W ostatnich latach nadciśnienie tętnicze indukowane ciążą (PIH – pregnancy induced hypertension) stało się bardzo aktualnym problemem. Występuje u 5-7% kobiet w ciąży i jest jednym z poważniejszych powikłań jej przebiegu. Pojawia się po 20. tygodniu ciąży i ustępuje do 6 tygodni po porodzie [1,2,3]. Pomimo stosowania najnowszych sposobów leczenia, ciągle pozostaje zagrożeniem dla życia matki i płodu [3,4]. Niebezpieczeństwo zależy w głównej mierze od nadciśnienia tętniczego i jego konsekwencji [1,5,6,7,8,9].

Na podstawie objawów klinicznych PIH można podzielić na 3 grupy:

1) nadciśnienie ciążowe – ciśnienie tętnicze wynoszące co najmniej 140/90 mm Hg (22,7/12 kPa) lub wzrost ciśnienia skurczowego o 30 mm Hg (4 kPa) i rozkurczowego o 15 mm Hg (2 kPa) powyżej poziomu sprzed ciąży;

2) stan przedrzucawkowy – jest to nadciśnienie tętnicze z białkomoczem powyżej 300 mg l^-1 w ciągu doby z uogólnionymi obrzękami lub bez. Ciężki stan przedrzucawkowy cechuje się jednym lub kilkoma następującymi objawami: ciśnienie skurczowe co najmniej 160 mm Hg (21,3 kPa) lub rozkurczowe co najmniej 110 mm Hg (14,3 kPa), białkomocz, skąpomocz, objawy mózgowe, zaburzenia widzenia, bóle głowy, obrzęk płuc, sinica, ból w nadbrzuszu, zespół HELLP ( hemolosis – elevated liver enzymes – low platelet count syndrome);

3) rzucawka – stan w którym występują drgawki lub śpiączka nieuwarunkowane żadną chorobą neurologiczną.

Tradycyjna triada objawów: obrzęki, białkomocz i nadciśnienie tętnicze nie jest już uważana przez większość badaczy za niezbędną do rozpoznania stanu przedrzucawkowego. Brak powszechnej zgody w odniesieniu do definicji stanu przedrzucawkowego spowodował, że do dnia dzisiejszego nie ustalono ostatecznie powszechnie uznawanych kryteriów rozpoznawczych i standardów leczenia. Powoduje to różnice w diagnozie i w metodach leczenia, a tym samym utrudnia porównywanie wyników [3,4]. Przed ostatecznym rozpoznaniem PIH konieczne jest wcześniejsze zróżnicowanie z przewlekłym nadciśnieniem tętniczym. Definiuje się je jako ciśnienie tętnicze powyżej 140/90 mm Hg (22,7/12 kPa) istniejące przed ciążą lub rozpoznane przed 20. tygodniem ciąży [1,5,6,7,8,9]. Podwyższone ciśnienie tętnicze stanowi tutaj istotny czynnik patogenetyczny i rozwija się powoli, latami. W przypadku PIH podwyższone wartości ciśnienia tętniczego sygnalizują istnienie choroby podstawowej, która może postępować bardzo szybko, zagrażając życiu matki i dziecka.

Kobiety z nadciśnieniem tętniczym indukowanym ciążą są predysponowane do wystąpienia szeregu objawów neurologicznych. Wśród czynników wywołujących te objawy wymienia się zmiany wewnątrzczaszkowe. Intensywność tych zmian zależy od stopnia rozwinięcia ostrej encefalopatii w przebiegu PIH. Konsekwencje kliniczne tych zmian mają istotne znaczenie dla anestezjologa, który może być zaangażowany w leczenie kobiet ciężarnych u których zawiodło rutynowe postępowanie zachowawcze. Postępowanie diagnostyczne w tych przypadkach jest takie samo jak u kobiet nieciężarnych, łącznie z wykorzystaniem badania tomografii komputerowej (CT) głowy. Należy jedynie zastosować specjalne osłony do ochrony płodu. Według większości autorów badanie CT głowy jest bezpieczną i użyteczną metodą ułatwiającą wykluczenie poważnych zmian wewnątrzczaszkowych, które mogą być przyczyną niepokojących objawów neurologicznych.

Celem niniejszej pracy jest przedstawienie informacji co do:

1) zmian w ośrodkowym układzie nerwowym, będących przyczyną występowania niepokojących objawów neurologicznych,

2) uzupełnienia postępowania diagnostycznego u kobiet ciężarnych o badanie CT głowy w budzących jakiekolwiek wątpliwości przypadkach powikłań neurologicznych.

Ocenie poddano grupę 3 kobiet ciężarnych z indukowanym ciążą nadciśnieniem tętniczym, u których wystąpiły niepokojące objawy neurologiczne. Nadciśnienie tętnicze u tych kobiet pojawiło się po 25. tygodniu ciąży. Badania wykonano tylko u tych kobiet, które uprzednio zapoznały się z protokołem badań i wyraziły na nie pisemną zgodę. Każda z ciężarnych miała wykonane podstawowe badania laboratoryjne, EKG, badanie okulistyczne i neurologiczne. U wszystkich zapis EKG wykazywał rytm zatokowy bez odchyleń od normy. Badanie dna oka było charakterystyczne dla angiopatii I° lub II° wg Keith-Wegenera. Każda z zakwalifikowanych ciężarnych miała ciśnienie tętnicze krwi powyżej 160/90 mm Hg (21,3/12 kPa). Pomiarów ciśnienia tętniczego dokonywano sfigmomanometrem rtęciowym w pozycji leżącej. W tabeli I przedstawiono charakterystykę kobiet ciężarnych.

Najczęstsze objawy neurologiczne obserwowane w indukowanym ciążą nadciśnieniu tętniczym u kobiet ciężarnych połączone z wykonanym po konsultacji neurologicznej badaniem tomograficznym głowy zestawiono w tabeli II.

Dwie kobiety ciężarne pozostawały od początku ciąży pod stałą kontrolą Poradni K. U wszystkich kobiet cięcie cesarskie wykonano w analgezji podpajęczynówkowej.