyczne uznawano operacje sposobem otwartym. Opisywane są m.in. operacje przez jeden otwór, które już od kilku lat na stałe zagościły na salach operacyjnych. Kolejną dziedziną, która zyskuje coraz to nowych zwolenników jest robotyka. Mimo, że stale istnieją ograniczenia wynikające ze znacznych kosztów operacji przy użyciu robota DaVinci, to jednak publikowane są prace z kolejnych ośrodków.

Wiele ciekawych publikacji przedstawiono także z chirurgii bariatrycznej oraz metabolicznej, zwłaszcza w aspekcie leczenia cukrzycy typ 2. Niestety nadal wiedza o tego typu chirurgii jest wśród lekarzy niewystarczająca.

W ostatnich latach obserwuje się na świecie gwałtowny wzrost zachorowań na cukrzycę typu 2, przybierający wymiary epidemii. Co roku o 11% zwiększa się liczba cierpiących na nią osób. Światowa Organizacja Zdrowia przewiduje, że w roku 2025 na świecie będzie ok. 300 mln chorych na cukrzycę typu 2 (90% wszystkich rodzajów cukrzycy). U chorych na cukrzycę typu 2, zaburzone jest zarówno działanie (insulinooporność), jak i wydzielanie insuliny, przy czym dominującą rolę może odgrywać jedna lub druga nieprawidłowość. Zwykle w początkowej fazie choroby insulina jest wydzielana w większej ilości, ale niewystarczająco do zwiększonych, z powodu insulinooporności, potrzeb organizmu. Dokładne przyczyny rozwoju tych zaburzeń nie są jeszcze poznane. Leczenie polega zazwyczaj na redukcji masy ciała, stosowaniu diety cukrzycowej, wysiłku fizycznego oraz doustnych leków przeciwcukrzycowych, u części chorych po pewnym czasie trwania choroby konieczna jest insulinoterapia. Cukrzyca typu 2 występuje najczęściej u osób starszych, z otyłością lub innymi zaburzeniami metabolicznymi, u których w większości przypadków należy liczyć się z ograniczoną współpracą pacjent-lekarz. Cukrzyca typu 2 prowadzi do powikłań o charakterze mikroangiopatii (retinopatia cukrzycowa, nefropatia cukrzycowa, neuropatia cukrzycowa) i makroangiopatii (choroba wieńcowa, zespół stopy cukrzycowej, choroba niedokrwienna ośrodkowego układu nerwowego). Skraca się też przewidywany okres życia.

Wszystkie stosowane dotychczas metody leczenia mają jednak ograniczoną skuteczność. Stosowanie doustnych leków przeciwcukrzycowych wiąże się dodatkowo z określonymi dla każdego preparatu działaniami niepożądanymi, a insulina, często podawana chorym z hiperinsulinizmem, poza korzystnym działaniem na metabolizm węglowodanów, wpływa między innymi na uruchomienie czynników powodujących stwardnienie ścian naczyń (a więc w konsekwencji miażdżycę), przyrost masy ciała i w ostateczności nie chroni przed powikłaniami cukrzycy.

W metaanalizie obejmującej 136 prac i 22 094 pacjentów po operacjach bariatrycznych wykazano, że objawy cukrzycy typu 2 całkowicie ustąpiły w 76,8% przypadków i uległy poprawie w 86,0% przypadków (1). W tym samym badaniu wykazano, że objawy cukrzycy uległy całkowitej remisji u 84% pacjentów po operacji Roux-en-Y gastric by-pass i u > 95% pacjentów po bilio-pancreatic diversion. Co więcej, remisja objawów chorobowych była zjawiskiem trwałym w czasie, a nawrót choroby nawet po ponad 10 latach od operacji występował rzadko. Zaskakujące, że pożądany efekt normalizujący glikemię uzyskuje się już w kilka dni do kilku tygodni od operacji, na długo przed obniżeniem masy ciała. Warunkiem skuteczności zabiegu operacyjnego była długość czasu trwania choroby – poniżej 10 lat.

