© Borgis - Medycyna Rodzinna 3/2007, s. 58-61
*Jacek Wijata, Marian Jędrzejczak
Socjomedyczne determinanty kultury zdrowotnej pacjentów lekarza pierwszego kontaktu – próba pomiaru
Sociomedical determinants of health culture in patients of primary care physicans – attempt of measurement
Poradnia Lekarza Rodzinnego w Końskich
Kierownik Poradni: lek. med. Jacek Wijata
Summary
The measurement of the level of the patients´ health care is quite complicated. It is suggested that health culture, that is the attitude of the patients towards health and disease, considers the time from the onset of the first symptoms detected by a patient to the time of his/her reporting to a family doctor.
The study comprised 102 patients (58 women, 44 men) from The Family Doctor Outpatient Clinic in Końskie in the year 2006.
The aim of the study was to determine the dependence between the level of health culture and the selected social and medical traits of the patients.
The results of the study have proved that the patients who quickly report to a family doctor are those who take care of their health very much, who have confidence in their primary care physician, who are convinced that the symptoms of the disease will nor regress unless they visit their doctor.
The patients of high time interval are those who believe that the disease will pass itself, the appointment is a waste of time and they are convinced of the doctor´s lack of professionalism.
Basing on the suggested measurement, it can be concluded that the patients older in age and with university education demonstrate higher health culture.
Wstęp
Szczególnego znaczenia w literaturze medycznej, zarówno naukowej, jak i publicystycznej, w ostatnich latach nabrał termin „kultura zdrowotna” oraz związana z nią problematyka.
Chociaż problemy te występowały zawsze w takich dziedzinach jak: oświata zdrowotna, oświata sanitarna oraz socjologia medycyny, to jednak dopiero teoretyczne rozważania w powiązaniu z praktyczną ich weryfikacją nadały tej problematyce poważne miejsce we współczesnej medycynie (1, 2).
Prawidłowy pomiar poziomu kultury zdrowotnej pacjentów jest nie tylko wysoce skomplikowany, ale praktycznie niemożliwy. Dlatego chcąc go dokonać, należy badać ich postawy i wzory zachowań, które o nim decydują.
Dlatego przez kulturę zdrowotną będziemy rozumieć ogół postaw i wzorców zachowań dotyczących wzajemnych stosunków zdrowia i choroby (3, 4).
W tak rozumianym sensie do kultury zdrowotnej zalicza się:
– wiedzę o schorzeniach, znajomość problematyki chorób, zainteresowania nimi;
– emocjonalną stronę postaw pacjentów, jak np.: częstość zgłaszania się po poradę lekarską;
– ocenę działalności zdrowotnej instytucji ochrony zdrowia, sądy wartościujące dotyczące tego, jak powinna być sprawowana opieka medyczna, dostępność opieki medycznej;
– uznane w danej społeczności wzory zachowań zdrowotnych, które określają jak można postępować w przypadku wystąpienia choroby.
Na kształt kultury zdrowotnej mają wpływ i takie procesy jak: gwałtowne przemiany społeczno-kulturowe, które powodują szybki proces przechodzenia od kultury ludowej do kultury industrialnej.
Przemiany te nie przebiegają jednak równomiernie, następuje bowiem wzajemne przenikanie kultur różnych grup środowiskowych. Wiele jednak elementów tradycyjnej kultury środowiskowej, jak chociażby zwyczaje i obyczaje, nosi w sobie cechy trwałości i spełnia swe dawne funkcje, co ma również wpływ na kształtowanie się kultury zdrowotnej społeczeństwa.
Przyjmując wnioski z przeprowadzonych badań przez: B. Tobiasz-Adamczyk, jak również wcześniejsze badania przeprowadzone przez M. Jędrzejczyka nad motywami wyboru usług leczniczych można sformułować wniosek, że na proces kształtowania się kultury zdrowotnej społeczeństwa mają wpływ (3, 4, 5, 6):
– elementy podłoża historycznego, przez co rozumiemy elementy nagromadzone w przeszłości, które mają wpływ na jego cechy psychiczne;
– czynniki strukturalne, do których zaliczmy ogół warunków, w jakich żyje współczesne społeczeństwo, między innymi funkcjonowanie instytucji zdrowotnych;
– czynniki wychowawcze, w skład których wchodzi całokształt działań w sferę psychiczną człowieka.
Istotny wpływ na procesy kształtowania się kultury zdrowotnej ma również organizacja systemu ochrony zdrowia, a w szczególności lecznictwa (5).
Proces leczenia można rozpatrywać z trzech co najmniej punktów widzenia:
– do chorego można podchodzić od strony choroby, określonej jako zespół zjawisk patologicznych w procesach życiowych organizmu;
– można interesować się chorym jako osobowością i rozważać chorobę na tle całokształtu procesów organicznych i psychicznych;
– można również rozpatrywać chorego jako uczestnika określonej grupy społecznej.
Wszystkie te czynniki razem tworzą prawidłowe podejście lekarza do pacjenta.
Natomiast badania socjologiczne dowodzą, że lekarze najczęściej biorą pod uwagę tylko pierwszy czynnik (6, 7, 8). Stąd też ich wiedza o chorym bywa często niepełna i nie dająca podstaw prawidłowej diagnozy.
Zadaniem państwa w trosce o zdrowie jego obywateli powinno wiec być nie tylko rozpoznawanie potrzeb zdrowotnych, należyta profilaktyka, dbałość o poziom realizowanych usług zdrowotnych, ale również ocena prezentowanego przez nich poziomu kultury zdrowotnej.
Podnoszenie poziomu kultury zdrowotnej wymaga przede wszystkim stosowania odpowiednich metod przekazywania wiedzy o ochronie zdrowia w celu wyrobienia pozytywnych nawyków wpływających na stały i prawidłowy rozwój ochrony zdrowia.
