Już od wieków wiadomo, iż kontakt ze zwierzęciem doskonale wpływa na zdrowie fizyczne oraz psychiczne. Mogą to potwierdzić liczne wyniki badań dostępne w dotychczasowej literaturze. Zwierzęta uczą bliskości, pomagają nawiązywać kontakty z innymi posiadaczami zwierząt, uczą okazywania emocji, pomagają znosić samotność, chorobę i odizolowanie. Udowodniono również, że towarzystwo zwierząt przyspiesza rekonwalescencję po chorobie, uspokaja osoby zestresowane, nadpobudliwe, a jednocześnie zwierzęta potrafią pobudzić do aktywności osoby cierpiące na depresję bądź apatię.

Felinoterapia to jedna z metod animaloterapii, w której rolę zwierzęcego terapeuty pełni kot. Nazwa pochodzi z połączenia łacińskiego słowa felis – „kot” oraz greckiego therapeia – „terapia”. Felinoterapię stosuje się w usprawnianiu osób starszych, niedołężnych i niepełnosprawnych oraz niepełnosprawnych fizycznie i psychicznie dzieci. Kontakt z kotem wywiera pozytywny wpływ na psychikę, wyraźnie poprawia samopoczucie, obniża poziom lęku, a także przełamuje bariery u osób, które boją się zwierząt. Terapia odbywa się głównie w domach spokojnej starości, hospicjach, szpitalach i zakładach penitencjarnych. Koty odgrywają tam ogromną rolę integracyjną. Stają się obiektem zainteresowań, tematem rozmów i troski. Koty sprawdzają się świetnie przy rehabilitacji osób ociemniałych jako pomocnicy zajęć edukacyjnych i wychowawczych. Wykorzystywane są także do resocjalizacji w ośrodkach poprawczych oraz w więzieniach (1).

Wizyty kotów szczególną rolę odgrywają w przypadku osób chorych na SM, chorobę Alzheimera, Parkinsona oraz choroby reumatyczne. Terapia kotem w przypadku osób cierpiących na chorobę Parkinsona polega głównie na głaskaniu, przytulaniu, zabawie z kotem, zabiegach pielęgnacyjnych przy kocie, ćwiczeniach logopedycznych, rozmowie z wolontariuszem bądź z właścicielem zwierzaka. W przypadku chorób reumatyczny nieodzownym elementem jest ruch. Podobnie jak przy chorobie Parkinsona, głównym zadaniem felinoterapii jest bezpośredni kontakt ze zwierzęciem i zabawa z nim. Zajęcia głównie polegają na regularnym pobudzaniu stawów, ruchów kończynami, rozgrzewaniu bolących miejsc. Chorzy na alzheimera na każdym etapie choroby powinni odczuwać wsparcie najbliższych osób. Należy zapewnić im bezpieczeństwo emocjonalne, które oddali w znacznym stopniu widmo degradacji społecznej. Podczas terapii z pacjentami należy starać się zapewnić im maksymalnie proste środowisko. Jasne komunikaty, literowe oznaczenie przedmiotów, wytyczenie rytualnego rytmu dnia powodują spadek napięcia psychicznego chorych. Spotkania z kotem uczą prostych, stereotypowych zachowań, np. czesanie kota, dawanie mu jedzenia, sprzątania kuwety. Zadaniem kota jest również integrowanie pacjentów między sobą, zmniejszenie lęku i zaburzeń zachowania. Do terapii osób ze stwardnieniem rozsianym używa się głównie myszek na sznurku i papierowych kulek robionych przez pacjentów. Ćwiczenia polegają na karmieniu kota oraz rzucaniu mu zabawek (2).

Oddzielną grupą, którą zajmuje się felinoterapia, są dzieci cierpiące na autyzm, zespół Retta, zespół Aspergera, ADHD oraz porażenie mózgowe. Dzieci autystyczne mają wiele problemów w relacjach społecznych, dlatego też większość terapeutycznych działań ukierunkowanych jest na rozwój społecznego komunikowana się, ale również na naukę samodzielności i samoobsługi, poprawę motoryki, percepcji i funkcji poznawczych. W zajęcia z kotem wplata się różnego rodzaju zabawy, aby terapia stała się interesującą formą dla dziecka. Ważne jest, aby zajęcia dopasować indywidualnie do każdego dziecka, jego możliwości koncentracji. Na tempo zajęć wpływ mają również rodzice, ponieważ bez ich współudziału trudno jest uzyskać efekty terapeutyczne. Felinoterapia w przypadku autyzmu przynosi doskonałe efekty w terapii integracji sensorycznej. Nawiązanie kontaktu dotykowego z kotem jest kolejnym krokiem do wejścia w autystyczny świat dziecka. Zajęcia pielęgnacyjne kota i przeniesienie tych zabiegów na dziecko pomaga w nauce samoobsługi. Jednak cały proces felinoterapii jest wieloetapowy i wymaga cierpliwości od terapeuty, rodziców, a także samego kota (3).

Celem pracy jest przedstawienie jednej z metod animaloterapii (felinoterapii) oraz ukazanie jej oddziaływania w usprawnianiu pacjentów onkologicznych.

Badanie zostało przeprowadzone w okresie od stycznia do marca 2011 roku wśród pacjentów hospicjum onkologicznego św. Krzysztofa w Warszawie. W badaniu uczestniczyło 25 pacjentów.

Badanie zostało przeprowadzone metodą ankietową. Kwestionariusz ankiety został wybrany jako najlepszy sposób uzyskania informacji. Było ono całkowicie dobrowolne i anonimowe. Ankiety były wypełniane samodzielnie przy obecności ankietera. Składały się z instrukcji wypełnienia, metryczki oraz pytań, w których do wyboru były różnego rodzaju odpowiedzi: wybór pojedynczy (ankietowani wybierali tyko jedną odpowiedź), wybór wielokrotny ograniczony (spośród wymienionych odpowiedzi respondent wybierał kilka odpowiedzi, które były mu najbliższe) oraz odpowiedzi otwarte (respondent sam wpisywał odpowiedź).

Pytanie wykazało, że częstotliwość zajęć wśród badanych nie jest zbyt wysoka. Ponad połowa ankietowanych zaznaczyła odpowiedź 1-2 razy w miesiącu, pozostałe 44% ankietowanych zaznaczyło odpowiedź 3-4 razy w miesiącu (ryc. 1).

Wynika to z faktu, że w hospicjum odbywa się terapia przy pomocy kotów wizytujących. Właściciele zwierząt oraz ich podopieczni mają więc wyznaczone terminy wizyt. Mimo jednak dość częstych odwiedzin kotów wizytujących niektórzy pacjenci nie brali udziału w terapii za każdym razem.

Na pytanie to po 9 ankietowanych (36%) opowiedziało się za czasem do pół roku oraz od 6 miesięcy do roku. 24% ankietowanych korzysta z felinoterapii od roku do dwóch lat. Jedynie jeden ankietowany korzysta z zajęć felinoterapii dłużej niż dwa lata (ryc. 2).

Zróżnicowane wyniki wynikają z czasu, od jakiego pacjent przebywa w hospicjum.