Rozwój kardiochirurgii, podobnie jak jej historia, nieodłącznie wiąże się z rozwojem kardiologii. Dzięki kardiologii rozwinęła się kardiochirurgia. Dzięki rozwojowi kardiochirurgii rozwijała i rozwija się kardiologia. Obie dziedziny nie byłyby w stanie rozpocząć walki z chorobami serca, gdyby nie nowe technologie. Największe kroki milowe stały się możliwe dzięki rozwojowi technologicznemu. Powstanie aparatu do krążenia pozaustrojowego, protez zastawek serca, protez naczyniowych to tylko kilka przykładów z wielu rozwiązań technologicznych, które umożliwiły leczenie chirurgiczne wcześniej nieuleczalnych chorób serca.

Przez wiele lat leczenie operacyjne stanowiło jedyną opcję terapeutyczną w większości chorób serca. Ze wzlędu na powikłania i ryzyko zwiaząne z operacją, część chorych nie mogła z niej skorzystać. Wraz z rozwojem technik przeznaczyniowych i nowoczesnych technologii, pojawiły się alternatywne w stosunku do leczenia chirurgicznego metody. Początkowo dotyczyły one jedynie leczenia choroby niedokrwiennej serca i jej najprostszych postaci, tj. choroby jednonaczyniowej. W ostatnich latach interwencje przezskórne stwarzają możliwości leczenia coraz bardziej zaawansowanej miażdżycy tętnic wieńcowych, a także – co jest największym przełomem ostanich lat – chorób zastawek serca. Nowe metody powstały w efekcie połączenia kilku dekad doświadczeń w leczeniu chirurgicznym chorób serca z doświadczeniami w stosowaniu technik przeznaczyniowych oraz najnowszych osiągnięć technologicznych, szczególnie metod obrazowych. Kolejny raz rozwój technologiczny umożliwił postęp w leczeniu chorób serca. Stał on się również możliwy dzięki połączeniu sił i współpracy kardiologów z kardiochirurgami.

Współistnienie kilku opcji terapeutycznych wymaga rzetelnej oceny wyników leczenia każdej z nich tak, aby określić co w rzeczywistości oferują pacjentowi. Obecnie, w czołowych ośrodkach leczenia chorób serca, kwalifikacja do leczenia zabiegowego odbywa się w oparciu o tzw. heart team, czyli zespół doświadczonych kardiologów i kardiochirurgów, którzy wspólnie wybierają optymalną metodę leczenia dla danego pacjenta.

Przez ostatnie dwie dekady plastyka zastawki mitralnej stała się rutynową i preferowaną metodą leczenia ciężkiej niedomykalności mitralnej. Wyniki leczenia chirurgicznego są bardzo dobre. Kryteria kwalifikacji do leczenia operacyjnego są wciąż zdaniem wielu kardiochirurgów zbyt rygorystyczne. Zalecają one leczenie chirurgiczne chorych z umiarkowaną lub ciężką niedomykalnością zastawki mitralnej dopiero, gdy pojawią się objawy lub pogorszenie funkcji lewej komory. W pracy opublikowanej przez Kang i wsp. (1) porównano wyniki leczenia bezobjawowych chorych z ciężką niedomykalnością mitralną. 161 chorych zakwalifikowano do leczenia operacyjnego naprawy zastawki mitralnej znacznie wcześniej niż zalecają wytyczne ACC/AHA, a 286 chorych z prawidłową funkcją lewej komory poddano 7-letniej obserwacji. Śmiertelność w grupie chorych leczonych operacyjnie wyniosła 0%, a w grupie leczonej zachowawczo wyniosła 5(+/-2)%. Częstość wszystkich zadarzeń sercowo-naczyniowych w grupie leczonej operacyjnie wyniosła 1(+/-1)%, w porównaniu do 16(+/-4)% w grupie leczonej zachowawczo. Tak dobre wyniki leczenia operacyjnego są tym ważniejsze, że w ciągu ostatnich kilku lat, dzięki wprowadzeniu nowych technologii, pojawiła się techniczna możliwość przeprowadzenia zabiegu przeznaczyniowego. Zabieg ten polega na połączeniu środkowych segmentów obu płatków niedomykalnej zastawki klipsem kobaltowo-chromowym, tj. implantem z dwoma ramionami w kształcie litery V (ryc. 1), w efekcie czego powstaje dwulufowe ujście mitralne bez niedomykalności zastawki (ryc. 2).

Technika ta naśladuje starą technikę chirurgiczną, rzadko stosowaną w przypadku leczenia operacyjnego, nazywaną Alfieri Stich (2). Jej atrakcyjność dla pacjentów polega na tym, że nie wymaga torakotomii, ani stosowania krążenia pozaustrojowego. Zabieg jest przeprowadzany w znieczuleniu ogólnym, pod fluoroskopią, z zastosowaniem echokardiografii przezprzełykowej. Klips mitralny można ściągnąć, jeżeli podczas zabiegu okaże się, że jest on nieskuteczny. Wyniki odległe są na razie nieznane.

W badaniu z randomizacją EVEREST II (3), przeprowadzonym na grupie 279 chorych z umiarkowaną lub ciężką niedomykalnością mitralną, porównano wyniki leczenia operacyjnego 95 chorych z leczeniem zabiegowym i 184 chorych z zastosowaniem klipsa mitralnego. Chorzy, biorący udział w tym badaniu, należeli do grupy podwyższonego ryzyka leczenia operacyjnego. W 12-miesięcznym okresie obserwacji po zastosowaniu leczenia aż 21% (37 z 178) chorych, u których zastosowano klips mitralny, wymagało leczenia operacyjnego z powodu ciężkiej niedomykalności mitralnej. 46% leczonych zabiegowo miało niedomykalność mitralną co najmniej umiarkowaną. Odsetek chorych bez niedomykalności mitralnej lub ze śladową falą zwrotną, a więc z dobrym efektem plastyki po 12 miesiącach w grupie leczenia zabiegowego wyniósł jedynie 43%, a w grupie leczonej operacyjnie 76%. Te wyniki mogą pomóc w wyselekcjonowaniu grupy chorych, która mogłaby w przyszłości skorzystać z takiego leczenia. Dalsze wnioski będą mogły być wyciągnięte po uzyskaniu wyników 5-letniej obserwacji.