Kultura zdrowotna stanowi nie tylko integralną część medycyny zapobiegawczej, ale jest szerokim pojęciem interdyscyplinarnym, dotyczącym wszystkich dziedzin naszego życia.
Upowszechnienie wiedzy o zdrowiu i środowisku utrudnia jednak różny stopień wykształcenia pacjentów i nawyki wyniesione z domów, zakładów pracy i środowisk lokalnych. Odpowiednio do tego powinny być dobierane metody kształtowania nawyków zdrowotnych (9, 10, 11, 12).
Wymagania zdrowotne w zakresie profilaktyki higieny oraz kultury zdrowotnej są ściśle zespolone ze stanem zdrowia ludności danego rejonu.
Dlatego też jednym z zadań medycyny rodzinnej jest kształtowanie u pacjentów pierwszego kontaktu wysokiej kultury zdrowotnej i zmobilizowanie do tego wszystkich dostępnych środków i nowych rozwiązań metodycznych (13, 14, 15, 16, 17).
W niniejszej pracy przedstawiono próbę pomiaru, poziomu kultury zdrowotnej pacjentów lekarza pierwszego kontaktu. Polega ona na pomiarze czasokresu, jaki upływa między wystąpieniem symptomów choroby czyli objawów wyczuwalnych dla chorego, a zgłoszeniem się po poradę lekarską.
Ten interwał czasowy jest odzwierciedleniem kultury zdrowotnej pacjenta, jej cech opisanych wcześniej. Kulturą zdrowotną będą również wszelkie zachowania pacjenta w trakcie leczenia, jak ścisłe wykonywanie zaleceń lekarza, szybkie pobieranie leków, zalecana dieta, ponieważ tu też występuje interwał czasowy.
Aby dokonać pomiaru kultury zdrowotnej należy w czasie wywiadu zapytać pacjenta, kiedy wystąpiły pierwsze objawy choroby, porównać z czasem zgłoszenia się po poradę i na tej podstawie ustalić interwał czasowy. W opiece lekarskiej nad chorym pacjentem kulturą zdrowotną będzie czasokres, jaki upłynął miedzy ustaloną wizytą lekarską a faktycznym zgłoszeniem się pacjenta do lekarza.
Materiał i metoda oraz cel badania
Pomiar poziomu kultury zdrowotnej przeprowadzono w Poradni lekarza pierwszego kontaktu Niepublicznego Zespołu Opieki Zdrowotnej w Końskich. Celem badań było ustalenie zależności między poziomem kultury zdrowotnej a wybranymi cechami socjomedycznymi pacjentów jak: wykształcenie, wiek, status społeczny oraz miejsce zamieszkania.
Badania przeprowadzono metodą sondażu diagnostycznego przy pomocy ankiety, którą otrzymali pacjenci zgłaszający się po poradę lekarską do wypełnienia. Do ankietowania zakwalifikowano tylko tych pacjentów, którzy zgłosili się po raz pierwszy do lekarza ze swoimi dolegliwościami. Nie ankietowano pacjentów ze schorzeniami leczonymi wcześniej.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Wentlandtowa H.: Oświata sanitarna – metodyka ogólna, PZWL Warszawa 1982. 2. Nowak L.: Oświata zdrowotna w szpitalach, Zdrowie Publiczne, 1992, 9. 3. Wiatr J.: Społeczeństwo, Warszawa, 1993. 4. Tobiasz-Adamczyk B.: Jakość życia w naukach społecznych i medycynie, Sztuka leczenia 1995, 2, 33. 5. Jędrzejczak M.: Motywy wyboru usług leczniczych, Praca i zabezpieczenie społeczne, 1986, 7-8. 6. Sokołowska M.: Wiedza postawy wobec zdrowia, choroby i opieki zdrowotnej, praca zbiorowa – Badania socjologiczne w medycynie, KiW, 1999. 7. Rojek A.: Samoocena stanu zdrowia ludności m. Łodzi, Zdrowie Publiczne, 1982, 19. 8. Łańcucki J.: Wychowanie zdrowotne czynnikiem kształtującym kulturę zdrowotną w wojsku, Biuletyn WAM, Łódź 1992, 22. 9. Brook J.S., et al.: The psychosocial etiology od adolescent drug use. A family interactional approah, Soc. Gen. Psychol. Monogr., Genewa, 1990, 116 (111-267). 10. Dziuda M.R., Zimna-Walendzik E.: Zachowania antyzdrowotne młodzieży łódzkich szkół średnich. Alkoholizm. Narkomania, 1996, 25 (4) 459-70. 11. Tobiasz-Adamczyk B.: Wybrane elementy zdrowia i choroby, Kraków 1995, 233. 12. Anderson D.R.: Toward a health promotion research agenda: Compilation of Danta Dase reports and introduction to "State of the science” reviews, Health promotion 1993, 8, 134. 13. Karski J.B.: Promocja zdrowia jako zadanie kas chorych, Zdrowie i zarządzanie, 2001, 3 (6) 29-36. 14. Książek P., et al.: Rada lekarza rodzinnego w zapobieganiu chorobie niedokrwiennej serca, Zdrowie publiczne, 2004, 114 (3) 297-300. 15. Juczyński Z.: Narzędzia przemian w promocji i psychologii zdrowia, Warszawa PTP 2001. 16. Kuciarska-Ciesielska M.: Niektóre czynniki ryzyka zdrowotnego mieszkańców Polski, Zdrowie publiczne, 1999, 109, 255-263. 17. Gniazdowski A: Zachowania zdrowotne. Zagadnienia teoretyczne, próba charakterystyki zachowań zdrowotnych społeczeństwa polskiego, Inst. Med. Pracy Łódź 1990, 16.