W chwili obecnej istnieją przekonujące dane oparte na rzetelnych badaniach klinicznych dotyczących pacjentów z BMI < 35 kg/m², u których potwierdzono skuteczność operacji wyłączających dwunastnicę z pasażu jelitowego na normalizację glikemii i ustąpienie cukrzycy oraz objawów zespołu metabolicznego.

W ostatnim roku pojawiło się kilka prac dotyczących cukrzycy typu 2 u osób z BMI poniżej 35, a nawet i u osób z BMI pomiędzy 25-35. Leczenie to wydaje się być na tyle atrakcyjne, że jest obecnie przedmiotem intensywnych badań i prób klinicznych. Tym bardziej, że mogłoby dotyczyć ogromnej liczby pacjentów z cukrzycą.

W badaniach C. Bozy i wsp. przeprowadzonych na grupie 30 chorych z cukrzycą typu 2 i BMI < 35 stwierdzono w rocznej obserwacji remisję choroby u 83,3% (25/30) (2). Po dwóch latach remisja utrzymywała się nadal u 65%, a HbA1C uległa obniżeniu z 8,1% do 5,9%. U wszystkich chorych wykonano by-pass sposobem Roux-en-Y (LRYGB). W grupie chorych, których nie udało się uzyskać całkowitej remisji dawki leków przeciwcukrzycowych uległy radykalnemu zmniejszeniu.

Równie interesujące wyniki uzyskali Chih-Kun Huang i wsp. – badacze z Chin (3). Autorzy wykonali operację LRYGB u 22 pacjentów z BMI pomiędzy 25-35. Po 12 miesiącach obserwacji u 63,6% uzyskano całkowitą remisję, u 27,3% uzyskano pełną kontrolę glikemii, a u pozostałych znaczną poprawę. Autorzy stwierdzili, że lepsze wyniki uzyskano w grupie pacjentów z wyższym BMI, krótszym okresem trwania choroby oraz młodszych. Bardzo interesujące dane przedstawił również Nicola Scopinaro i wsp., który badał dwie grupy pacjentów z cukrzycą typu 2. Jedna z nadwagą (BMI 25-30), a druga z pierwszym stopniem otyłości (BMI 30-35).

U wszystkich wykonano bilio-pancreatic diversion. Uzyskane wyniki nie są już tak jednoznaczne i wskazują raczej na pewne różnice w patogenezie cukrzycy u osób otyłych i szczupłych (4).

Największą chyba popularnością wśród nowych metod chirurgii małoinwazyjnej cieszą się zabiegi wykonywane przez jeden otwór. W 2010 roku opublikowano ponad 1000 artykułów dotyczących tej metody, a każda znacząca firma produkująca sprzęt medyczny ma w swojej ofercie systemy do operacji przez jeden otwór. Zapotrzebowanie na tego typu operacje, wychodzące od pacjentów, stale motywuje chirurgów, przemysł i centra akademickie, aby poszukiwać coraz to nowych wskazań do zastosowania metody czy instrumentarium. Chociaż idea tego typu operacji jest bardzo ciekawa, to jednak stale jest kilka technologicznych problemów, które wymagają udoskonalenia techniki i dodatkowego doświadczenia. Kwestia bezpieczeństwa tego typu operacji jest nadal otwarta ze względu na brak dobrych, randomizowanych prac obejmujących ten temat (5). Chirurgia jednego otworu daje obecnie możliwość wykonania większości operacji kolorektalnych. Prawostronna hemikolektomia, resekcja esicy czy przednia resekcja odbytnicy były już opisywane w poprzednich latach, obecnie przedstawiane są m.in. totalne kolektomie (6, 7), resekcje obwodowe trzustki, resekcji zmian w wątrobie, adrenalektomie czy operacje przepuklin. Urolodzy opisują także pierwsze udane nefrektomie wykonane przez jeden otwór (8).

Konkurencją do operacji wykonywanych przez jeden otwór mogą być zabiegi z wykorzystaniem narzędzi o średnicy portów – 3 mm, po zastosowaniu których praktycznie nie ma blizny. Umożliwiają one wykorzystanie wszystkich zalet klasycznej laparoskopii, m.in. triangulacji czy bardzo dobrej wizualizacji miejsca operowanego, co w przypadku operacji z jednego portu jest niemożliwe lub utrudnione.